Ben Hamidou: 'Door te wandelen aan het Atomium wilden we op Belgen lijken'

Ben Hamidou is bij het grote publiek bekend door zijn rol in de Netflix-serie Grond, bij Brusselaars voor zijn theaterwerk in zowel Vlaamse als Franstalige schouwburgen, en bij Molenbekenaars als ambassadeur van zijn gemeente. Bij Espace Magh presenteert hij deze week zijn solo Ah! Les jolies colonies.

Ben Hamidou heeft ondertussen een lange staat van dienst in de Brusselse theaterwereld. Langs Nederlandstalige kant leerden we hem kennen rond 2004, toen hij in de Bottelarij van de KVS samen met zijn collega Sam Touzani het stuk Gembloux bracht (over de Marokkaanse tirailleurs in de Tweede Wereldoorlog). Iets meer dan tien jaar geleden vertelde hij in zijn solo Sainte Fatima de Molenbeek het verhaal van zijn grootmoeder, zijn adolescentie in Brussel en zijn stap naar de theaterwereld.
Wanneer we nog even terugblikken op de recentere geschiedenis, was er de Netflix-serie Grond, waarin Hamidou de vader speelt die zijn begrafenisonderneming overlaat aan zijn kinderen. “Dat was voor mij de eerste keer dat ik in het Marokkaans speelde,” lacht Hamidou. “Daar waren natuurlijk Nederlandstaligen voor nodig. Ik moet zeggen dat van alle grote en kleine filmprojecten waaraan ik al heb meegedaan, Grond het meeste risico’s nam, ondermeer door met verschillende talen te werken. Maar het heeft gewerkt. Het enige minpunt van het hele project was dat ik tijdens de opnames zestien keer een covidtest in mijn neus geduwd kreeg.”

Molenbeek forever
Als we met Hamidou ook nog even vooruit mogen blikken, dan graag naar het festival A la scène comme à la ville dat eind april plaatsvindt. Daar, in het Théâtre National, mag hij met de jongeren aan wie hij theater-ateliers geeft in Het Huis van Culturen en Sociale Samenhang, een opvoering geven van de Othello-bewerking A peu près Othello, d’à peu près Shakespeare. “Een stuk waar we lang aan gewerkt hebben met een gemengde groep van een vijftiental talentvolle jongeren die Shakespeare naar hun hand hebben gezet. Enkele oud-deelnemers van de ateliers in het Huis van Culturen zijn trouwens doorgestroomd naar de conservatoria van Bergen en Luik.

Maar de eigenlijk aanleiding voor ons gesprek is Hamidous semi-autobiografische en tragikomische theatersolo Ah! les jolies colonies. Daarvoor haalde hij inspiratie uit zijn belevenissen als kind, toen hij op een gegeven moment op internaat moest bij de zusters van de ‘kolonie' in het Waalse Serinchamps en het Vlaamse Averbode. . Een bewogen tijd, en niet alleen omdat de kleine Hamidou toen voor het eerst zijn vertrouwde Molenbeek moest verlaten, waar hij behoorde tot één van de eerste families van Marokkaanse migranten.

“Ik zou dit verhaal eerst met Sam Touzani vertellen, omdat hij ook in die kolonies heeft gezeten. We wilden het een beetje aanpakken zoals in die serie met Tony Curtis en Roger Moore, Amicalement vôtre (The Persuaders in de oorspronkelijke versie, red.) waarin de twee hoofdpersonages via een verschillende parcours toch op hetzelfde pad terechtkomen. Maar Sam was net met iets anders bezig, en speelt op dit ogenblik trouwens zelf zijn solo Cérise sur le ghetto in de La Tricoterie in Sint-Gillis. Ah! les jolies colonies is gebaseerd op een geromantiseerd persoonlijk verhaal, waar ik zoals altijd iets universeels van probeer te maken. Op die manier is het een poëtisch stuk geworden dat gaat over liefde, verwaarlozing en de vraag of de waarheid altijd moet worden gezegd.”

Graaf van Vlaanderen
Ah! les jolies colonies begint daardoor ook weer met een stukje Molenbeekse geschiedenis, dat begint bij de komst in 1958 van Hamidou’s gezin van Marokkaanse berbers naar Molenbeek, na hun eerdere migratie naar Algerije, en de daaropvolgende boottocht richting Marseille. “Het mooie is dat ik recent beelden uit die tijd heb teruggevonden,” zegt Hamidou. “Omdat ik een nonkel Bashir had die fan was van cinema, en die zelf van alles filmde met zijn Super 8-camera. Zo heb ik filmpjes van ons aan het Atomium, mijn moeder in minijurk, mijn nonkels in kostuum, hun haar naar achter gekamd zoals de Italianen. Hoewel mijn pa altijd vertelde dat wanneer hij aan de Beurs een cola ging drinken en de portiers naar zijn nationaliteit vroegen, de Marokkanen werden binnengelaten en de Italianen werden buiten gehouden. Het racisme tegen de Italianen, die ‘macaroni’s’ werden genoemd, was veel erger.”

Hamidou herinnert zich van die periode dat de Marokkaanse nieuwkomers zich zoals de Belgen wilden gedragen. “We woonden tegenover café Chez Monique waar we door het raam keken naar de Belgen die liedjes zongen, maar ook naar de ruziënde dronkaards waar we niet naar mochten kijken van vader. Door te wandelen aan het Atomium wilden we op Belgen lijken, en nonkel Bashir die bij de Wagon-Lits eten serveerde gaf ons elke zondag les om te tonen hoe we met ons bestek moesten omgaan. Hij vertelde ons dat Belgen niet aten omdat ze honger hadden, maar omdat ze wilden praten. Als vader naar de achtergebleven familie in Algerije belde, klonk het heel gewichtig dat we in de rue de Comte de Flandre woonden. Die naam alleen getuigde van klasse. En alles wat nonkel Bashir filmde, projecteerde hij ’s avonds op een wit laken. Dan zagen we dat beeld van onszelf, acterend alsof we Belgen waren. Hij zette daar zelfs filmmuziek onder: Ennio Morricone! (lacht). Het had er niets mee te maken, maar het gaf alles een extra dimensie.”

Kostschool
Geen wonder dat Ben Hamidou acteur werd en dat hij nu in Ah! Les jolies colonies een personage heeft gemaakt van zijn jonge zelf. “Op een bepaald moment zag dat personage iets in de slaapkamer van zijn vader, dat hij vervolgens aan zijn grootmoeder ging doorvertellen. Dat was het begin van de catastrofe: moeder vertrok en de kleine Ben bleef achter met zijn vader en zijn grootmoeder, een oude Berbervrouw met een getatoeëerd gezicht die men ‘Geronimo’ noemde, zoals de leider van de Apache, en die op een gegeven moment naar het ziekenhuis moet omdat ze teveel suiker at om gezond te zijn. Op dat moment zegt vader tegen zijn zoon dat hij naar de Kolonies moet. Met de ‘mutualiteiten’ naar een mooi kasteel waar de koning nog is geweest. Op zesjarige leeftijd vertrekt hij met de bus aan het Noordstation naar Serinchamps, terwijl hij op dat moment nog nooit buiten Molenbeek is geweest.”

Ben Hamidou vervolgt zijn verhaal. Over zijn kennismaking met het katholicisme en de zusters met de grote witte kappen, over de opgelopen walging voor appelmoes, rolmops, américain en boudin die tot op de dag van vandaag blijft duren, en over nog andere bedenkelijke situaties in de kolonies die aan geen enkele controle onderworpen waren. Uiteindelijk is het de kunst, meer bepaald de film Les quatre cents coups van François Truffaut, die de kleine Ben inspireert tot een rebelse exploot, die van hem niet langer een gepest kostschooljongetje, maar een gevierde held maakt. Niet langer ‘Mohamed de bedpisser’, maar ‘Mohamed de piraat’ met het litteken.

Wie het hele verhaal wil horen, kan terecht in Espace Magh voor één van de drie avond- of een van de twee middagvoorstellingen, waarin Hamidou op zijn eentje alle personages uit dit coming-of-age verhaal vertolkt. “Dat ik graag alleen op scène sta is natuurlijk niet uit ijdelheid, maar omdat ik graag mensen op sleeptouw neem - zonder veel toeters en bellen, met alleen maar woorden en een beetje muziek. Bij het maken van zo’n persoonlijk stuk laat ik me ook altijd omringen door de juiste mensen - zoals Gennaro Pitisci en Maïté Renson - omdat je anders niet genoeg afstand behoudt. Ik heb ook veel onderzoek gedaan naar die geschiedenis van de kolonies, waardoor ik ook al veel reacties heb gekregen van mensen die gelijkaardige ervaringen hebben gehad.” Terwijl hij als docent theater-ateliers blijft geven aan de Molenbeekse jeugd waar hij zo trots op is, denkt Hamidou ook al na over een volgend verhaal. De aanslagen in Brussel zouden bijvoorbeeld een onderwerp kunnen zijn.

Van 29 Maart tot 1 April speelt Ben Hamidou Ah! les jolies colonies in Espace Magh. Voor tickets: www.espacemagh.be
À peu près Othello, d'à peu près Shakespeare is op 29 april te zien in het Théâtre National.