Woonzorgcentra kampen met een kwart leegstand

Een kwart van de kamers in woonzorgcentra staat leeg in Brussel, acht procent meer dan voor de coronacrisis. Dat zorgt voor een prijzenslag waarbij commerciële instellingen bewoners proberen aan te trekken met kortingen. Al is dat geen nieuw fenomeen in Brussel.

“Sinds de coronacrisis zijn er meer bedden vrij in de woonzorgcentra”, zegt Sven Heyndrickx, woordvoeder van Iriscare, bevoegd voor de rust- en verzorgingssector in Brussel. “In maart was er een bezettingsgraad van 83 procent, nu is dat nog maar 75 procent.” De redenen zijn divers. “De voorbije maanden zijn bewoners overleden en covid-19 heeft gezorgd voor oversterfte. Tegelijk stellen nieuwe bewoners hun opname langer uit, mogelijk uit angst voor het coronavirus. Er is ook een groep bewoners die tijdens de coronacrisis weer bij familie is ingetrokken of nog goed genoeg was om naar een assistentiewoning te verhuizen.”

Prijzenslag

De toegenomen leegstand zorgt voor een ‘prijzenslag’ bij enkele commerciële instellingen. Met allerlei kortingen proberen ze nieuwe bewoners aan te trekken. Zowel Het Laatste Nieuws als Het Nieuwsblad meldde dat onder meer de groep Armonea opmerkelijke promoties heeft gelanceerd. De woordvoerder van Armonea was niet bereikbaar voor een reactie. Fermabel, dat 67 procent van alle – vooral commerciële – woonzorgcentra in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest vertegenwoordigt, laat bij monde van secretaris-generaal Vincent Fredericq weten dat zulke kortingen inderdaad bestaan.

“We kampen met ongeveer tien procent meer leegstand dan vorig jaar, voor Brussel komt dat neer op 1.100 bewoners minder”, aldus Fredericq. “De kortingen zijn volledig wettelijk en in het voordeel van de bewoners. Hoe die precies worden aangeboden – in de vorm van een percentage of gedurende een bepaalde periode een lagere prijs bijvoorbeeld - wordt bepaald door de individuele directies.” Bedragen kon Fredericq er niet op kleven.

Volgens Fredericq zijn dergelijke kortingen niet nieuw, en zijn ze vandaag soms ‘onvermijdelijk’. “Sommige instellingen zijn zwaar getroffen door de covidcrisis, met twintig tot vijfentwintig procent leegstand. Het gaat zeer langzaam om nieuwe bewoners te vinden. Voor sommige instellingen moeten er snel nieuwe residenten komen om te zorgen dat ze financieel gezond blijven en voldoende kwaliteit kunnen blijven bieden. Per leeg bed verliezen ze ongeveer 110 euro per dag. Het risico bestaat dat instellingen met te veel lege bedden financieel in de problemen komen. Dat zal dan bijna onvermijdelijk leiden tot ingrepen in de personeelsbezetting en dat willen we niet.”

Nog volgens Fredericq gaat het vooral om de zuiver Brusselse instellingen. “De Vlaamse instellingen in Brussel hebben meer geld gekregen. Iriscare heeft veel beschermend materiaal gratis verdeeld en heeft financiële steun gegeven voor het tweede kwartaal, maar daarna niet meer. Dat is niet voldoende. Als deze crisis nog maanden duurt, wordt de financiële toestand van sommige instellingen verontrustend.”

Ook de woonzorgcentra die verenigd zijn in vzw’s kampen met meer lege bedden, maar daar worden geen kortingen geboden, zegt Christian Dejour, directeur van de Brusselse koepelorganisatie Gibbis. “Onze bezettingsgraad is van 90 procent gedaald naar 80 procent, maar wij bieden geen kortingen aan. Wij vragen sowieso de kostprijs en maken geen winst op de prijzen die aan de bewoners gevraagd worden. Gemiddeld gaat het over zestig euro per dag per bewoner voor een eenpersoonskamer.”

Overcapaciteit

Een nieuw fenomeen zijn zulke kortingen evenwel niet in Brussel dat al sinds een paar jaar kampt met een overcapaciteit. Eind vorig jaar zaten sommige rusthuizen met vijftien à twintig procent lege bedden, aldus Home-Info, een vzw die informatie verstrekt aan mensen die op zoek zijn naar een woonzorgcentrum. Ook toen al werden er kortingen gegeven om bewoners aan te trekken, zeker bij nieuw gebouwde commerciële instellingen.

“Als er twee grote rusthuizen gelijktijdig openen in dezelfde buurt, beconcurreren ze elkaar met kortingen omdat ze niet snel genoeg gevuld raakten”, zegt Relinda Vanderstraeten van Home info. “Dat ging over kortingen van 5 euro per dag of 10 procent van de dagprijs. Per maand ongeveer 150 euro. Soms waren die lagere prijzen tijdelijk en verhoogde de prijs na een bepaalde periode toch weer. Sommige bewoners konden dat dan niet meer betalen en zagen zich dan gedwongen om weer te verhuizen. Maar de laatste tijd zien we vaker dat de kortingen voor de hele periode blijven gelden.”

Iriscare is op de hoogte van de kortingen, maar ziet er geen probleem in, aldus Heyndrickx. “Op zich is het toegelaten. Verder is het vooral een interne aangelegenheid. Het mag alleen de kwaliteit van de zorg niet in het gedrang brengen, we blijven strikt waken over de minimumnormen voor de zorgkwaliteit.” Of de financiële tegemoetkoming verlengd wordt zoals de woonzorgcentra vragen is nog niet zeker. “Dat ligt op tafel, maar er is niets over beslist.”

Te hoge prijzen

Expert sociaal beleid Jozef Pacolet (KULeuven) ziet in wat hij ‘braderieprijzen’ noemt vooral een “illustratie dat de prijzen in die centra veel te hoog zijn en er nog marge op zit. Dit toont dat de Brusselse overheid de prijzen veel strikter moet opvolgen om erover te waken dat het betaalbaar blijft voor de bewoners.”

Hij onderstreept dat de overcapaciteit in Brussel jaren geleden al een probleem was. “Dat is nu nog toegenomen. Het zou er zelfs toe kunnen leiden dat een aantal woonzorgcentra financieel in de problemen komen. Woonzorgcentra zoveel mogelijk opvullen, is geen goede attitude, zeker niet nu mensen erg aarzelen om naar een woonzorgcentrum te verhuizen. In Brussel is erg ingezet op residentiële zorg, terwijl dat niet de beste of te verkiezen zorg is. Daarom zou dit een opportuniteit moeten zijn om de onderontwikkelde thuiszorg te stimuleren. Bovendien biedt de overcapaciteit een mogelijkheid om komaf te maken met gebrekkige of niet-toekomstgerichte kamers en die om te bouwen tot toekomstbestendige kamers.”