Honden helpen daklozen: 'De jack russell die iedereen aan het praten krijgt'

De tienjarige jack russell Walter vergezelt Gaelle Guerrero, verpleegster bij vzw Straatverplegers, als ze op huisbezoek gaat bij ex-daklozen. De kwispelende collega helpt om persoonlijke contacten te leggen en moeilijke onderwerpen bespreekbaar te maken. “Als iemand vraagt hoe het zit met de gezondheid van mijn hond, krijg ik de kans om de bal terug te kaatsen.”

Dakloze Brusselaars met een trouwe viervoeter in hun buurt, het is een vertrouwd beeld in de stad. De warmte, veiligheid en genegenheid die een hond biedt, maken het leven op straat voor velen net dat tikkeltje draaglijker. Dat was ook zo voor Rik (*), bij wie Gaelle Guerrero (34) regelmatig op huisbezoek gaat. Zij is verpleegster bij de vzw Straatverplegers, de organisatie waarvoor de Brussel Helpt-campagne van BRUZZ zich dit jaar inzet met de Grootste Spaghettislag ter Wereld op 25 november. “Tijdens mijn bezoeken vertelde hij regelmatig over zijn hond, die een paar jaar eerder gestorven was,” vertelt Guerrero. “Hij miste dat beestje, maar fleurde ook helemaal op als hij erover sprak.”

De gesprekken met Rik bleven hangen bij Guerrero: ze bezit zelf een hond en weet hoeveel liefde en vriendschap ze van dat beestje krijgt. Daarom nam ze op een dag Walter, haar jack russell, mee voor een boswandeling met Rik.

“Dat was best spannend, want de man kwam nog amper buiten,” vertelt ze. “Maar het was liefde op het eerste gezicht.” Terwijl Walt zijn pootjes kon strekken in de Brusselse boslucht, zag Guerrero hoe Rik volledig tot rust kwam. “Nadat hij de lijn van mij had overgenomen, veranderde zijn houding helemaal. Hij rechtte zijn rug, hield Walt goed in de gaten en kon niet stoppen met glimlachen.”

Walter – Walt voor de vrienden – is een tienjarige jack russell die sinds 2021 aan de slag is als bemiddelingshond bij het My Way-team van de vzw Straatverplegers. Hij staat zijn baasje Guerrero, zelf ook al tien jaar actief in de organisatie, bij tijdens huisbezoeken bij ex-daklozen die nu vast in Brussel gehuisvest zijn. Het team helpt die mensen om opnieuw een netwerk en persoonlijke projecten uit te bouwen, om zo een terugval op straat te voorkomen.

Banale vragen

“Walt breekt het ijs als geen ander,” zegt Guerrero. “Hij slaagt erin om komaf te maken met het traditionele, wat ongemakkelijke rolpatroon tussen hulpverlener en patiënt.” Door los te breken uit die klassieke context, zag de verpleegster hoe een kluwen van moeilijke gespreksonderwerpen zich als vanzelf begon te ontrafelen. Over familie praten bijvoorbeeld ligt voor veel ex-daklozen gevoelig. “Tijdens een wandeling valt die barrière weg, omdat het makkelijker lijkt om moeilijkere vragen te stellen: ‘Zeg, wanneer ben je voor de laatste keer in het bos geweest? Waarom was dat? En met wie?’ Je begint spontaan met elkaar te babbelen, waardoor je veel sneller begrijpt wie mensen zijn, waar ze vandaan komen en – belangrijk – waar ze echt plezier uit halen in het leven.”

Ook de manier waarop ex-daklozen met Walter communiceren, levert waardevolle informatie op voor de organisatie. “Veel mensen willen weten hoe het met hem gaat, wat Walt gegeten heeft, of hij niet te moe is. Dat lijken misschien banale vragen, maar ze geven mij wel de kans om de bal terug te kaatsen en te peilen naar iemands eetgewoonten, mentale gezondheid en hygiëne.” Als iemand vraagt hoe het met Walt gaat, antwoordt Guerrero dan ook steevast: “Goed. En met jou?”

De job van Walter en zijn baasje bestaat er louter in om langs te gaan bij de mensen thuis. De poging om hem ook mee te nemen langs de Brusselse straten liep minder goed af. Het bleek niks voor de jack russell. “In het begin nam ik hem mee op pad zoals ik dat zelf gewend was, van in de ochtend tot in de avond,” zegt Guerrero. “Maar Walter is al een jaartje ouder, die dagen waren eigenlijk te vermoeiend voor hem.”

Tijdens het samenwerken met Walt besefte Guerrero dat ze nog veel kon leren van haar kwispelende collega op vier poten. “Mensen luisteren eigenlijk niet echt naar hun lichaam,” zegt ze. “Regen of geen regen, ziek of niet, we blijven gewoon doorwerken. Maar toen Walt na een lange werkdag in de gietende regen plots heel ziek werd, besefte ik dat ik mijn werkdagen moest aanpassen aan zijn ritme. Niet omgekeerd.”

Samen met een gedragstherapeut besliste het team dat Walt voortaan alleen nog bij mensen thuis zou langsgaan en ook meer pauzes nodig had. “Voor en na een bezoek moet hij even kunnen uitrusten. Terwijl ik administratie doe op kantoor, doet hij nu een dutje in zijn mand.”

Kersentaart

Behalve Walt hebben de Straatverplegers nog een tweede hond-collega: Frida, de tweejarige Münsterlander van psychologe Sarah. “Ook op straat kan een hulphond het contact met dakloze mensen vergemakkelijken,” zegt Guerrero. “Voor Walt was die job te zwaar, maar Frida en Sarah kunnen zich veel beter aanpassen aan de werkomstandigheden.”

Door de vele voordelen wil de organisatie het project graag uitbreiden. “Dat is niet evident. Tot nu toe werd alles gefinancierd via crowdfunding, maar dat is geen langetermijnoplossing. De kosten voor de dierenarts betaal ik, maar er is geld nodig om de opleidingen en het materiaal van de honden te betalen.”

Daarbovenop moeten de collega’s bereid zijn om hun eigen huisdier in te schakelen als hulpstuk. Er is dus ook een privacy-aspect aan verbonden. “De aanwezigheid van Walt biedt ook een inkijk in mijn leven. Aangezien het om mijn hond gaat, vragen mensen weleens of ik een tuin heb of hoe ik de opvang regel tijdens vakanties. Dat is soms een moeilijk vraagstuk, dat iedereen voor zichzelf moet beantwoorden.”

De bemiddelingshonden worden opgevolgd door een gedragstherapeut, die regelmatig mee op pad gaat. Ze observeert de dynamieken tussen hond, patiënt en zorgverlener en geeft tips om het werk vlotter te doen verlopen.

“Voor Walt blijft de allergrootste uitdaging eten,” lacht Guerrero, die Walt vond in een nest puppy’s dat de eigenaars niet wilden. “Iedereen wil hem iets geven, en hij kan moeilijk nee zeggen.” Sinds iemand hem – per ongeluk – bijna vergiftigde met een stuk kersentaart, hangt er een gepersonaliseerde penning met een duidelijke boodschap om zijn nek: ‘Geef mij geen eten, mijn buikje zit al vol.’ “Het brengt mensen aan het lachen en maakt dat ze mij aanspreken vooraleer ze Walt iets toestoppen.”

Dat de vzw Straatverplegers honden inschakelt, is niet zo verbazend. Wie in Brussel rondloopt, merkt dat daklozen vaak vergezeld zijn door één of meerdere exemplaren. Zo ook Nicula, die vlak bij de beurs samen met Lola en Botik in een inham van de Sint-Niklaaskerk schuilt voor de regen. Hij vertelt met plezier over zijn twee compagnons de route. “Lola is acht. We zijn samen vanuit Roemenië naar België gekomen,” steekt de man meteen van wal. “Sindsdien zijn we onafscheidelijk.”

Naast Lola ligt Botik, die twee keer zo groot en een pak jonger is dan zijn zusje. “Botik is een Anatolische herder, Lola van alles wat,” lacht hij. “Zes maanden geleden heb ik Botik gekregen van iemand op straat. Je zou het niet zeggen, maar Botik is nog een puppy.” Nicula tikt twee keer op zijn schoot, voor de kleinere Lola het signaal om rechtop te springen en haar pootjes op de benen van de man te leggen. “Botik luistert wel, maar nog niet zoals Lola. Die werkt bijna op afstandsbediening.”

Anatolische herders zijn van nature waakhonden die hun baasje verwittigen en fysiek beschermen. Zelfs terwijl hij ligt te dommelen, houdt Botik een oogje in het zeil, zegt Nicula. “Sinds ik hem heb, valt niemand mij nog lastig. Hij is vrij groot en kan luid blaffen. Dat schrikt veel mensen af. Ik besef dat Lola geen jaren meer zal leven, dus voor mij is het een geruststelling dat Botik nu bij ons is.”

‘s Nachts fungeren de twee viervoeters als een alarm, overdag maken ze het Nicula net gemakkelijker om contact te leggen en een praatje te slaan. “Veel mensen stoppen om te vragen welk ras Botik is, of brengen iets om te eten.” Naast hem staat een zak vol hondeneten. “Allemaal gekregen,” zegt de man, terwijl hij zijn twee viervoeters een snack toestopt.

Niet welkom in opvangcentra

Nu de temperaturen opnieuw het nulpunt naderen, kruipen Nicula en zijn kroost weer wat dichter bij elkaar in hun slaapzak. Dat moet wel, want dakloze hondeneigenaars kunnen tot op vandaag niet rekenen op een slaapplaats in de reguliere opvangcentra. Samusocial vangt momenteel een drietal dakloze hondenbaasjes op, maar eigenlijk zijn de centra niet voorzien op hun aanwezigheid, luidt het.

Tot voor de coronacrisis konden daklozen en hun huisdieren tijdens de wintermaanden terecht in het opvangcentrum van de Stichting Prins Laurent aan het Vossenplein, maar ook die plekken werden intussen geschrapt. “Dakloze hondenbaasjes kunnen wel nog terecht in het Brusselse dispensarium voor gratis diergeneeskundige zorgen,” meldt een medewerker van de stichting.

Het onderwerp gezondheid snijdt Guerrero geregeld aan tijdens haar huisbezoeken. Wanneer Walt naar de dierenarts is geweest, vertelt ze Rik en haar andere patiënten daarover. “Als een hond ziek is, moet hij naar de dokter,” zegt ze. “Het lijkt misschien gek, maar voor veel van de patiënten is dat zelf ook erg moeilijk. Door het leven op straat houden ze vaak geen of te weinig rekening met hun eigen gezondheid. Walt is dan voor hen een soort van spiegel, waarin ze de noden van een levend wezen opnieuw leren herkennen.”

(*) Rik is een schuilnaam om de privacy van de man te beschermen.

Alle info over de Grootste Spaghettislag ter Wereld op 25 november 2023 is te vinden via brusselhelpt.be