Facebookgebruik deed Krayem, Bayingana Muhirwa, El Makhoukhi en Abrini de das om

De voorstelling van het onderzoek naar de aanslagen van 22 maart gaat woensdag een nieuwe fase in, met een focus op het onderzoek na de aanslag in Maalbeek. Onder meer de analyse van de videobeelden van de MIVB, de identificatie van de dader en de zoektocht naar de tweede voortvluchtige verdachte komen aan bod.

18.31 uur: Krayem wees safehouse Kazernenlaan aan tijdens nachtelijke autorit

Beschuldigde Osama Krayem heeft het safehouse in de Kazernenlaan in Etterbeek aangewezen tijdens een nachtelijke rit met de politie in de wijk De Jacht in Etterbeek. "Het was stresserend", zei hoofdonderzoeker Laurent Megank woensdagmiddag op het assisenproces over 22 maart 2016. "Ik wist niet of hij de waarheid vertelde of dat hij wou ontsnappen."

Krayem werd opgepakt op 8 april 2016. Dezelfde avond nog werd hij verhoord. In dat verhoor verklaarde hij dat hij in de wijk De Jacht in een appartement woonde voor de aanslagen, dat hij er samen met Khalid El Bakraoui was vertrokken de ochtend van de aanslagen, en dat hij er de inhoud van zijn bom in het toilet had gegoten. De politie had op basis van camerabeelden een stuk van het traject gereconstrueerd dat Krayem aflegde nadat hij in metrostation Petillon rechtsomkeer had gemaakt. Maar in De Jacht waren ze het spoor bijster geraakt.

"Hij leek mee te werken, maar hij kende België niet en kon het adres niet geven", zei Megank over het verhoor, dat begon om 18.22 uur en duurde tot 1.44 uur. "We zaten met een dilemma. Het betekende een kans om het appartement te vinden, maar hij kon het adres niet geven. De enige mogelijkheid was om hem uit de cel te halen en ter plaatse te gaan. Ik belde daarom 's nachts de onderzoeksrechter en die gaf toestemming."

"We vertrokken met verschillende voertuigen naar het kruispunt in La Chasse. Het was stresserend. Ik wist niet of hij de waarheid vertelde of dat hij wou ontsnappen. Tijdens een briefing had ik mijn manschappen daarom opgedragen om zeer waakzaam te zijn. Het leek een eeuwigheid te duren, maar in realiteit moeten het misschien twintig minuten geweest zijn. Ik had de indruk dat hij met mijn voeten speelde: hij stuurde ons links, rechts - het was niet coherent. Hij was verdwaald, maar ik dacht toen dat hij het met opzet deed. De stress nam toe."

Uiteindelijk kwam het politiekonvooi aan bij de Kazernenlaan en zei Krayem dat het naar rechts was. "Ik was gestresseerd. Ik wist dat het een doodlopende straat was. Hij toonde ons het gebouw, zei dat het appartement op de vierde verdieping was en dat we de lift moesten nemen."

Eén probleem: het was rond 3 uur 's nachts en op dat moment was het wettelijk niet mogelijk om 's nachts huiszoekingen te verrichten. De politie besloot daarom om het appartement te observeren en wachtte tot 5 uur 's ochtends voor de huiszoeking. In het appartement aangekomen, bleek te kloppen wat Krayem had verklaard.

18.31 uur: Facebookgebruik Krayem leidde ook tot arrestatie Bayingana Muhirwa, El Makhoukhi en Abrini

Osama Krayem, op dat moment nog actief gezocht omdat hij mogelijk nog een bom had na de aanslag in Maalbeek, kon op 8 april opgepakt worden via telefonieonderzoek en IP-adressen gelinkt aan het gebruik van een Facebookaccount. Dat zei hoofdonderzoeker Laurent Megank woensdag op het proces over de aanslagen van 22 maart 2016. Het onderzoek leidde eveneens tot de arrestatie van beschuldigden Mohamed Abrini, Hervé Bayingana Muhirwa en Bilal El Makhoukhi.

Eerder legden de onderzoekers uit hoe Krayem - die bekend was als Naim Al Ahmed - geïdentificeerd kon worden via het dossier van de aanslagen in Parijs. Het was echter nog de vraag waar Krayem zich verschuilde, wat achterhaald kon worden via vier gedeclasseerde nota's van de Staatsveiligheid.

In de eerste nota, ontvangen op 6 april 2016, stond dat Naim Al Ahmed (tegen dan zo goed als zeker geïdentificeerd als Krayem) het Facebookaccount 'ÖZZ ÖZZ' gebruikte om met zijn broer te communiceren. Op 3, 4 en 5 april logde hij zich in via een IP-adres, dat gelokaliseerd kon worden in een phoneshop in de Stalingradlaan. Een tweede nota, op dezelfde dag, identificeert ook andere IP-adressen via dewelke hij zich verbond: in een andere phoneshop in Schaarbeek en, tussen 24 maart en 3 april, via een IP-adres gelokaliseerd in Molenbeek, op het adres van Hervé Bayingana Muhirwa in de Tivolistraat in Laken. "We konden dus vermoeden dat de gebruiker van het account tussen 24 maart en 3 april verbleef bij Bayingana Muhirwa", aldus Megank. Die laatste was bekend bij de Staatsveiligheid omdat hij indirect in contact stond met Najim Laachraoui en met Bilal El Makhoukhi - met bijnaam Abou Imrane, teruggevonden op een papiertje in het safehouse van de Max Roosstraat.

De derde nota bevestigde informatie die de speurders al hadden, terwijl in de vierde nota, verkregen op 7 april stond dat Krayem mogelijk een telefoonnummer eindigend op -941 gebruikte. Via de FBI kregen de speurders ook de inhoud van de Facebookcontacten tussen Krayem en zijn broer. Hij gaf zijn broer een e-mailadres waarnaar de broer een mail stuurt met een Zweeds contactnummer eindigend op -341. Op basis van telefonieonderzoek op het Zweedse nummer kon afgeleid worden dat Krayem via de nummers eindigend op -651 en -941 contact opnam met zijn broer.

De speurders plaatsten bovendien de woning van Bayingana onder observatie vanaf 7 april. Meteen die dag dook iemand op die lijkt op Mohamed Abrini, die aanbelde en weer vertrekt. Dezelfde avond leek Bayingana Muhirwa Bilal El Makhoukhi op te pikken in de buurt, te stoppen bij een park en El Makhoukhi weer bij thuis af te zetten. De dag erop om 10.44 uur zagen de agenten iemand naar buiten komen uit het appartement van Bayingana Muhirwa, die leek op Osama Krayem. De agenten zagen hem niet binnenkomen, aldus Megank. In een verhoor zei Krayem dat hij de nacht in het park zou doorbrengen die nacht, maar dat hij zich bedacht had.

Om 11.30 uur pakte de politie Krayem en Bayingana Muhirwa op in de auto op de Zuidlaan. Die avond werd ook Bilal El Makhoukhi opgepakt bij hem thuis en eerder op de dag ook Mohamed Abrini. Op basis van zijn aanwezigheid bij de woning van Hervé Bayingana Muhirwa de dag ervoor werd naar hem gezocht in de Molenbeekse Maritiemwijk. Via een mogelijk contact - een neef - kon Abrini gelokaliseerd en opgepakt worden op de Albert I-square.

18.24 uur: Wetsgeneesheer deed in middagpauze vaststellingen van verwondingen die Abdeslam aankaartte

Een wetsgeneesheer heeft woensdag de verwondingen vastgesteld bij beschuldigde Salah Abdeslam en het rapport daarvan wordt overgemaakt aan het parket van Brussel. Dat bevestigde zijn advocate Delphine Paci woensdagavond, na afloop van de zitting van het assisenproces over de aanslagen van 22 maart 2016.

's Ochtends had Abdeslam gewag gemaakt van een incident voor de overbrenging vanuit zijn gevangeniscel in Haren naar het Justitia-gebouw waar het proces plaatsvindt. Een politieman zou hem daarbij een vuistslag hebben gegeven. Hij klaagde over een wonde aan zijn lippen, in zijn mond, en had pijn in zijn bovenlichaam. Zijn advocate vroeg om de zitting niet te schorsen, zodat het proces kon vooruitgaan, maar wou wel dat een wetsgeneesheer langskwam.

Dat gebeurde dus ook tijdens de middagpauze, bevestigde Paci. Of de vaststellingen van de wetsgeneesheer de verklaringen van Abdeslam bevestigden, kon ze niet zeggen, omdat ze nog geen inzage had in het rapport, dat overgemaakt wordt aan het parket van Brussel. De advocate gaf wel aan dat ze niet snel resultaat verwacht, "want het parket van Brussel geeft meestal weinig prioriteit aan politiegeweld".

Tijdens de zitting zelf werd er woensdagmiddag niet meer gesproken van het incident.

17.05 uur: Voortvluchtige Maalbeek kon geïdentificeerd worden via dossier Parijs

De man die samen met zelfmoordterrorist Khalid El Bakraoui werd gezien aan metrostation Petillon is uiteindelijk geïdentificeerd als Osama Krayem, nadat de speurders toegang hadden gevraagd tot het onderzoek naar de aanslagen in Parijs. Dat gebeurde toen bleek dat er vingerafdrukken van een zekere Naim Al Ahmed, een alias van Krayem, zowel in de safehouses in de Driesstraat in Vorst als in de Max Roosstraat in Schaarbeek gevonden werden.

Op het assisenproces over de aanslagen van 22 maart 2016 ging het in de voormiddag over hoe de politie al snel beelden vond van de man die de rugzakken kocht die het duo in Petillon bij zich had. Ook ging het over hoe die man sterk geleek op de man die rechtsomkeer maakte terwijl El Bakraoui het metrostation binnenstapte. De politie zette alles op alles om die voortvluchtige, en vooral zijn rugzak die vermoedelijk vol explosieven zat, op te sporen.

Hoofdonderzoekster Aline Delisee getuigde woensdagnamiddag hoe op een vergadering van de veiligheidsdiensten op 24 maart 2016 ter sprake kwam dat er bij de huiszoeking in de Max Roosstraat in Schaarbeek vingerafdrukken gevonden waren van een zekere Naim Al Ahmed. De link werd gelegd met vingerafdrukken die enkele dagen eerder aangetroffen werden in de Driesstraat in Vorst, eveneens van 'Al Ahmed'. Aangezien die huiszoeking in Vorst gebeurde in het onderzoek naar de aanslagen van 13 november 2015 in Parijs, vroegen de speurders daarop toegang tot het dossier-Parijs.

In dat dossier was onderzoek verricht naar hoe leden van de terreurcel achter de aanslagen in Parijs zich hadden gemengd in de vluchtelingenstroom vanuit Syrië naar Europa. 'Naim Al Ahmed' werd daarbij op 20 september 2015 gecontroleerd op het Griekse eiland Leros, alvorens hij doorreisde naar het Duitse Ulm, waar hij geregistreerd werd. Nog bleek uit het onderzoek dat beschuldigde Salah Abdeslam in oktober 2015 verschillende trajecten aflegde om zogezegde vluchtelingen op te halen. Een daarvan gebeurde op 3 oktober 2015, met een BMW, naar Ulm. 'Naim Al Ahmed' had daar een hotelkamer gereserveerd, waar hij in de nacht van 2 op 3 oktober verbleef samen met twee andere niet-geïdentificeerde mannen, onder wie een zekere Monir Alhaj Ahmed.

In de Driesstraat werden op 15 maart 2016 uiteindelijk meerdere vingerafdrukken gevonden, een vals paspoort op naam van 'Monir Alhaj Ahmed' en Belgische identiteitskaart op naam van 'Choukri Amine'. De politie slaagde erin om die persoon formeel te identificeren als Sofien Ayari, die samen met Abdeslam gevlucht was uit het safehouse in Vorst, en op 18 maart opgepakt was.

Maar het is pas nadat buitenlandse inlichtingendiensten signaleren dat degene die in Leros gecontroleerd was weleens Osama Krayem zou kunnen zijn, dat ook die laatste formeel geïdentificeerd kan worden. Krayem was op dat moment door zijn familie als "vermist" opgegeven, nadat hij in augustus 2014 Zweden had verlaten. Verschillende nota's van de Staatsveiligheid bevestigden dat 'Naim Al Hamed' en Osama Krayem een en dezelfde persoon waren. Een portrettist van de politie zei dat er bovendien "meer dan waarschijnlijk" overeenstemming was tussen de foto van degene die de rugzakken kocht en die van de tweede man in Petillon.

14.48 uur: Race tegen de klok om tweede verdachte Maalbeek te vinden, die mogelijk met bom rondliep

Speurders voerden na de aanslag in Maalbeek een race tegen de klok om een tweede verdachte - uiteindelijk geïdentificeerd als Osama Krayem - te vinden die op beelden gezien werd met dader Khalid El Bakraoui, met een gelijkaardige rugzak. "Er was een groter gevoel van hoogdringendheid dan na de aanslagen van Zaventem, omdat er mogelijk een dader op de vlucht was met een bom", legden de onderzoekers woensdag uit.

De zitting van woensdag is volledig gericht op de eerste onderzoeksdaden na de aanslag in Maalbeek. Laurent Megank, die net na de aanslagen werd aangeduid, en Aline Delisee, die later van hem overnam. Megank omschreef onder meer de chaos die hij aantrof na de aanslag en dat hij zichzelf verplichtte om te focussen op zijn rol als hoofdonderzoeker.

Megank vroeg in eerste instantie alle camerabeelden op van het metrostation Maalbeek, in de hoop een dader te kunnen identificeren. Uiteindelijk dook om 21.28 uur een eerste beeld op van de mogelijke dader, die uiteindelijk Khalid El Bakraoui bleek te zijn. De beelden werden vergeleken met lichaamsdelen die werden aangetroffen - een arm met nog een trui aan en zijn hoofd - en er werden ook vingerafdrukken en DNA-stalen afgenomen. Op 23 maart om 1 uur werd hij geïdentificeerd op basis van zijn vingerafdrukken, op 24 maart ook op basis van zijn DNA.

Op camerabeelden die opgevraagd werden om het traject van de kamikaze te achterhalen, is te zien hoe die vertrok aan metrostation Petillon en eerst de metro nam in de andere richting, die van Hermann-Debroux, om in Boileau over te stappen naar een metro in de juiste richting. Hij bleef tot in Maalbeek in het derde metrostel en verplaatste zich vervolgens naar het tweede stel, waar hij zijn bom liet ontploffen. Waarom hij wisselde van plaats weten de onderzoekers niet, maar ze merkten wel dat er meer volk zat in het derde metrostel dan in het tweede. Opvallend op de camerabeelden was dat El Bakraoui in metrostation Hankar ook al eens van metrostel wisselde, een beweging die ook niet verklaard kon worden. "Dat blijft in het hoofd van Khalid El Bakraoui", zei onderzoeksrechter Berta Bernardo Mendez.

Op de opgevraagde camerabeelden om het traject van de kamikaze te achterhalen, merkten de speurders aan metrostation Petillon bovendien een tweede mogelijke dader op, met een gelijkaardige rugzak - later geïdentificeerd als Osama Krayem. De twee wisselden enkele woorden uit, waarna de tweede verdachte in de tegenovergestelde richting vertrok. Daarna begon een race tegen de klok om de tweede man te identificeren: de onderzoekers gingen er namelijk van uit dat de man ook een bom had en dat hij met de explosieven onderweg was.

Uiteindelijk konden de beelden gelinkt worden aan beelden die opgevraagd werden in de zoektocht naar de rugzakken gebruikt om de bommen in te vervoeren. De speurders konden snel afleiden dat het om zakken van het merk Karrimor ging, in België enkel verkocht in de winkel Sports Direct. Een bezoek aan die winkel in het City2-shoppingcenter in Brussel leverde meteen een positief resultaat op: op 21 maart kocht iemand met cash geld twee rugzakken van Karrimor, wat ook te zien was op camerabeelden van de winkel. Op basis van de beschrijving van de man op die beelden, konden de speurders het traject van de man achterhalen in de buurt van City2.

Voor de onderzoekers hun voorstelling konden starten, kaartte Delphine Paci, de advocate van Salah Abdeslam, aan dat haar cliënt 's ochtends voor de overbrenging naar de rechtbank geslagen was in zijn gezicht. Alle partijen gingen ermee akkoord dat de zitting niet geschorst moest worden, maar Abdeslam werd tijdens de middagpauze wel onderzocht door een wetsarts. Ook Ali El Haddad Asufi klaagde woensdag opnieuw het geweld aan tijdens de transfers. Hij vroeg om in te grijpen, voor er doden zouden vallen.

14.27 uur: Politie reconstrueerde traject Krayem in winkelcentrum om spoorloze zak te traceren

Onmiddellijk na de aanslag in metrostation Maalbeek heeft de politie alles op alles gezet om de tweede verdachte te identificeren, die samen met kamikaze Khalid El Bakraoui gefilmd werd aan metrostation Petillon. Ze zochten en vonden de winkel waar hun rugzakken werden gekocht, gingen achter de herkomst aan van een briefje van 200 euro waarmee betaald werd, en reconstrueerden het hele traject dat de koper - Osama Krayem zo bleek later - aflegde in en rond winkelcentrum City2 in Brussel.

"We probeerden ten allen pijze de persoon te identificeren", zei onderzoeksrechter Berta Bernardo Mendez over de man die samen met zelfmoordterrorist Khalid El Bakraoui gefilmd werd aan de ingang van metrostation Petillon. Terwijl El Bakraoui het station binnenstapte, stapte die tweede man - Osama Krayem zo zou later duidelijk worden - weer weg. Allebei droegen ze een rugzak, die in het geval van El Bakraoui twintig minuten later tot ontploffing werd gebracht in Maalbeek. Maar er was toen dus nog een tweede rugzak spoorloos, waarvan de speurders vermoedden dat die eveneens explosieven bevatte.

Op basis van de talrijke beelden die de politie op dat moment al had van El Bakraoui in de metro, kon de politie al snel achterhalen dat zijn rugzak van het merk Karrimor was. In België was Sports Direct, met op dat moment drie vestigingen in Brussel, de enige winkel die het merk kon verkopen. Omdat de vestiging in winkelcentrum City2 het dichtste bij de kantoren van de federale gerechtelijke politie in Brussel is gelegen, klopten de rechercheurs eerst daar aan. Via de boekhouding konden ze achterhalen dat er de voorbije dagen maar één aankoop van het bewuste model was gebeurd, in tweevoud.

De rechercheurs bekeken de bewakingsbeelden van de winkel en kwamen zo uit bij een verdachte, die een opvallende witte Blokker-zak vasthield met een doos in - van een vuilbak, zo zou later blijken. Een medewerker van de winkel getuigde dat de man, in het Engels, gevraagd had naar "de grootst mogelijke zak" en onmiddellijk een tweede had meegenomen, "voor zijn vriendin".

Andere beelden van de winkel toonden dat de man betaalde met een briefje van 200 euro. Bij beveiligingsbedrijf G4S, dat de recette van die dag had meegenomen, nam de politie het briefje in beslag. Daar zat maar één exemplaar van het minder courante biljet bij. De politie voerde verschillende analyses uit op het bankbiljet (DNA, vingerafdrukken en explosieven), maar dat leverde niets op. Ze gingen ook bij de Nationale Bank na wat de herkomst was van het briefje, maar kwamen niet verder dan dat het uitgegeven was in Duitsland.

Vanwege de gelijkenissen tussen de beelden van de man in City2 en de man aan metrostation Petillon zetten de rechercheurs alles op alles om hem te identificeren. Hoofdonderzoekster Aline Delisee zei dat ze steeds twee vragen in het achterhoofd hielden: werd hij vergezeld door iemand in het winkelcentrum? En van waar kwam hij? Een reconstructie op basis van camerabeelden in de buurt van het winkelcentrum in de Nieuwstraat leverde een 'nee' op op de eerste vraag. Via de bewakingsbeelden kon zijn traject gereconstrueerd worden vanaf het Rogierplein, vlak naast City2, tot de Kruidtuinlaan.

De voorzitster van het hof, Laurence Massart, wou daarna weten of dat in de richting was van het safehouse in de Max Roosstraat in Schaarbeek, waar de bommen geprepareerd werden. "In zijn verklaringen achteraf zei Krayem inderdaad dat hij direct naar de Max Roosstraat trok", zei onderzoeksrechter Berta Bernardo Mendez.

11.09 uur: Meer volk in tweede metrostel waar bom ontplofte, dan in derde, waar El Bakraoui eerst was

Er zat meer volk in het tweede metrostel, waar Khalid El Bakraoui zich opblies op 22 maart, dan in het eerste metrostel, waarin hij zich eerst bevond. Dat zei Laurent Megank, de hoofdonderzoeker aangesteld na de aanslag in Maalbeek, woensdag tijdens de voorstelling van de eerste onderzoeksdaden in Maalbeek. Waarom El Bakraoui van metrostel veranderde voor de ontploffing, zal wel nooit duidelijk zijn, zei hij.

Megank verklaarde hoe hij als de eerste onderzoeksdaden onder meer bij de MIVB de beelden opvroeg van in het station van Maalbeek.

Om 21.28 uur op 22 maart duikt een eerste beeld op van de vermoedelijke dader, uiteindelijk geïdentificeerd als Khalid El Bakraoui. Hij wordt beschouwd als verdacht, omdat hij enkele seconden voor de ontploffing van metrostel veranderde, dat hij een rugzak droeg die zwaar leek en omdat de foto overeenkomt met lichaamsdelen die werden gevonden op het perron.

"Door de zware rugzak en het feit dat we geen romp vonden, konden we vermoeden dat het ging om een kamikaze", aldus Megank.

Onderzoeksrechter Berta Bernardo Mendez verklaarde ook dat de beelden vergeleken werden met het hoofd dat werd aangetroffen onder een vuilbak op het perron, en dat er "aanzienlijke overeenkomsten" waren.

Waarom El Bakraoui uiteindelijk van metrostel veranderde voor hij zijn bom liet ontploffen, weten de speurders niet. Ze telden wel hoeveel mensen er zich in beide metrostellen in kwestie bevonden: 55 in het derde stel, waarin hij zich oorspronkelijk bevond, en 70 in het tweede stel, waar hij de bom uiteindelijk deed ontploffen.

"Door de indeling van de metro, met vier afzonderlijke stellen, vermoeden we wel dat hij niet wist hoeveel mensen er in de andere wagons zaten", voegt onderzoeksrechter Olivier Leroux toe.

9.46 uur: Salah Abdeslam kreeg naar eigen zeggen slag van politieman

Beschuldigde Salah Abdeslam zegt dat hij een slag in het aangezicht gekregen heeft van een politieman voor zijn overbrenging vanuit de gevangenis. Dat zei zijn advocate Delphine Paci woensdag bij de start van de zitting van het assisenproces over de aanslagen van 22 maart 2016.

Volgens zijn advocate heeft Abdeslam sporen van geweld aan zijn lippen, al zouden die enkel aan de binnenkant van de mond te zien zijn. De advocate vroeg om de zitting niet te schorsen, maar wel om een wetsgeneesheer te laten komen zodat die de verwondingen kan vaststellen.

5.00 uur: Voorstelling onderzoek focust op Maalbeek

De voorstelling van het onderzoek naar de aanslagen van 22 maart gaat woensdag een nieuwe fase in, met een focus op het onderzoek na de aanslag in Maalbeek.

Dinsdag werd het luik Max Roosstraat afgerond. De voorstelling van het onderzoek van dat safehouse, van waaruit de terroristen van Zaventem vertrokken, heeft dagen in beslag genomen.

Het appartement bleek dan ook een goudmijn voor de speurders, met heel wat materiaal voor het aantreffen van bommen en DNA en vingerafdrukken op verschillende voorwerpen.

Speurder Thibault B. noemde het appartement een "samenzweringsplaats", die van groot belang was voor de Belgische cel.

Vandaag boren de onderzoeksrechters het tweede deel aan van de tweede fase van de voorstelling van het onderzoek, dat over het onderzoek na de aanslag in Maalbeek.

Voor die uiteenzetting is volgens de planning anderhalve dag uitgetrokken. Onder meer de analyse van de videobeelden van de MIVB, de identificatie van de dader en de zoektocht naar de tweede voortvluchtige verdachte komen aan bod.

Ook leggen de speurders uit hoe ze het appartement in de Kazernenlaan in Etterbeek op het spoor kwamen, vanwaar de kamikaze van Maalbeek vertrok met zijn bom.