Glazen kooien op proces aanslagen moeten weg

De individuele glazen hokken, bedoeld voor de beschuldigden op het assisenproces over de aanslagen van 22 maart 2016, schenden de rechten van de verdediging en moeten afgebroken worden. Dat heeft het Brusselse assisenhof vrijdag beslist. Volgens het hof maken de hokken een eerlijk proces onmogelijk, onder meer omdat de vrije communicatie tussen beschuldigde en advocaat in het gedrang komt, net als het vermoeden van onschuld. De impact op de timing van het proces is nog niet gekend.

Op het proces staan tien beschuldigden terecht maar één van hen, Oussama Atar, is naar alle waarschijnlijkheid om het leven gekomen, zodat er op het assisenproces slechts negen beschuldigden aanwezig zullen zijn.

Voor die beschuldigden zijn in de assisenzaal negen individuele glazen boxen gebouwd. Die zijn volledig afgesloten en de beschuldigden kunnen vanachter de grote glazen ramen enkel via een strook geboorde gaten praten met hun advocaten, die voor hen moeten plaatsnemen. Ook is er een klein doorgeefluik waardoor papiertjes doorgegeven kunnen worden.

Niet vernederend en onmenselijk, wel oneerlijk

Op de preliminaire zitting afgelopen maandag had de verdediging aangevoerd dat de kooien in strijd waren met artikel 3 van het EVRM, dat een vernederende en onmenselijke behandeling verbiedt, en met artikel 6 EVRM, dat het recht op een eerlijk proces waarborgt.

Volgens het assisenhof is er van een vernederende en onmenselijke behandeling geen sprake. "De individuele compartimenten bestaan uit glas, niet uit metaal, maar de beschuldigden hebben voldoende plaats", sprak het hof. "Er is voldoende ventilatie en verwarming. Dat de beschuldigden apart zitten, is onaangenaam, en ook de communicatie met hun advocaten verloopt moeilijk, maar niet op een dergelijke manier dat er sprake is van een vernederende behandeling."

Daarentegen wordt het recht van de beschuldigden op een eerlijk proces wel geschonden door de boxen zoals die nu bestaan, aldus nog het hof. "De box lijkt op een grote glazen doos die bestaat uit negen compartimenten, waarvan er vier groter zijn dan de andere vijf", klonk het. "De geschreven communicatie met de advocaten gebeurt via een kleine gleuf, de mondelinge via kleine gaatjes die voor de beschuldigde op kniehoogte zitten, of via een telefoon."

"De beschuldigden die in de kleinere compartimenten zitten, kunnen echter niet via die gaatjes met hun advocaat communiceren, omdat die niet recht voor hen zit. Er is wel een telefoon maar die gesprekken kunnen door het hof, het openbaar ministerie, en de jury gehoord worden. Het is ook niet duidelijk of communicatie via die weg mogelijk zal zijn als er een getuige aan het woord is."

Moeilijk om proces te volgen

Bovendien is het voor het hof en het openbaar ministerie moeilijk om de beschuldigden te zien, zitten de beschuldigden in een visuele en sonore isolatie die het voor hen moeilijk maakt het proces te volgen, en hebben ze tijdens de zitting ook nauwelijks menselijk contact. De individuele glazen boxen betekenen tenslotte ook een schending van het vermoeden van onschuld, aldus het hof.

De veiligheidsredenen die het federaal parket aanhaalt om de individuele boxen te rechtvaardigen, voldoen volgens het hof niet. Volgens het federaal parket zou er een veel grotere box nodig zijn, maar het assisenhof ziet niet in waarom dat het geval zou zijn. Een grotere politieaanwezigheid is voor het hof ook geen probleem.

"Bij alle assisenprocessen zijn politiemensen aanwezig", ging het hof verder. "Individuele boxen kunnen ook veiligheidsproblemen geven, beschuldigden kunnen zichzelf verwonden, kunnen onverwacht het woord nemen, of kunnen beginnen roepen en op de wanden slaan, zoals op de vorige zitting is gebeurd." In zijn arrest verwees het hof, zoals de verdediging dat tijdens haar pleidooien ook had gedaan, herhaaldelijk naar het assisenproces in Frankrijk over de aanslagen van 13 november 2015, waar de beschuldigden niet in individuele boxen zaten, maar in een een grote collectieve box, met een glazen wand met open stroken. Op dat proces hadden zich geen veiligheidsincidenten voorgedaan.

Het hof heeft wel niet beslist op welke manier de individuele hokken moeten vervangen worden, dat is een beslissing die in handen ligt van de uitvoerende macht. Het is niet duidelijk of de beslissing dat de glazen boxen in de Brusselse assisenzaal moeten verdwijnen, een impact zal hebben op het budget en de timing van het proces over de aanslagen.