Nabestaanden slachtoffers: 'Jullie zijn allemaal verantwoordelijk, ongeacht jullie rol'

Op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 komen dinsdag onder meer familieleden getuigen van slachtoffers Gilles Laurent, Janina Panasewicz en Patricia Rizzo, die stierven bij de aanslag in Maalbeek. Ook Thibault Jonckheere, een MIVB-medewerker die op 22 maart 2016 als gewone passagier de metro nam, kwam aan het woord.

13.41: 'Ik heb geen haat tegenover jullie', zegt zus van overleden filmmaker

"Jullie zijn allemaal verantwoordelijk, ongeacht jullie rol hierin", zo richtte Sylvie Laurent (58) zich via voorzitster Laurence Massart tot de beschuldigden op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016. Haar broer, geluidsingenieur en filmmaker Gilles Laurent, kwam die dag om het leven in metrostation Maalbeek. "Ik hoop dat deze gebeurtenissen leiden tot een betere en eerlijkere samenleving."

Samen met haar tweelingzussen Alice en Marlène (allebei 48) getuigde Sylvie over hun broer Gilles, op het moment van het geweld 46 jaar. Toch heeft de oudste zus geen haat tegenover de beschuldigden. "Ik ben opgegroeid in een omgeving waar men respect heeft voor verschillen. Jullie hebben die kans niet gehad."

In maart 2016 was Gilles in België om aan zijn film te werken. "Zijn eerste documentaire ging over de kernramp in Fukushima, zonder te weten welke ramp hem zou overkomen", zo zegt Sylvie. Hij woonde met zijn echtgenote en dochtertjes van zes en vier jaar oud in Japan. Uit angst na de aanslagen in Parijs, wilde zijn gezin niet dat hij zou terugkeren naar Europa. "Maar we wilden niet toegeven aan deze paniek. Gilles kwam bij ons in Etterbeek wonen en dan overkomt dit ons toch", klinkt het.

Sylvie vertelt dat Gilles de ochtend van de aanslagen nog sliep toen ze vertrok naar haar werk. Hij had laat gewerkt aan de montage van zijn film en zou later die ochtend de metro naar de studio nemen. Toen het nieuws van de aanslagen doordrong, gingen de zussen op zoek naar hun broer. In het appartement was geen spoor van hem. "We contacteerden ziekenhuizen, het crisiscentrum en hebben uren gezocht", getuigt Sylvie.

"De dag erna spraken we met de DVI (Disaster Victim Identification, nvdr.), niet om hem te identificeren, maar om hem uit te sluiten van de lijst met overleden slachtoffers." Zaterdag krijgt de familie het nieuws dat Gilles geïdentificeerd werd als slachtoffer van het geweld in Maalbeek. "Onze wereld stortte in", zo zegt Sylvie, die samen met haar zussen het vreselijke nieuws aan zijn gezin heeft moeten meedelen.

"Toen ik het nieuws hoorde over de aanslagen in Parijs was ik overstuur. Ik snap niet dat onschuldige mensen zo gedood kunnen worden", zo getuigt ook de 48-jarige Alice. "En zo dichtbij", aldus de zus van het slachtoffer. Toen ze het nieuws over Zaventem de ochtend van 22 maart vernam, wist ze "dat het bij ons was", maar kon ze zich "het vervolg van de dag niet inbeelden".

Ook Alice getuigt over de leegte na het verlies van haar broer. "Ik had schrik om de klank van je stem te vergeten, maar dat gebeurt niet. We zijn hier vandaag om te zeggen dat we je missen. De herinneringen die we hebben zijn essentieel, maar niet genoeg." Toch kijken de zussen vooruit. "De val was lang en ondraaglijk, maar nu met steun van onze naasten, staan we opnieuw recht."

12.12 uur: Beslissing om naaktfouilles te rechtvaardigden vanaf nu op wekelijkse basis

De individuele beslissingen die een eventuele naaktfouille rechtvaardigden van de beschuldigden in het proces rond de aanslagen van 22 maart 2016 zullen niet langer dagelijks, maar wekelijks worden genomen. Dat heeft voorzitter Laurence Massart dinsdag bekendgemaakt bij de start van de procesdag. Ze las een brief voor die ze had ontvangen van de advocaat van de Belgische Staat.

Sinds het begin van het proces vinden in de gevangenis van Haren, vlak voor de overbrenging naar de Justitia-site, naaktfouilles plaats. Tot enkele dagen geleden gingen deze nog gepaard met squats, maar daaraan kwam begin vorige week een einde na een verzoek van zes beschuldigen.

De naaktfouilles vinden wel nog steeds consequent plaats, bevestigen de beschuldigden bij het begin van de zitting. Die waren gebaseerd op een richtlijn van Justitieminister Vincent Van Quickenborne, die de dagelijkse fouilles rechtvaardigde. Volgens een nieuwe richtlijn van 15 maart zullen er echter niet langer dagelijks indviduele beslissingen genomen worden over een eventuele naaktfouille. Voortaan zal wekelijks een document worden verzonden dat volgens de advocaten van de verdediging de fouilles voor een hele week rechtvaardigt.

De beschuldigden hekelen nog steeds het systematische karakter van de fouilles waaraan zij worden onderworpen.

11.48 uur: Dochter van Poolse Janina Panasewicz: 'Grana was de moeder van ons allemaal'

"Mijn moeder leefde voor haar kinderen en kleinkinderen", getuigt Anna Panasewicz, dochter van de overleden Janina Panasewicz, op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016. De Poolse Janina, beter bekend als Grazyna of Grana, staat dan ook telkens goedlachs op de familiefoto's die dinsdag worden getoond. "Ze verenigde ons gezin."

"De beslissing om Polen te verlaten en naar België te komen om werk te vinden, was moeilijk voor ons allemaal", zo zegt de 42-jarige Anna. Grazyna werkte als kinderoppas. Op haar begrafenis kwamen verschillende gezinnen waar het slachtoffer aan de slag was dan ook een laatste eerbetoon brengen. "Grana was de moeder van ons allemaal", aldus Anna.

Net na de aanslagen zou Grazyna naar Polen reizen om daar met haar familie het Paasfeest te vieren. Dinsdag krijgt Anna nog een telefoontje van haar moeder, maar ze neemt niet op. Grazyna stond toen op het punt om op de metro te stappen. "Ik bleef doorwerken en had de link nog niet gelegd met de aanslag", zegt Anna.

Later bellen vrienden en familie uit Polen om te vragen of ze ongedeerd zijn. Er is geen nieuws van Grazyna. De vader van Anna vertelt dat haar moeder die dag langs een dienstenchequebedrijf aan Merode moest gaan en daarom wel de metro moest nemen die langs Maalbeek passeerde. Normaal nam ze een andere lijn.

"Toen begon de nachtmerrie", aldus Anna. De familie probeerde haar meermaals zonder succes te bellen. Ze namen contact op met het noodnummer en gingen naar haar appartement, waar ze enkel haar reiskoffer vonden, klaar voor vertrek naar Polen. Grazyna is het laatste Maalbeek-slachtoffer dat geïdentificeerd wordt.

"Ik heb haar lichaam niet meer gezien, enkel een kleine plastic zak. Het merendeel was verwoest door de explosie", zegt Anna.

MIVB-medewerker getuigt

Eerder begon de dag met de getuigenis van Thibault Jonckheere, een MIVB-medewerker die op 22 maart 2016 als gewone passagier de metro nam. Hij zat in het tweede rijtuig, waar kamikaze Khalid El Bakraoui om 9.10 uur zijn bom liet ontploffen. Op dat moment werd hij "ondergedompeld in duisternis en stilte", benadrukte hij.

"Toen ik merkte dat ik hoofdpijn had, wist ik dat ik nog leefde. Het tweede mirakel was dat ik kon ademhalen, het derde mirakel was dat ik me beetje bij beetje kon bewegen. Het vierde mirakel was toen ik mijn ogen opende en de binnenkant van de metro zag. Ik kan jullie niet beschrijven hoe dat eruit zag", aldus Jonckheere, die de vergelijking maakte met de atoombomaanvallen op Hiroshima en Nagasaki.

Jonckheere, die vandaag nog steeds aan de slag is bij de MIVB, kreeg het bij momenten moeilijk, en benadrukte dat de gebeurtenissen van 22 maart 2016 nog steeds een invloed hebben op zijn leven en zijn enthousiasme. Hij richtte zich ook meermaals naar de beschuldigden, waarop voorzitster Laurence Massart hem vroeg dat niet te doen, en zei hen dat er "andere manieren waren om hun gedachtengoed te verspreiden".

Ook zijn toenmalige partner, Vanessa Decaux, nam kort het woord. "Op sommige dagen denken we er minder aan, maar vergeten doen we het nooit. Maar het leven is er nog, het is een ander leven, maar er is een leven", benadrukte ze.

10.33 uur: Osama Krayem bevestigt dat hij niet zal antwoorden op vragen

Beschuldigde Osama Krayem heeft dinsdag opnieuw bevestigd dat hij niet zal spreken tijdens zijn proces. Voorzitter Laurence Massart zal de vele verhoren van Krayem voorlezen, als die inderdaad niet spreekt.

Osama Krayem vertrok op 22 maart 2016 samen met kamikaze Khalid El Bakraoui, beide met een rugzak met een bom, vanuit het safehouse in de Kazernenlaan in Etterbeek naar metrostation Petillon. El Bakraoui nam daar de metro om zijn bom uiteindelijk te laten ontploffen in Maalbeek. Krayem besliste om terug te keren naar het appartement in Etterbeek, waar hij zijn bom weggoot in de douche en het toilet. Hij werd uiteindelijk opgepakt op 8 april, nadat hij was ondergedoken in het appartement van beschuldigde Hervé Bayingana Muhirwa in Laken.

Krayem zwijgt al sinds het begin van het proces, ook over de commotie rond de naaktfouilles. Hij was ook de enige van de aangehouden beschuldigden die niet in kort geding ging tegen de fouilles met kniebuigingen. Zijn advocate Gisèle Stuyck had eerder al verklaard dat Krayem niet zou spreken tijdens de verhoren, maar beloofde wel meer duidelijkheid te verschaffen over zijn motieven.

Dinsdagochtend, toen de voorzitter meer uitleg gaf over de planning van april, vroeg Stuyck of de voorzitter vragen zal stellen aan Krayem en of ze zijn verhoren zal voorlezen als hij niets zegt, "want dat zijn er heel wat". Daarop vroeg de voorzitter aan Krayem of hij inderdaad niet zal spreken, wat hij bevestigde.

"We gaan ons organiseren", aldus voorzitter Massart. "We zullen dan een dag bezig zijn met het voorlezen van de verhoren." Een dialoog is wel comfortabeler, zei ze. "We horen toch liever de beschuldigde, een verklaring op papier is niet hetzelfde."

10.14 uur: Verhoor beschuldigden gaat van start op 3 april

Op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 gaan de verhoren van de beschuldigden van start op 3 april. Dat heeft voorzitter Laurence Massart dinsdag gemeld.

Sinds 6 maart hoort het hof de getuigenissen van de slachtoffers. Die gaan door tot woensdag 29 maart. Op donderdag 30 maart volgen dan verschillende experts, in onder meer geopolitiek, criminologie en radicalisering, die normaal eerder deze maand zouden getuigen.

Op maandag 3 april volgen de verhoren van de beschuldigden. Die hadden al in januari moeten plaatsvinden, maar de voorzittter besliste om vanwege de juridische procedures rond de overbrengingsvoorwaarden van de beschuldigden en de naaktfouilles de planning om te gooien. Daarom kwamen eerst de onderzoeksrechters aan het woord.

Voor het verhoor van de beschuldigden zijn twee weken voorzien, met mogelijk ook zittingen op vrijdag, afhankelijk van hoe lang de verhoren duren en of de beschuldigden willen spreken. De volgorde waarin de beschuldigden gehoord worden wordt niet op voorhand bepaald. Op 10 april, Paasmaandag, is er geen zitting.

Op 17 en 18 april getuigen experts, in onder meer DNA, toxicologie, grafologie, ballistiek en explosieven, net als de wetsartsen.

Vanaf 19 april volgen de verschillende getuigen, gegroepeerd per thema. De bedoeling is om eerst de getuigen betrokken bij de aanslagen in Parijs en de verijdelde aanslag op de Thalys te horen.

Daarna komen de getuigenissen die te maken hebben met het parcours van de drie kamikazes, eerst de broers Khalid en Ibrahim El Bakraoui, daarna Najim Laachraoui. Vervolgens hoort het hof onder meer het OCAD, de Staatsveiligheid en de militaire inlichtingendienst ADIV, waarna getuigenissen volgen die te maken hebben met de verhuur van de safehouses, de voorbereidingen van de aanslagen, de aankoop van materiaal, de precursoren en wapens.

Tijdens de week van 1 mei, de Franstalige lentevakantie, is er geen zitting.

5 uur: Nabestaanden van drie dodelijke slachtoffers in Maalbeek getuigen vandaag

Onder meer familieleden van Gilles Laurent, Janina Panasewicz en Patricia Rizzo, die stierven bij de aanslag in Maalbeek, komen vandaag getuigen. Geluidstechnicus Gilles Laurent uit Namen was op het moment van de aanslag onderweg naar een privévertoning van zijn film over de kernramp in Fukushima. De Poolse Janina Panasewicz, die sinds 1998 in België was, stierf de dag voor ze naar Polen zou vertrekken om familie te bezoeken. De Belgisch-Italiaanse Patricia Rizzo werkte bij de Europese onderzoeksraad en nam die bewuste 22 maart dan weer uitzonderlijk de metro naar het werk.

Ook verschillende mensen die gewond raakten bij de aanslagen komen getuigen, onder wie Walter Benjamin die een been verloor bij de aanslagen op Brussels Airport, net als een verpleger die als een van de eersten in Maalbeek was na de explosie.

Dinsdag is meteen de laatste dag van een korte procesweek. Woensdag (toevallig net 22 maart) en donderdag is er geen zitting vanwege een Europese top in Brussel, vrijdag is er nooit zitting. Volgende week is de laatste week van getuigenissen van slachtoffers, daarna volgen normaal gezien de verhoren van de beschuldigden.