Verdediging Abdeslam vindt zwaarste straf buiten proportie

Kan Salah Abdeslam "terugkeren in de maatschappij" of is hij "definitief onherstelbaar"? Op dag 147 van het proces over de aanslagen van 13 november 2015 in Parijs heeft de verdediging van de enige overlevende van het commando van de terreurgroep Islamitische Staat (IS), dat 130 mensen doodde, het woord genomen. Abdeslam riskeert levenslang zonder kans op vervroegde vrijlating.

"Alles lijkt al gezegd en geschreven te zijn over dit proces," opende Martin Vettes, de advocaat die Abdeslam verdedigt, vrijdag zijn pleidooi. Hij vroeg het hof om verder te gaan dan de "zekerheden" waarmee velen aan het begin van het proces waren gekomen.

Het nationale antiterreurparket (PNAT) van Frankrijk heeft de zwaarste straf uit het wetboek tegen de 32-jarige Franse Marokkaan uit Sint-Jans-Molenbeek gevorderd: levenslang zonder mogelijkheid op vervroegde vrijlating. Die zelden gevraagde sanctie, die maar vier keer is uitgesproken, maakt de kans op vrijlating zeer klein. Ook tegen Oussama Atar, die beschouwd wordt als de spilfiguur maar bij verstek berecht wordt, werd levenslang zonder kans op vroegtijdige vrijlating geëist.

Dat Abdeslam in België en Frankrijk een levenslange gevangenisstraf riskeert bovenop 20 jaar cel, is "veel voor een man, zelfs voor Salah Abdeslam", aldus meester Vettes. "Kan deze man op een dag terugkeren naar de maatschappij of is hij voorgoed verloren?",vroeg de advocaat zich luidop af. "Ons doel is om u te laten zien waarom de straf die u vraagt, buiten proportie is. Het gaat erom te begrijpen hoe iemand van een klein Molenbeeks ventje een tussenpersoon van IS wordt, om uiteindelijk lid te worden van het commando."

Salah is de broer van Brahim Abdeslam, die zich op 13 november 2015 opblies op de Boulevard Voltaire bij een restaurant. Hij is een jeugdvriend van Abdelhamid Abaaoud, die beschouwd wordt als het brein achter de aanslagen. Op 18 maart 2016, na een klopjacht van vier maanden en slechts enkele dagen voor de aanslagen in Brussel, wordt Abdeslam opgepakt in Sint-Jans-Molenbeek. Sinds het begin van het proces in Parijs, op 8 september 2021, stelt hij zich voor als "strijder van IS". Midden april sloot Abdeslam zijn verhoor af met tranen en bood hij zijn excuses aan "aan alle slachtoffers".

"Politiek proces"

Meester Vettes waarschuwde voor de mankementen van wat een historisch proces wordt genoemd. "Een historisch proces is niet noodzakelijk een goed proces, het is vaak het tegenovergestelde: het is daarentegen altijd een politiek proces," stelde hij. In zijn pleidooi trachtte hij drie "misverstanden" de wereld uit te helpen.

Ten eerste zou Abdeslam geen olifantengeheugen hebben: op zes jaar tijd zijn er een paar gaten in zijn geheugen geslagen. Ten tweede zou hij zijn aandeel in de feiten niet geminimaliseerd hebben. En ten derde zou hij destijds niet alles geweten hebben over de plannen van het terreurcommando. De advocaat wees op de rol van Brahim Abdeslam, waarover het dossier zijns inziens te weinig ingaat.

"Onze rol als advocaten bestaat erin om kloven te verkleinen, om te laten zien dat monsters niet bestaan. U oordeelt niet over dieren, niet over duivels, maar over mensen," stipte meester Vettes aan. "Hij heeft zichzelf niet opgeblazen, geen kalasjnikovs vastgehouden, op geen enkel slachtoffer geschoten dat in de getuigenbank zat, maar hij zal misschien boeten voor de doden."

"Abdeslam is geen psychopaat noch sociopaat"

Na meester Vettes was het de beurt aan de tweede advocaat van Abdeslam, meester Olivia Ronen. "Salah Abdeslam is de enige overlevende, een die de schuld van anderen op zich zal nemen. Wat het parket opzet, is niet om Salah Abdeslam te straffen voor wat hij gedaan heeft, maar als een symbool", pleitte de advocate. "Door de niet te verlagen levenslange gevangenisstraf, zonder hoop op vrijheid, krijg ik de indruk dat we ons gevoel voor maat hebben verloren."

"Het parket heeft de strengste straf in ons strafrecht geëist tegen Salah Abdeslam. Hij zou onreclasseerbaar zijn," ging meester Ronen verder. De levenslange gevangenisstraf zonder mogelijkheid op vervroegde vrijlating "is een maatregel gebaseerd op het gevaar dat een persoon stelt", legde de advocate uit. Ze wees vervolgens op psychiatrische expertenverslagen, waaruit bleek dat Abeslam noch een psychopaat noch een sociopaat is. "Natuurlijk waren de aanslagen wreed, maar de rechtspraak hoeft dat niet te zijn," besloot meester Ronen haar pleidooi. "Ik vraag u niet om moed, ik vraag u om het recht toe te passen."

Het proces over de aanslagen, waarbij 130 doden vielen, is al bezig sinds september. Op 27 juni krijgen de beschuldigden een laatste keer het woord, waarna de jury zich terugtrekt. Op woensdag 29 juni moet duidelijk zijn welke straf de beschuldigden krijgen.