Voorzitter schorst zitting nadat verdediging weigert getuigen te horen

Voorzitter Laurence Massart heeft woensdagnamiddag de zitting geschorst tot donderdag 9 uur, nadat de advocaten van de verdediging geweigerd hebben om getuigen te horen zolang ze de documenten over de motivering van de naaktfouilles niet ontvangen hebben. De zeven aangehouden beschuldigden hadden vandaag geweigerd naar de Justitia-zaal te komen.

15.42 Reacties op de commotie rond naaktfouilles

Nicolas Cohen, advocaat van Bilal El Makhoukhi, liet weten dat hij niet kan voorspellen welk mandaat hij van zijn cliënt zal krijgen. "De getuige (De Mesmaeker, red.) is vertrokken, we weten niet wanneer we de documenten gaan krijgen, we willen de motivering zien en pas daarna kunnen we antwoorden geven", zei hij.

"U laat iemand komen die zegt dat er informatie is, maar die moet ook overgemaakt worden", zei ook Stanislas Eskenazi, advocaat van Mohamed Abrini. "De motivering bestaat niet zolang we die niet hebben. We moeten consequent zijn."

Eerder had Delphine Paci, advocate van Salah Abdeslam, ook al gesteld dat het er wel op lijkt dat er alles aan gedaan wordt om de beslissing van de kortgedingrechter over de fouilles te omzeilen.

"We moeten weg uit de middeleeuwen en respect hebben voor de beschuldigden. Anders krijgen we een lege box of beschuldigden die zich afsluiten. Wij doen ons werk zodat de beschuldigden er wel zijn, men ontneemt hen de mogelijkheid om zich uit te drukken", zei ze. "Dit is dramatisch voor België, voor de slachtoffers, voor de beschuldigden en voor de rechtsstaat. En de politie stelt zich boven de beslissingen van Justitie."

Federaal procureur Bernard Michel laakte dan weer dat de verdediging het probleem nu nog groter maakt. "De commissaris-generaal heeft niet gelogen onder ede, er komen antwoorden, en toch wordt het proces nu twee uur uitgesteld."

Aline Fery, advocate van Life4Brussels, riep de verdediging op om haar verantwoordelijkheid te nemen. "We willen verder op een serene manier, de problematiek (van de transfers, red.) is uitgeput."

15.25 Massart: "Het kan zo niet verder"

"De situatie is ernstig en moet worden gedeblokkeerd, het kan zo niet verder", klonk het bij een wanhopige assisenvoorzitter Laurence Massart. "Het vervolg van de rechtszaak staat op het spel", stelde Massart nog.

15.15 Voorzitter schorst zitting nadat verdediging weigert getuigen te horen

Massart riep commissaris-generaal van de federale politie Marc De Mesmaeker woensdagnamiddag op om te getuigen in verband met de naaktfouilles. Hij gaf aan dat de motivatie van de fouilles bestaat en er elke dag een document wordt ondertekend, en dat de documenten van dinsdag en woensdag/vandaag ook zullen worden overgemaakt aan de beschuldigden.

Daarop stelde Massart voor om alsnog over te gaan naar de orde van de dag, met de onderzoeksrechters en de speurders die tussenkwamen na de aanslag in Maalbeek.

Jonathan De Taye, die Ali El Haddad Asufi vertegenwoordigt, liet daarop weten dat hij zijn cliënt in deze omstandigheden niet in eer en geweten kan vertegenwoordigen. Hij dreigde ermee conclusies in te dienen waardoor het proces niet voortgezet zou worden. "Ik wil eerst weten waarom de naaktfouilles nog worden uitgevoerd", zei hij.

Voorzitter Massart zei daarop dat de verdediging het recht heeft om een incident te creëren, maar vroeg ook om het proces niet te blokkeren. Uiteindelijk bleek ze toch geen andere keuze te hebben dan het proces te schorsen tot donderdagochtend.

15.05 De Mesmaeker: "Iedere dag risicoanalyse maken"

De Mesmaeker legde aan de voorzitster uit dat er voor iedere beschuldigde voortaan een dossier wordt opgesteld. "Ik gaf opdracht dat de evaluatie iedere dag gebeurt", zei hij.

Na enkele vragen van de voorzitster daarover zei De Mesmaeker dat de individuele dossiers ook overgemaakt zullen worden aan de advocaten van de beschuldigden.

De Mesmaeker bevestigde daarnaast dat er dinsdag en woensdag al risicoanalyses werden opgesteld en dat ook die zullen overgemaakt worden. Hij bevestigde bovendien dat de mogelijkheid bestond dat beschuldigden in de toekomst geen naaktfouilles zouden moeten ondergaan. "Maar dat zal afhangen van de evaluatie van de dag."

Opvallend was dat de voorzitster de commissaris-generaal meermaals aanmaande om de naaktfouilles af te schaffen als dat mogelijk zou zijn, zonder de veiligheid in het gedrang te brengen. "Het zou voor iedereen makkelijker zijn", klonk het. De verdediging nam geen genoegen met de uitleg en zei dat ze bezorgd is dat er in de praktijk weinig zou veranderen.

Stanislas Eskinazi, advocaat van beschuldigde Mohamed Abrini, toonde zich ongerust dat geschermd zou worden met de confidentialiteit van informatie om de fouilles te motiveren. Delphine Paci, advocate van beschuldigde Salah Abdeslam, zei dat niet kon ontkend worden dat er nog steeds sprake is van "systematisering" omdat de naaktfouilles gisteren/dinsdag en vandaag/woensdag plaatsvonden. "Je moet een kat een kat noemen", zei ze. Gisteren/dinsdag klonk nog volop kritiek op de minister van Justitie bij de verdediging, maar vandaag noemde Paci de ministeriële richtlijn "uitstekend". Volgens haar is het de politie die weigert om de richtlijn correct toe te passen. Ze herhaalde dat het recht op een eerlijk proces geschonden zou worden en zei dat ze "niet akkoord" zou gaan als de voorzitster zou beslissen om het proces gewoon door te laten gaan.

Op de expliciete vraag van de voorzitster antwoordde De Mesmaeker dat de politie de ministeriële richtlijn zal naleven "zoals ze moet en ze dat doet met alle ministeriële richtlijnen".

12.26 Ministeriële richtlijn: Risicobeeld moet "regelmatig geüpdatet" worden

De ministeriële richtlijn van 2 januari 2023, die gericht is aan de commissaris-generaal van de federale politie, schrijft ten eerste voor dat er een "integraal en geïndividualiseerd risicobeeld moet opgemaakt worden voor iedere beschuldigde", om een inschatting te maken van de gevaren en risico's bij het transport. "Dit risicobeeld moet regelmatig geüpdatet worden, om een permanente aanpassing en kwaliteitscontrole te garanderen", klinkt het.

Op basis van die inschatting beslist de directeur van de dienst bescherming (DAP) van de federale politie over de te nemen maatregelen. De principes van proportionaliteit en subsidiariteit zijn daarbij van belang. Zo moeten de maatregelen in verhouding staan tot de risico's en moet nagegaan worden of er minder ingrijpende, maar efficiëntere maatregelen mogelijk zijn.

Wat de procedure voor de overbrenging vanuit de gevangenis betreft, klinkt het dat dat altijd "menselijk en met respect voor de mensenrechten moet gebeuren, in overeenstemming met de toepasselijke rechtsfiguren en de deontologie van de politie". Het moet de bedoeling zijn om "zoveel mogelijk een aantasting van de eerbaarheid of een gevoel van vernedering bij de beschuldigden te vermijden".

Belangrijk is ook dat het document voorschrijft dat de politie een meer doorgedreven fouille kan uitvoeren, nadat de beschuldigden uit hun cel worden gehaald, "als de analyse van van het integrale en geïndividualiseerde risicobeeld dat rechtvaardigt". Die fouille moet gebeuren in een apart lokaal in twee fases, om te vermijden dat de beschuldigde zich volledig moet ontbloten: eerst het bovenlichaam, daarna het onderlichaam. Over vooroverbuigen vermeldt de richtijn niets. Wel schrijft de richtlijn voor dat de politiediensten "op geen enkel moment de persoon mogen aanraken". "De politiediensten waken zoveel mogelijk over een serene uitvoering van de fouille."

Nog bepaalt de richtlijn dat er bij de overbrenging van de gevangenis naar het Justitia-gebouw handboeien moeten aangedaan worden, een blinddoek en een kogelvrije vest. Er mag geen enkele muziek afgespeeld worden in het voertuig.

12.05 De Mesmaeker komt getuigen, bevestigt federale politie

De commissaris-generaal van de federale politie Marc De Mesmaeker zal op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 komen getuigen over de transfervoorwaarden van de gedetineerden. Dat bevestigt de federale politie.

Assisenvoorzitter Laurence Massart had de commissaris-generaal opgeroepen omdat ze wil weten of de naaktfouilles met kniebuiging nog op systematische basis en zonder individuele motivering plaatsvinden. Tot nog toe had de federale politie enkel bevestigd de ministeriële richtlijn te volgen, zonder evenwel extra info te verschaffen. Het proces hervat normaal gezien om 13.30 uur met de getuigenis van De Mesmaeker.

10.10 Zeven aangehouden beschuldigden weigeren naar de rechtbank te komen

Mohamed Abrini, Osama Krayem, Sofien Ayari, Bilal El Makhoukhi en Hervé Bayingana Muhirwa hebben geweigerd om hun cel te verlaten. Salah Abdeslam en Ali El Haddad Asufi zijn wel uit hun cel gekomen en naar het transferlokaal gegaan. "Ze moesten hun bovenkledij uitdoen, toen ze hun onderkledij moesten uitdoen hebben ze dat geweigerd", zei Massart. De beschuldigdenbox is woensdag dus leeg.

Volgens de advocate van Salah Abdeslam, Delphine Paci, zou de politie aan haar cliënt verklaard hebben dat "er niets is veranderd" en dat de naaktfouilles met kniebuiging blijven plaatsvinden. "Er is dus een spagaat tussen de ministeriële richtlijn (over het gevangenentransport van 2 januari 2023, red.) en de praktijk."

De beschuldigden klaagden dinsdag opnieuw de naaktfouilles aan voor hun overbrenging van de cel naar het Justitia-gebouw, nadat de kortgedingrechter beslist had dat systematische naaktfouilles zonder persoonlijke motivering verboden zijn.

De beschuldigden gaven dinsdag aan dat er niets veranderd is, bij de federale politie was te horen dat er wel een nieuwe procedure is. De broers Smail en Ibrahim Farisi, die als vrije mannen verschijnen, zijn de enige beschuldigden die woensdag wel in de zaal zitten.

09.57 Assisenvoorzitter wil commissaris-generaal federale politie laten getuigen over transport

Assisenvoorzitter Laurence Massart heeft woensdag bij de opening van de zittingsdag op het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 aangekondigd de commissaris-generaal van de federale politie op te roepen om te komen getuigen over de transfervoorwaarden van de gedetineerden. "Ik kan enkel vaststellen dat ik opdracht heb gegeven om te achterhalen wat er zich afspeelt en geen antwoord heb gekregen", verklaarde Massart.

Het proces liep gisteren/dinsdag spaak op de transfervoorwaarden van de gedetineerden. De advocaten van de verdediging en beschuldigde Sofien Ayari hadden toen aangegeven dat de naaktfouilles opnieuw hadden plaatsgevonden, ondanks de uitspraak van de Brusselse kortgedingrechter dat systematische naaktfouilles een schending zijn van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

Daarop had Massart om toelichting gevraagd van de federale politie, maar de verantwoordelijke van directie bescherming (DAP) van de federale politie wenste niet te getuigen met ontbloot gezicht en bleek een advocaat onder de arm te hebben genomen. Woensdag bleek dan dat de politie enkel informatie had verschaft over de ministeriële richtlijn die nu wordt gevolgd. Of de naaktfouilles met kniebuiging nog op systematische basis en zonder individuele motivering plaatsvinden, was niet duidelijk. Daarom besliste assisenvoorzitter Massart om de commissaris-generaal van de federale politie te laten getuigen. Het is nog niet duidelijk wanneer die beschikbaar is om te getuigen.