Klimaatactiviste Zanna: ‘Door de pandemie gingen velen anders denken’

Ze liep in oktober vooraan tijdens de eerste klimaatmars sinds de coronacrisis, maar de Brusselse Zanna Vanrenterghem (32) trok al mee de organisatie van de allereerste klimaatmars eind 2018. Covid-19 lijkt de klimaatbeweging de wind uit de zeilen genomen te hebben, maar voor Vanrenterghem is dat een tijdelijke situatie. “Het activisme heeft andere gedaanten aangenomen.”

Vanrenterghem woont nu vijf jaar in Brussel, het toneel van de Belgische klimaatmarsen. In het afgelopen jaar werd ze via haar werk bij Greenpeace vicevoorzitster van de Belgische Klimaatcoalitie, waarin een zeventigtal milieuverenigingen, vakbonden, mutualiteiten, noord-zuid- en burgerbewegingen zitten.

“Vakken zoals biodiversiteitsrecht tijdens mijn master aan de UGent hebben me wakker geschud voor de milieuproblemen. Ik zat ook op kot met een vriendin die vegetatiër werd, zag de documentaire An Inconvenient Truth van Al Gore. In 2018 sloot ik me aan bij vrijwilligersbeweging Climate Express, en werd er coördinator van de klimaatmars die ze drie maanden later wilden organiseren. Met een ploeg van twintig man en steun van de Klimaatcoalitie hebben we toen bijna 100.000 mensen op de been gebracht (de politie telde 65.000 mensen, red.).”

Voor de coronapandemie had de klimaatbeweging de wind in de zeilen, met de grote klimaatmarsen. Door corona verschoof de aandacht.
Zanna Vanrenterghem: Er zijn weinig sociale bewegingen die zoals Youth for Climate met een piekmoment beginnen: die brachten 35.000 man op een gewone donderdag op straat. Dat kun je niet volhouden. De coronacrisis heeft de klimaatbeweging een dreun gegeven, sowieso.

Anderzijds leerden we dat Covid-19 en andere pandemieën waarmee we mogelijk nog te kampen krijgen, hun oorsprong vinden in de manier waarop wij omgaan met onze planeet. We weten dat onze biodiversiteit te lijden heeft onder klimaatverandering.

Door de pandemie zijn veel mensen anders gaan denken, lokaler gaan shoppen, ze begonnen te fietsen. ik ook, met een helm weliswaar. Ook hebben veel mensen de lokale natuur herontdekt. Organisaties als Extinction Rebellion en Youth for Climate zochten naar andere actievormen. Zo kraakten veel Brusselse klimaatactivisten gebouwen om sans-papiers een onderkomen te bezorgen.

Grote protesten zijn uitgebleven, omdat het niet anders kon. Maar zodra het weer mocht, hebben we op 10 oktober weer 50.000 mensen op de been gebracht (de politie telde 25.000 deelnemers, red.).

Wat was voor u de belangrijkste gebeurtenis in 2021?
Vanrenterghem: Het belangrijkste en meest traumatische in België waren de overstromingen in Wallonië, de meest impactvolle klimaatramp in ons land. Je zag de klimaatcrisis letterlijk de huiskamers binnenrollen, in een land als het onze, en ik was daar zoals veel mensen niet goed van. Die link werd gelukkig heel snel gelegd, de wetenschappers voorspelden dat het vaker zal gebeuren. We hebben dus politieke ambitie en actie nodig. Veel meer.

Van welk nieuws werd u het gelukkigst?
Vanrenterghem: (denkt na) Ik kreeg heel veel moed toen ik zag hoe rechters zich uitspraken in klimaatzaken. Of het nu was in Nederland tegen Shell, of in België waar de rechter eveneens in het voordeel van de klimaatactie heeft gepleit. Daar word ik gelukkig van.

De rechter in de Klimaatzaak heeft daar wel geen consequenties aan verbonden.
Vanrenterghem: Een opdoffer, maar de analyse van het probleem werd wel gevolgd. Het versnipperde beleid van de drie Belgische gewesten is een deel van het probleem. Dat gaf me hoop.

Hoe kijkt u nu naar het Belgische klimaatbeleid? Doordat er nog geen intern akkoord is tussen de drie gewesten konden we geen plan voorstellen op de klimaattop in Glasgow.
Vanrenterghem: Schrijf maar: zucht (lacht). Enerzijds is het voor mij duidelijk dat al onze acties hebben opgeleverd dat politici wel degelijk bougeren. Vlaanderen heeft tijdens de recente klimaattop nog maatregelen uit zijn hoed getoverd, Wallonië en Brussel hebben ambitieuze emissiereductiedoelstellingen. De keerzijde van de medaille is dat dat niet genoeg is.
België stond in Glasgow met de billen bloot. Niet alleen konden we nog niet zeggen wat we precies zullen doen, we zitten met Vlaanderen dat zegt dat het niet zo ambitieus wil zijn als Europa opdraagt.

Hoe kijkt u naar de inspanningen van Brussel binnen dat Belgische klimaatbeleid?
Vanrenterghem: In de vijf jaar dat ik hier woon heb ik wel gemerkt dat het tempo hoog ligt. Sinds 2015 mag er alleen nog maar passief gebouwd worden. Er is de circulaire ontmanteling van de WTC-torens, de lage-­emissiezone, veel meer fietspaden ...
Onlangs kreeg ik een folder in mijn bus om klimaatinitiatieven in te dienen. De burger wordt daar actief bij betrokken.

In vergelijking met 2005 stoot Brussel 22 procent minder broeikasgassen uit. Respectabel, maar er is nog een hele weg te gaan naar de vermindering van 47 procent die Europa ons oplegt.
Vanrenterghem: Ja, we zijn er nog niet. De grootste uitdaging in Brussel is het verouderde woning­bestand. Daar moeten de grote middelen voor vrijgemaakt worden. Ik heb zelf iets gekocht en ben gaan opzoeken welke energie- en renovatiepremies mogelijk zijn, maar euh pfjoew! (blaast) De informatie wordt je niet bepaald op een dienblaadje aangeboden.

Het toont ook wel het sociale knelpunt van die transitie. Thurn en Taxis is een toonbeeld van hoe het kan. Passieve gebouwen, de Gare Maritime die volligt met zonnepanelen, een mooi park. Maar wie kan zich die passieve nieuwbouw veroorloven in Brussel?

Er zouden heel veel middelen moeten worden vrijgemaakt voor renovatie-analyses in de sociale achterstandswijken. En dan volop inzetten op maatregelen die mensen toegang geven tot goedkopere vormen van duurzame energie, zodat we twee vliegen in een klap slaan. We hebben in Brussel een aantal buildings uit de jaren 1960 en 1970 waarin heel veel mensen wonen. Dat lijken mij ideale proeftuinen om gigantische isolatieschema’s tegenaan te gooien.

Daarnaast zijn er ook heel veel middenklassengezinnen die er misschien wel middelen voor kunnen opzijzetten, maar voor wie het geen prioriteit is. Ik snap dat ook wel, de hustle van in een stad wonen met kinderen. Wie heeft er dan nog tijd om ’s avonds op te zoeken waar je een energiepremie kunt krijgen?

Verder moeten we stoppen met fossiele brandstoffen. In Brussel is de auto nog altijd koning. Ik heb ooit eens in BRUZZ gelezen dat er in Brussel meer parkeerplaatsen op straat zijn dan in Parijs (300.000 in Brussel versus 154.000 in Parijs zonder banlieues, red.). Parkeerplaatsen schrappen zou natuurlijk symptoombestrijding zijn, maar de ruimte die parkeerplaatsen innemen is wel een belangrijk symbool van de dominantie van voertuigen op fossiele brandstoffen.