PFOS in Brussel: 'Je kan niet gewoon wachten tot bedrijven vervuiling melden'

Dat het blusschuim van de Brusselse brandweer vandaag geen PFOS meer bevat, betekent nog lang niet dat er geen probleem is met de grond rond de kazerne en de oefenplaats. En de Brusselse overheid kan maar beter proactief gaan zoeken naar PFOS-bronnen in plaats van te wachten op bedrijven die er zelf melding van maken. Dat zeggen klokkenluider Thomas Goorden en toxicoloog Jan Tytgat (KULeuven).

Vorige week bleek al dat de PFOS-vervuiling niet beperkt blijft tot Vlaanderen. Ook in het kanaal, de Zenne en de Woluwe trof Leefmilieu Brussel de stof aan. In de Zenne in Anderlecht waren de concentraties het hoogst: de metingen in vissen leverden er te hoge concentraties op.

PFOS en de bredere groep van PFAS behoren tot de persistente organische polluenten, een groep van gevaarlijke chemicaliën, die erg moeilijk afbreken en meer dan waarschijnlijk schadelijk zijn voor de gezondheid. In het geval van PFOS is de impact op de voortplanting en immuniteit bewezen. Er wordt ook een link gelegd met kanker.

Asse

PFOS en PFAS zitten niet enkel in waterlopen. Experts verwachten vooral te hoge concentraties aan PFOS op plaatsen waar blusschuim is gebruikt. Ze kijken daarvoor onder meer naar brandweerkazernes, oefenterreinen van de brandweer en militaire installaties. Ook bedrijven met een eigen brandblusinstallatie en dus een opslag van blusschuim, vormen een risico.

De Brusselse brandweer liet daarop weten dat ze al jaren geen PFOS-houdend blusschuim meer gebruikt en bovendien maar zelden oefent op de site van de brandweerkazerne aan de Helihavenlaan. Voor oefeningen trekken de spuitgasten doorgaans naar de brandweerschool in Asse.

Ook de Brusselse milieuadministratie ziet niet meteen een acuut probleem in Brussel. Leefmilieu Brussel wijst erop dat er een wettelijke meldingsplicht is voor bedrijven die in het verleden PFOS gebruikten. In 2013 deed het Gewest ook nog eens een rondvraag bij bedrijven die potentieel PFOS gebruikten. Dat leverde niets op: de administratie liet vorige week weten dat toen geen enkel bedrijf melding maakte van PFOS-gebruik in het verleden.

De antwoorden van brandweer en milieuadministratie laten Thomas Goorden alvast op zijn honger. Goorden is natuurkundige en was als burgeractivist de man die het PFOS-schandaal in Vlaanderen aan het rollen bracht. “Het hele gevaar met PFOS én PFAS is net dat het zo lang duurt voor ze afbreken”, zegt hij. “Dat er de voorbije jaren geen PFOS meer in het blusschuim zat, zegt dus nog niets over de historische vervuiling, die nog heel goed aanwezig kan zijn.”

Mini-3M-sites

Ook toxicoloog Jan Tytgat (KULeuven) wijst erop hoe traag de stoffen in kwestie afbreken. “In het bloed duurt het zo ruim vijf jaar voor de hoeveelheid PFOS halveert. Wat brandweerkazernes en oefenterreinen betreft zou ik zeker aanbevelen om grondstalen te nemen en zo de potentiële mini-3M-sites in kaart te brengen.”

Goorden wijst er verder op dat de vervangers voor het PFOS-houdende blusschuim vaak tot dezelfde familie van chemicaliën behoren en dus ook onder de bredere benaming PFAS vallen. “En ook die zijn gevaarlijk.” De Brusselse brandweer ontkent dat dit het geval is in het gewest. “Ons blusschuim is helemaal fluorvrij (en dus PFAS-vrij, red.) en beantwoordt aan de laatste Europese normen,” laat woordvoerder Derieuw weten.

Dat Leefmilieu Brussel zich tevreden stelt met een meldingsplicht en een rondvraag kan Thomas Goorden al evenmin begrijpen. “Het Gewest zou proactief moeten te werk gaan en zelf metingen uitvoeren op sites waar een risico bestaat. In Vlaanderen ontdekken we zo het ene na het andere vervuilde terrein. Met name bij alle Sevesobedrijven (die gevaarlijke stoffen produceren) moet je ervan uitgaan dat er vervuiling met PFOS of PFAS is, omdat die eigen blusinstallaties hebben en ook eigen oefeningen houden.” Ook toxicoloog Tytgat pleit voor een actieve monitoring van potentieel vervuilde sites.

Brussel telt vandaag drie van die Seveso-installaties: het gaat om opslagplaatsen van brandstoffen in Anderlecht en Neder-Over-Heembeek. In Drogenbos ligt net over de gewestgrens ook nog een chemisch bedrijf met Sevesostatus.

Maron wacht op rapport

We vroegen ook een reactie aan bevoegd Brussels minister Alain Maron (Ecolo), maar die wachtte maandag nog op een rapport van zijn administratie. Eerder kondigde de minister aan dat er strengere regels komen voor persistente organische polluenten, waar PFOS en PFAS toe behoren.

Bodemnormen voor de PFOS of andere PFAS zijn er nog niet in Brussel. Vlaanderen werkt ondertussen met voorlopige toetsingswaarden, die geregeld aangepast worden aan nieuwe wetenschappelijke inzichten.