Good Move gewikt en gewogen: hoe zit dat nu met die autoluwe wijken?

Wijken autoluw maken door het doorgaand verkeer te weren, wie wil dat nu niet? De kern van het gewestelijke mobiliteitsplan Good Move oogstte de voorbije jaren dan ook veel applaus. In zes Brusselse wijken liggen vandaag echter ook concrete plannen op tafel en dan lopen de zaken soms moeizamer. “Dit is iets anders dan een feestzaal openen, iedereen zal dit voelen.”

Hoe gaan we de autodruk verminderen in een gewest dat zo grondig verminkt werd voor die personenwagen? Het is al twintig jaar de centrale vraag in het Brusselse mobiliteitsbeleid. Het Iris 2-mobiliteitsplan van de vorige regeringen schoof dan wel een doelstelling naar voren, die 20 procent minder autodruk bleef een verre droom.

Good Move, een proces dat begon onder de vorige regering, moet daar verandering in brengen. Het nieuwe gewestelijke mobiliteitsplan onderscheidt zich niet door een ambitieus streefcijfer, maar door zijn participatieve aanpak. Iedereen werd mee in bad genomen, van mobiliteitsverenigingen over politiezones en verkeersdeskundigen tot de gemeenten die in het verleden vaak dwarslagen bij grote ingrepen. De aanpak werkte: echte tegenstanders van het plan, dat ook een Europese prijs kreeg, lijken in Brussel amper te vinden.

Unanieme bijval is echter makkelijk zolang het om algemene intenties gaat. En hét belangrijkste idee van Good Move is zo'n gelauwerd principe: het bestaat erin om het autoverkeer in de wijken drastisch te verminderen door het doorgaand verkeer te weren. Het belangrijkste middel daarvoor is de invoering van circulatieplannen, die er via lussen, knips en eenrichtingsstraten voor zorgen dat het voor sluipverkeer zinloos wordt om zo'n wijk in te rijden.

In zes omvangrijke Brusselse wijken nadert vandaag echter het moment van de waarheid. De algemene principes zijn er ondertussen vertaald in concrete scenario's. Verwacht wordt dat die volgend jaar al uitmonden in veranderingen op straat.

Vijf van die zes wijken – in het Good Move-jargon heten ze 'mazen' – worden door het Gewest begeleid in dat proces. Het gaat om de maas Sint-Gillis (nagenoeg de hele gemeente en een deel van Vorst), Kuregem (Anderlecht en een stukje Molenbeek), Flagey-Vijvers (Elsene), Dielegem (Jette) en Colignon-Josaphat (Schaarbeek). Een zesde gemeente – Brussel Stad – doet het op eigen houtje voor de Vijfhoek.

Good Move: de zes wijken op een rij

Vijfhoek: karig met commentaar

Schepen voor Mobiliteit Bart Dhondt (Groen) laat amper in zijn kaarten kijken over het circulatieplan binnen de Vijfhoek. “We zijn ermee bezig, we zullen het doorgaand verkeer zoveel mogelijk weren, maar we willen nu nog geen deelaspecten bekendmaken. Dat zou verwarring zaaien.” Het plan – resultaat van onder meer een participatief project – is wel nagenoeg af en kan wellicht in 2022 ingevoerd worden.

• Het Flageyplein is het centrale knooppunt in de maas Flagey-Vijvers
• De overgang tussen de Delhaize en het plein wordt in alle scenario’s autovrij
• Meest ambitieuze scenario: ook autovrij tussen plein en de vijvers en tussen de twee vijvers (zie plannetje)
• Extra info op https://bit.ly/3cYwnLn

Flagey-Vijvers/voetgangerszone Flagey

Ook de maas van Elsene schiet goed op. In de twee scenario's – te vinden op de website van de gemeente – is het Flageyplein het belangrijkste punt waar wordt ingegrepen. In het meest ambitieuze scenario verdwijnt het autoverkeer tussen de vijvers en het plein, én tussen het plein en de zijde waar de Proxy Delhaize zich bevindt (zie plan). De ingreep op het drukke plein is niet de enige, maar wel de ingrijpendste, met een effect op de hele maas.

“We hopen ons plan nog dit jaar af te werken, zodat we er begin volgend jaar een debat kunnen over hebben met de bewoners,” zegt schepen van Mobiliteit Yves Rouyet (Ecolo). “In de loop van 2022 wordt het dan uitgevoerd op het terrein. Mogelijk werken we in fases of evolutief. Vergelijk het met liften: als je naar Oostende wil, kan het voordelig zijn om alvast tot Gent te raken.”

Dat Elsene opschiet met de planning mag niet verbazen. De groenen zijn de grootste partij, de PS werkt er goed mee en Elsene heeft al ervaring met een soort maas avant la lettre, in de straten rond de autovrije Elsensesteenweg. “Wat we daaruit geleerd hebben? Dat we 30 procent minder doorgaand verkeer hebben en dat het openbaar vervoer profiteert: bus 71 is nu veel sneller. Bovendien boomt de handel: de Elsensesteenweg stak de Nieuwstraat voorbij sinds het een semivoetgangerszone is.”

• De Bareel van Sint-Gillis is het centrale knooppunt in maas Sint-Gillis
• Alle scenario’s plannen een knip, autoverkeer zal niet meer rond het centrale standbeeld kunnen.
• Voetgangers zouden zo via het standbeeld dwars over het plein kunnen
• Extra info op https://bit.ly/3E2DzSH

Sint-Gillis: knippen aan de Bareel

De maas Sint-Gillis omvat zowat de hele gemeente en een aanzienlijk deel van Vorst. Net zoals in Elsene wordt er getimmerd aan een circulatieplan dat doorgaand verkeer moet weren. En ook hier is er één centraal knooppunt, waar een ingreep effect zal hebben op zowat de hele maas: de Bareel van Sint-Gillis.

Het kruispunt met zeven straten is een van de meest chaotische in het gewest en wordt drastisch vereenvoudigd. In alle scenario's die op tafel liggen, gebeurt dat door te knippen, waardoor auto's in de toekomst niet meer rond het centrale standbeeld zullen kunnen rijden. Zo'n knip kan meteen veel meer plaats bieden aan voetgangers, die dwars over een soort Bareelplein zullen kunnen wandelen zonder een personenwagen te kruisen.
Een van de scenario's maakt van het Sint-Gillisvoorplein trouwens opnieuw één plein, zonder autoverkeer op de Waterloosesteenweg ter hoogte van de Parvis. Meer info over de verschillende scenario's vindt u op de website van de gemeente.

Op papier zien die plannen er best concreet uit, maar op politiek niveau loopt het moeilijker. “We discussiëren nu over het finale voorstel,” legt mobiliteitsschepen Catherine Morenville (Ecolo) uit. “Het gaat om een ingrijpende verandering, die bijna de hele gemeente raakt. Dan moet je iedereen aan boord hebben. Een timing? Die kan ik niet geven.”

Sophie Feyder van burgercollectief Heroes for Zeroes ziet verschillende remmende factoren in de gemeente. “Zo bestaat de mobiliteitsdienst uit één persoon, die helemaal overbevraagd is.” Het is een probleem dat in verschillende gemeenten terugkomt: een project met het ambitieniveau van Good Move is een bijzonder zware boterham voor lokale administraties, zelfs als er verschillende mensen werken.

Minstens even belangrijk is de rol van de PS in Sint-Gillis, analyseert Feyder. “Die partij staat duidelijk op de rem. De PS is bang om kiezers te verliezen als het autoverkeer in de gemeente wordt bemoeilijkt. Veel mensen hoopten dat Sint-Gillis als progressieve gemeente het voortouw zou nemen en zo anderen inspireren. Daar ben ik niet meer zo zeker van.”

Het kruispunt Bergensesteenweg/Ropsy Chaudronstraat kent drie scenario’s:

• Voetgangerszone tussen hoofdingang markt en ingang metro op Bergensesteenweg
• Knip op het kruispunt
• Eenrichtingsverkeer op de Bergensesteenweg in tegengestelde richtingen die elkaar op het kruispunt ontmoeten
  
  Extra info op https://bit.ly/3xBQUz4

Kuregem: voetgangerszone Abattoir?

De maas Kuregem ligt vooral op het grondgebied van Anderlecht en deels ook Molenbeek. Net als in de twee voorgaande mazen is er ook hier een centraal knooppunt dat de meeste aandacht krijgt. Het gaat om het kruispunt van de Bergensesteenweg en de Ropsy Chaudronstraat. Het doorgaand verkeer kan daar op verschillende manieren gebannen worden. Een van de scenario's spreekt erg tot de verbeelding: de aanleg van een autovrije zone vanaf de hoofdingang van de markt aan de slachthuizen tot aan de ingang van het metrostation.

Het Raadsplein (met het gemeentehuis) wordt in alle scenario's autoluwer. Personenwagens zullen het plein niet meer kunnen oversteken, het openbaar vervoer en fietsers wel.
“Ons finale plan ligt ondertussen op tafel,” legt mobiliteitsschepen Susanne Müller-Hübsch uit. “Het leidt tot veel vragen bij de politieke partners (PS en Défi, red.) en we willen de tijd nemen om die te beantwoorden. Maar in de loop van 2022 zouden we toch al veranderingen op het terrein moeten invoeren, wellicht in fases.”

Net als haar collega-schepenen benadrukt Müller-Hübsch het belang van goede communicatie. “Dit is echt iets anders dan een nieuwe school of een nieuwe feestzaal openen. Iedereen in de maas zal aan den lijve ondervinden dat de autoluwe maas is ingevoerd.”

Schaarbeek: werken op de invalswegen

Concrete scenario's voor de maas Colignon-Josaphat staan vandaag niet online. Toch maakt schepen van Mobiliteit Adelheid Byttebier (Groen) zich sterk dat het finale circulatieplan voor binnenkort is. “We willen in het college beslissen voor kerst en daarna nog eens om feedback vragen aan de bevolking.”

In Schaarbeek ligt de nadruk niet op één centraal knooppunt, maar op de invalswegen, legt Byttebier uit. “De Rogierlaan, de Paleizenstraat, de Haachtsesteenweg, het komt erop aan om samen met het Gewest die instroom te beperken en ze uit de wijken te houden. De Haachtsesteenweg zal zo bijvoorbeeld eenrichting worden, op zijn minst tussen de Sint-Mariakerk en Robiano.”
Of de grootste partij Défi mee is in een gemeente die ook wel eens Carbeek wordt genoemd? “Iedereen heeft zijn gevoeligheden, maar Défi werkt constructief mee,” aldus Byttebier.

Dielegem: autoverkeer als gas

Ook over de Jetse maas Dielegem is nog niet veel bekend. Schepen van Mobiliteit Nathalie De Swaef (Groen) klinkt een stuk voorzichtiger dan haar Schaarbeekse collega. “We zitten in de verdiepings­fase, maar concrete keuzes zijn er nog niet gemaakt. Hadden we gedacht dat het sneller zou gaan? Jazeker, maar het gaat nu eenmaal om een erg ingrijpend project.”

Jettenaar Arne Smeets, ook actief bij Heroes for Zeroes, heeft er niet zo'n goed oog in. Hij merkt hoe verschillende schepenen en ook burgemeester Hervé Doyen (CDH) binnen de Jetse meerderheid tot voor kort niet echt mee waren met de logica van de autoluwe wijken. “Een vaak gehoord argument is het volgende: 'Als we het verkeer naar de hoofdassen aan de rand van de maas sturen, dan raken die toch helemaal geblokkeerd?' Terwijl er genoeg voorbeelden en studies zijn die aantonen dat verkeer zich in zo'n geval als een gas gedraagt. In eerste instantie zal er wat meer verkeer zijn, maar daarna wordt het samengedrukt en verdampt een deel van de autodruk. Uiteindelijk krijg je daardoor evenveel of zelfs iets minder auto's op die grote assen.”

Smeets heeft de indruk dat het Gewest de politici in het noordwesten van Brussel te weinig tot ambassadeurs heeft gemaakt van Good Move. “En die ambassadeurs hebben we echt nodig.”