Helft van budget invoering kilometerheffing al besteed: 'Gaan testfase niet stopzetten'

De Brusselse regering gaf al meer dan 30 miljoen euro uit aan de voorbereidingen voor de invoering van Smart Move, de slimme kilometerheffing die het gewest wil invoeren. Maar het is niet zeker of die heffing er ook effectief komt. Regeringspartij PS ligt dwars. Toch gaat minister van Begroting Sven Gatz (Open VLD) door met de (kostelijke) voorbereidingen. "Het slechtste dat we nu kunnen doen is de testfase stopzetten. Dan is het geld pas echt verloren."

In 2019, aan het begin van deze legislatuur, kondigde de Brusselse regering een slimme kilometerheffing aan. Dat Brusselse rekeningrijden kreeg de naam Smart Move en moet de belasting op inverkeersstelling vervangen. Een taxshift, want niet het bezit van een wagen, maar het gebruik ervan wordt in dat plan belast.

In totaal hield de Brusselse regering 68 miljoen euro aan de kant voor de invoering van de slimme kilometerheffing. 51 miljoen daarvan komt van het Europese relanceplan dat de Europese economie uit het slop moet halen na de coronacrisis.

'Veel geld voor iets dat er mogelijk niet komt'

"Van de 68 miljoen euro hebben we al 33,8 miljoen euro besteed," zegt minister Gatz. "25 miljoen euro ging naar studies, de ontwikkeling van een app, aankoop van licenties en communicatie." Verder was er ook 8,8 miljoen euro voor de uitbreiding van het bestaande ANPR-cameranetwerk, waarmee nummerplaten van voertuigen automatisch herkend kunnen worden.

"Ik besef dat dat behoorlijk wat geld is," zegt Gatz, "maar we werken een digitale oplossing uit op grote schaal. Dat doe je niet met twee miljoen. Bovendien gaan we spaarzaam om met het budget, dat lager ligt dan eerst begroot (het ging toen om 90 miljoen euro, red.).”

Bij oppositiepartij PTB-PVDA stelt men zich echter vragen bij die uitgaven. “Waarom zoveel uitgeven, terwijl het niet eens duidelijk is dat de kilometerheffing er wel komt,” vroeg Brussels parlementslid voor PTB-PVDA Youssef Handichi zich vrijdag af in de plenaire zitting van het Brusselse Parlement.

Kilometerheffing niet voor einde legislatuur

Voor Gatz is de vraag echter niet of er ooit een dynamische of slimme kilometerheffing komt, maar wel wanneer. Niet voor de verkiezingen van oktober 2024 alvast. Daarvoor zit de timing op technisch en politiek vlak niet goed.

Politiek zijn er twee spanningsvelden. De Vlaamse en Waalse overheden lopen niet echt warm voor het systeem zoals het nu is, omdat ze vrezen dat pendelaars naar Brussel zo extra belast worden. “Aan Waalse kant is men radicaal tegen, maar bij de Vlaamse regering zie ik wel een intellectuele openheid om er in de toekomst verder over te praten,” schetst Gatz de situatie.

Njet van PS, maar Gatz doet door

Daarnaast is er de breuklijn binnen de Brusselse regering zelf. De Brusselse PS zegt duidelijk nee tegen de slimme kilometerheffing. Dat bleek twee weekends geleden uit een video op de Facebookpagina van Ridouane Chahid (PS), waarnemend burgemeester van Evere.

Politiek kijkt Gatz met de dynamische kilometerheffing aan tegen een dubbele impasse, maar “mijn strategie is om hoe dan ook de toekomst voor te bereiden,” laat hij weten.

'Gebruiksklaar afleveren aan volgende regering'

Momenteel wordt een applicatie getest, voorlopig voor een duizendtal testpersonen. "We willen dat uitbreiden naar 5.000 tegen de zomer, om een statistisch representatieve groep te hebben," luidt het.

De tests dienen om te kijken of de app technisch werkt, ze gebruiksvriendelijk is en of er een bepaalde gedragsverandering is. “We geven aan de mensen uit de testgroep een bedrag van 100 euro dat ze kunnen inzetten voor mobiliteit.” Dat geld kunnen ze besteden aan verschillende vervoersmodi, zoals het openbaar vervoer of de slimme heffing op het gebruik van de wagen.

“Het slechtste dat we nu kunnen doen is om elke technologische test en ontwikkeling stop te zetten. Dan is het geld pas echt verloren,” motiveert Gatz de beslissing om de testfase verder uit te rollen. “We kunnen nu beter de test opschalen en de slimme kilometerheffing zo goed als gebruiksklaar afleveren aan de volgende regering.”

Verkiezingsmodus

Een ander argument om de testfase niet af te breken en toe te werken naar de volgende legislatuur, is politieke timing. “Het is niet ideaal om dit nu nog door te duwen in een soort pre-electoraal opbod en met nog niet alle technische vereisten op punt," is minister Gatz op zijn hoede.

Zowel de Vlaamse en Waalse gewestregeringen als de Vlaamse en Franstalige gemeenschapsregeringen zouden juridisch gezien de uitrol van de slimme kilometerheffing kunnen tegenhouden “en dan ben je gemakkelijk een jaar tot anderhalf jaar kwijt,” weet Gatz.

"Als je de heffing in het begin van de volgende legislatuur zou invoeren – ik begeef me op glad ijs door dit te zeggen – dan hoef je de dreiging van die belangenconflicten (met de verschillende gemeenschaps- en gewestregeringen, red.) niet te ondergaan en kan je nog relatief snel verdere stappen zetten voor de invoering van Smart Move.”