Vier trambestuurders over hun job

Tramlijn vier mag dan wel de favoriete lijn zijn van de chauffeurs in stelplaats Marconi in Ukkel, als ze mogen kiezen uit alle lijnen van Brussel, dan valt al snel het legendarische cijfer 44, de tram naar Tervuren. “Je vertrekt vanuit de stad, maar je komt in een heel andere wereld terecht,” vertelt Hugo met blinkende ogen. “De natuur, de dieren, het veranderende landschap, zo speciaal. Hier in de stad zijn zomer en winter min of meer gelijk, maar daar is ‘s winters alles anders: de dode bladeren, de sneeuw, de bloemen in de lente. Je krijgt het volledige pakket.”

Niet iedereen deelt die passie. “Ik háát tram 44,” lacht Nadia (43). “Ik hou niet van de snelheid op die lijn. En voor je het weet, waait er een tak op je dak. Maar het ergste vind ik de tram zelf.” Nadia heeft het over de oude PCC-trams van de jaren zeventig, die onder meer op lijn 51, 55, 81 en 44 worden ingezet. “Je hebt chauffeurs die er graag mee rijden, omdat ze die tram beter aanvoelen. Maar voor mij rijdt hij erg zenuwachtig, en is er gewoon veel minder comfort.” De andere chauffeurs bevestigen haar visie. “De nieuwe trams zijn véél comfortabeler en stiller, en ze hebben minder panne,” zegt zowel Hugo als Eric. “Ze zijn beter toegankelijk voor buggy’s, en ze rijden beter.”

Respect

Maar er is nog een andere reden waarom de trambestuurders de nieuwe trams verkiezen. “In de oude trams hoor je alle beledigingen die ze naar je hoofd slingeren,” zegt Nadia. “In de nieuwe zit je apart. En dan hoor ik niet dat ze me vervloeken omdat ik te traag rij (lacht).”

Verwensingen, beledigingen, bedreigingen: het gebeurt allemaal. “Mij hebben ze al eens in het gezicht gespuwd,” zegt Eric. Alleen bij Cindy (42) lijkt het nog mee te vallen, al werkt zij nog maar zeven maanden als wattman. “Reizigers zijn respectvoller voor vrouwen,” zegt ze. “Bovendien ben ik opvoeder van opleiding. Ik weet daar wel mee om te gaan.”

Volgens Hugo, die al 23 jaar tramchauffeur is, is het erger dan vroeger. “De frequentie is nu zodanig hoog dat mensen voor een of twee haltes op de tram springen. Daardoor tonen ze minder respect. Ze bevuilen de tram, blokkeren de deuren. Ook tegen de chauffeur houden ze zich niet in. Vroeger was er meer respect, maar dat is een algemene maatschappelijke tendens. Het openbaar vervoer weerspiegelt dat gewoon. Trouwens, tram 44 is ook op dat gebied de beste lijn,” zegt Hugo. “De reizigers op die lijn zijn aangenamer, ik denk dat dat is omdat ze het openbaar vervoer meer appreciëren. In Brussel vindt men dat al te vanzelfsprekend.”

Verkeerd geparkeerd

Niet alleen de mensen in de tram zijn soms een probleem, ook die naast de tram veroorzaken frustraties. “Om die reden heb ik een hekel aan lijn 97,” zegt Nadia. “Het drukke verkeer daar is superstresserend. Dat leidt tot vertragingen, waardoor de passagiers op hun beurt nog onbeleefder worden.” Een probleem dat ook Cindy kent met lijn 92, die door Schaarbeek rijdt. “De Haachtsesteenweg is een verschrikking,” zegt ze.

Een ander probleem is de verkeerd geparkeerde auto. “Een minderheid zet zich bewust op de rails om snel een bakkerij of nachtwinkel binnen te springen,” zegt Hugo. “Veel vaker komt het voor dat de mensen bij het parkeren de afstand tot de tram verkeerd inschatten. Ze rekenen tot aan de rails, maar vergeten dat de tram breder is.”

Dat kan een dure grap worden, want zodra een tram meer dan vijf minuten vertraging heeft, begint de teller te lopen. “De hoogte van de boete hangt af van hoeveel passagiers er in totaal gehinderd worden, maar het kan oplopen tot 2.000 euro,” legt MIVB-woordvoerder An Van hamme uit.

Verder wordt er alles aan gedaan om de tram toch op tijd te laten rijden. “Als de vertraging te groot wordt, vragen we de reizigers in het achtervolgende tramstel over te stappen,” zegt Eric. “Zo kan de eerste tram snel en zonder stoppen naar de terminus.” Voor represailles hoeft de laattijdige trambestuurder niet te vrezen. “Integendeel,” lacht Eric. “De extra uren gaan in de urenpot. We winnen er eigenlijk aan.”

Niet allemaal kommer en kwel

Onbeleefde passagiers, dreigende chauffeurs, vertragingen: trambestuurder zijn is een helse job, zo lijkt het wel. Niet voor de vier geïnterviewden, zij doen hun werk heel graag. “De meeste reizigers zijn vriendelijk,” zegt Nadia. “Zeker op lijn 82, een lijn die ik vaak krijg.” Die vriendelijkheid heeft wellicht ook met de trambestuurders zelf te maken. Want terwijl in Vlaanderen de chauffeur met zichtbaar plezier weleens de deur voor je neus dichtknalt, zijn tramchauffeurs in Brussel bereid de hollende medemens nog op te laten stappen. En dat loont soms, zegt Eric. “Zo kwam een tijd geleden een oud dametje aangeschoven en opende ik opnieuw de deuren. Ze zei niks en ging gewoon zitten. In mezelf dacht ik: ‘gaat die mij nu echt niet bedanken?’ Maar op het einde kwam ze dank u zeggen, met een chocolaatje erbij (lacht).”

Ook lijkt de Brusselaar al bij al vrij goed zorg te dragen voor de nieuwe trams. Zeker de T3000- en T4000-stellen liggen er vaak spic en span bij. “We zitten er dan ook heel kort op,” legt Van hamme uit. “We poetsen de trams heel regelmatig. En haatdragende graffiti wordt meteen verwijderd. Ook hebben we lang getwijfeld of wel leren zetels zouden gebruiken in de nieuwe stellen. Maar we zijn tevreden met de keuze, want net die stellen worden minder beschadigd. Misschien wel omdat we het respect terugkrijgen dat we tonen aan de reiziger,” zegt Van hamme. “En omdat die tramstellen vol camera’s hangen,” vult Hugo aan.

Deze vier chauffeurs zouden in elk geval niks anders meer willen doen. “In dit werk voel ik me nuttig,” zegt Nadia. “Als buschauffeur zou ik ook nuttig zijn, maar die rijdt doorgaans tussen het verkeer, en dat is stresserend. Geef mij maar de tram.” Ook Eric is een echte tram-man. “Ik ben ingenieur elektromechanica, en het is fascinerend om het remsysteem in de praktijk te zien. Een bus is net als een grote auto. Dit is iets helemaal anders.”

Weetjes

• De MIVB beschikt over 397 trams en 1.400 tramchauffeurs.

• De T3000-tram (vijfdelig) is de populairste, met 150 stellen, gevolgd door model T4000 (zevendelig), met 70 stellen. Van de PCC-trams zijn de 7700-modellen de oudste (bouwjaar ’71–’73). Daar snorren er nog 65 van rond.

• De T3000 en T4000 zijn een ontwerp van Antwerpenaar Axel Enthoven, die ook het Frisk-doosje heeft

• ontworpen.

• Een tram gaat gemiddeld dertig jaar mee, maar de PCC’s houden het dus al langer vol.

• In 2017 waren er 104 gevallen van fysieke agressie tegen tram- of busbestuurders. Dat zijn er 23 meer dan in het jaar 2016.

• Van verbale agressie waren er in 2017 exact 582 meldingen, 57 meer dan in 2016.