Waarom het Anderlechtse circulatieplan zo veel weerstand oproept

Nergens anders in Brussel heeft het circulatieplan zo veel verdeeldheid en zelfs woede opgewekt als in Anderlecht. Na visueel protest met gesaboteerde verkeersborden, een petitie en een uiterst chaotische gemeenteraad, stelt zich de vraag: waar liep het mis met het Anderlechtse circulatieplan? Vier redenen die dat kunnen verklaren.

In maar liefst zes Brusselse gemeentes zoals Schaarbeek en Brussel-Stad werd de afgelopen weken en maanden een circulatieplan geïntroduceerd. Hoewel het overal op verzet botst, gebeurde dat nergens zoals in Kuregem, een wijk in de gemeente Anderlecht. Sinds het plan begin juli er werd ingevoerd, wordt het regelmatig gesaboteerd: verkeersborden werden overschilderd en gevandaliseerd en de geplaatste betonblokken werden verplaatst.

Terwijl het plan al meer dan twee maanden in werking is, kon onze reporter deze week vaststellen dat dat nog steeds gebeurt. Tegelijk zag hij meer dan twee uur lang geen enkele politieagent voor handhaving. Intussen werd ook een petitie al duizenden keer ondertekend en donderdag liep een gemeenteraadszitting over het circulatieplan helemaal in het honderd.

Waar liep het dus mis?

1. Te weinig overleg met de buurt

Veelal klinkt de kritiek dat het plan de bewoners werd opgedrongen. De inwoners zeggen dan ook niet genoeg te zijn betrokken in het proces dat voorafging aan het circulatieplan. "Zijn jullie echt de bewoners gaan ontmoeten voor deze plannen die nu op bijna heel Brussel gericht zijn? Dat betwijfel ik ten zeerste," zegt bewoonster Murielle in haar ondertekening van de petitie, gericht aan het Anderlechtse bestuur.

Intussen probeert de gemeente wel met de bewoners in gesprek te gaan en heeft schepen Müller-Hübsch aangekondigd dat er een wekelijkse permanentie komt voor mensen die vragen of opmerkingen hebben.

Toch lijkt dat maar een doekje voor het bloeden: "We hebben die uitnodigingen goed ontvangen," zegt Kuregemnaar Hamed, die ook de petitie heeft ondertekend en zich richt zich tot burgemeester Fabrice Cumps (PS) en mobiliteitsschepen Susanne Müller-Hübsch (Ecolo/Groen). "Maar dat doet niet af aan het feit dat er voorafgaand geen overleg met de buurtbewoners was. Het gaat er niet om een paar pseudo-wijkbewoners uit te kiezen met dezelfde gedachtegang en op basis daarvan een veralgemening te maken. U had ons moeten raadplegen en dan had u onze behoeften en dus ook de te sluiten en te openen wegen kunnen achterhalen. U hebt ons niet geraadpleegd omdat u koppig volhardde om ons, de bewoners van een arme wijk, het leven zuur te maken."

2. Een buurt met specifieke noden en andere prioriteiten

"Kuregem heeft een zeer specifieke sociologie (grote gezinnen, armen, buitenlanders, en zo voort) en als men daar wagens wilt laten verdwijnen, geeft dit aan dat ze het terrein niet kennen en de wijk alleen vanuit hun raam bekijken," klinkt het verder gepikeerd in Hameds betoog.

Het ivorentoren-argument komt wel vaker terug in de tegenargumenten. Volgens de tegenstanders van het nieuwe circulatieplan begrijpt het stadsbestuur de wijk niet. "Het Good Move-plan is bedoeld om doorgaand verkeer te weren uit wijken, maar in Kuregem komen geen pendelaars of doorgaand verkeer," zegt Martin Vander Elst, lid van het comité 'Non au plan Good Move'. "Het gaat bijna uitsluitend om buurtbewoners."

"Het plan werd onder meer ingevoerd om meer vervuiling tegen te gaan, maar de bewoners van Kuregem hebben heel weinig auto's. Als ze er dus een hebben, hebben ze die echt nodig. Auto's worden trouwens vaak gedeeld onder verschillende families," aldus Vander Elst.

Volgens ULB-politicologe Emilie Van Haute kan het specifieke karakter van de wijk inderdaad deels de enorme tegenstand verklaren. “Zij hebben niet massaal gestemd voor vertegenwoordigers van de zachte mobiliteit. Dat is geen prioriteit. Hun prioriteiten liggen bij het sociaal-economische welzijn en huisvesting. Zij stemden dan ook vooral op PTB/PVDA en de socialisten."

“De buurt heeft misschien het gevoel dat het plan hun werd opgelegd. Een plan dat niet overeenkomt met de noden van de buurt, waarmee de ecolo-bobo’s hun prioriteiten opleggen, prioriteiten die niet dezelfde zijn als die van hen," aldus de politicologe.

'Ecolo-bobo's', ecologische extremisten, autoritairen... Het zijn harde termen die vaker terugkomen in de betogen van de tegenstanders. Vander Elst legt het zo uit: "Het plan is opgesteld rond een klassiek wit gezin met een of twee kinderen. Maar dat is onze wijk niet."

3. Slechte communicatie

Ook de gebrekkige communicatie draagt bij aan het gevoel van onbegrip door de tegenstanders. Eerder deze week heeft Susanne Müller-Hübsch (Groen), schepen van Mobiliteit in Anderlecht, al toegegeven dat de communicatie beter kon: “We deelden 22.000 flyers uit, maar dat volstaat niet. We moeten nog meer de straat op om het nieuwe plan daar aan de mensen uit te leggen. Brussel-­Stad schakelde tientallen stewards in en dat werkt, maar daar hadden wij geen geld voor.”

Mede door die manklopende voorlichting kunnen de bewoners de voordelen van het plan niet inzien. Zo was er geen animatie op de plekken die autovrij werden. “Die activiteiten liepen vertraging op, zodat we niet meteen konden tonen wat het voordeel van het plan was,” zegt Müller-Hübsch.

De online informatie kan ook een stuk beter. De website die het plan moet uitleggen is zowel in het Nederlands als in het Frans niet gebruiksvriendelijk, onoverzichtelijk en gebruikt woorden die niet gericht zijn op laagdrempelig gebruik. Dat is nefast voor deze armere Brusselse buurt die sociaal-economisch achtergesteld staat. “Een modale Kuregemnaar krijgt deze pagina niet verteerd,” reageerde BRUZZ-lezer Olivier G.

De website van Anderlecht staat in schril contrast met die van Stad-Brussel, waar ook onlangs een circulatieplan in voege ging. Aan het circulatieplan werd daar een hele website gewijd, inclusief routeplanner om je weg te vinden.

4. Wantrouwen

De verkeerssituatie in Kuregem had misschien ook al langer anarchistische kantjes. “In Kuregem circuleert het vooral niét. Iedereen doet hier n’importe quoi, er wordt bijvoorbeeld constant verkeerd geparkeerd,” zegt een Kuregem-bewoner die liever anoniem wenste te blijven, en voorstander van het circulatieplan is. “Het is een buurt waarin mensen weinig pikken, vooral alles wat verplicht is en verandering inhoudt en zeker als het van de overheid komt.”

Dat wantrouwen in de politiek toont zich ook in de ongeziene mobilisatie die de tegenstand tegen het circulatieplan op de been brengt. "Het is de eerste keer dat de wijk Kuregem zich zo organiseert,” zegt initiatiefnemer El Aboutti nog. “Ik begrijp dat de mensen zich gefrustreerd voelen, want ze kaarten al jarenlang problemen aan inzake sluikstorten, slecht gestructureerde openbare ruimte of drugshandel. Daar heeft men nooit iets aan gedaan. Maar plots daalt men wel af met enkele betonblokken waardoor de buurtbewoners zich nog meer opgesloten voelen in hun buurt. De burgers komen in opstand met de middelen die ze hebben."

Daarbovenop komt dat er weinig handhaving lijkt te zijn door de politie. Borden kunnen ongezien gesaboteerd worden. Ook vandaag is dat nog het geval, en daarenboven zijn betonblokken in de Kliniekstraat opgeschoven en een paaltje tussen de Brogniez- en de Fiennesstraat omgezaagd, zodat auto's toch verboden doorgangen kunnen nemen. Onze reporter zag donderdag in twee uur tijd ook geen politie ter plaatse.

Fundamenteel oneens

Het is nog maar de vraag of betere communicatie en meer overleg de explosieve situatie in Kuregem zullen ontmijnen. Het blijft erop lijken dat de bewoners het fundamenteel oneens zijn met de kern van het Good Move-plan: doorgaand verkeer uit de wijk weren.

Volgend jaar in juni wil de gemeente Anderlecht een definitief circulatieplan voor de wijk goedkeuren, maar daarvoor komt er nog een evaluatie van het circulatieplan in Kuregem.

Eerder had het bestuur al aangegeven niet te willen afwijken van de filosofie van Good Move, al staat het wel open voor aanpassingen: "We staan wel degelijk open voor wijzigingen aan het plan, zoals we donderdagavond ook verklaarden tijdens de gemeenteraad. Dit wel op basis van dialoog met de wijk en niet van agressie en intimidatie," zegt kabinetschef Stijn D'Hollander van mobiliteitsschepen Susanne Müller-Hübsch (Groen) daarover zaterdag.