Alle hens aan dek in huiswerkklas: 'Als we niet ingrijpen, zijn ze heel schooljaar kwijt'

In deze examentijd zetten de schoolloopbaanbegeleiders voor kwetsbare jongeren alle zeilen bij. De wachtrij is door de coronacrisis nog langer geworden, zegt Yann Conrath, jeugdwelzijnswerker bij de Vereniging van Marokkaanse Jongeren (VMJ). “Toen we hun tussentijdse rapport zagen, wisten we: als we nu niet ingrijpen, dreigen ze hun hele schooljaar te verliezen.”

Kolonisatie, weet je wat dat wil zeggen?” Yann Conrath, jeugdwelzijnswerker bij VMJ Molenbeek buigt zich over de werkmap geschiedenis Griekse cultuur van Aya (13). Het meisje denkt even na en kijkt dan half verontschuldigend op. “Ik heb het in de klas gevraagd, maar ik ben het vergeten.” “Stel dat een volk ergens woont, maar naar een ander land reist en daar tegen de plaatselijke bevolking zegt dat dat land nu van hen is,” legt Conrath het eenvoudig uit. “Ze eisen ook de appels op die er gekweekt worden, omdat ze zelf weinig appels hebben.” Ze knikt. “Vervolgens zeggen ze de lokale bevolking ook dat ze moeten gaan leven zoals zij en hun taal moeten spreken.” Ze kijkt hem bedenkelijk aan. “Zonder oorlog?” Conrath schudt het hoofd. “Nee, meestal gebeurt dat niet zonder oorlog.”

“Ik heb wel extra uitleg nodig,” zegt Aya (13) die in het tweede middelbaar zit. Ze komt al langer naar de schoolloopbaanbegeleiding van VMJ, een deelwerking van vzw D'Broej, de Brusselse organisatie voor de emancipatie van jongeren uit achtergestelde wijken. Maar na de wekenlange sluiting van de scholen vorig jaar en de examens voor de deur is het zeker nodig. “Tijdens de lockdown was het chill, maar nu moeten we plots weer keihard werken.” Ze zet haar ogen wijd open. “Ik ben echt geschrokken.”

Het plotse afstandsonderwijs van vorige lente liet zijn sporen na. Ze kreeg wel livesessies en taken, maar weinig uitleg. “Het was moeilijk, bepaalde stof heb ik niet goed geleerd.” Toen ze weer naar school kon, was het slikken. “Ik had mijn taken wel gemaakt, maar was het studeren verleerd. Ik heb toch wel wat achterstand opgelopen.”

Buizen

Conrath begeleidt Aya en andere kinderen en jongeren al langer via het project Club Stylo, een combinatie van schoolloopbaan­begeleiding en pedagogische vrijetijdsactiviteiten, onder de vleugels van vzw D'Broej. Dat moet jongeren uit kwetsbare gezinnen versterken in hun schoolloopbaan in het Nederlandstalig onderwijs. Extra hulp is nodig. De ouders spreken vaak zelf geen Nederlands, hebben geen hoger diploma of niet de vaardigheden om het schoolwerk thuis op te volgen, maar ze worden net als de school wél actief betrokken. De nood is altijd hoog, maar door de coronapandemie is het helemaal alle hens aan dek. Uit onderzoek van de KU Leuven bleek al dat de leerachterstand als gevolg van de sluiting van de scholen in het voorjaar kan oplopen tot een half jaar. Kinderen en jongeren die al minder kansen hebben, riskeren nog meer te verliezen.

“Toen we hun tussentijdse rapporten van dit semester opvroegen, zijn we geschrokken,” zegt Conrath. “Er waren veel onvoldoendes bij, sommigen haalden echt zware buizen. Als we voor de kerstexamens niet ingrepen, zouden sommigen dat misschien niet meer inhalen. Dan komt hun hele schooljaar in gevaar. Je riskeert dat ze schoolmoe worden, afhaken, blijven zitten of moeten afzakken naar een lagere richting.” Dat risico is niet denkbeeldig. In Vlaanderen verlaat ongeveer tien procent van de jongeren het secundair onderwijs zonder diploma, in het Brussels Gewest liggen de cijfers dubbel zo hoog. Maar liefst 22,1 procent van de schoolverlaters uit de armere wijken van Brussel schrijft zich in bij Actiris zonder diploma hoger secundair onderwijs tegenover 15 procent in andere gemeenten.

De nu opgelopen achterstand op school of thuis inhalen, is moeilijk. “Leerkrachten hebben hun handen vandaag meer dan vol en de coronamaatregelen zoals het mondmasker maar ook de onlinelessen vergroten de afstand tussen de leerlingen en de leerkrachten,” aldus Conrath. “Ouders zien dat slecht rapport wel, maar weten niet goed hoe ze een mail naar school moeten sturen of een overleg via Teams of Zoom moeten organiseren. Daardoor dreigt de kloof alleen maar groter te worden.”

Hoe broodnodig ook, mede door corona blijft het aantal jongeren noodgedwongen beperkt. Enkel voor welzijnswerk zijn groepen tot acht personen toegelaten. Vandaar de vele lege stoelen in het klaslokaal van de Vierwindenschool in Molenbeek, ondanks de wachtlijst. “We moesten selecteren en richten ons nu in de eerste plaats op jongeren die zware onvoldoendes hadden,” legt Conrath uit.

Motivatie

De scholieren die vanavond binnenkomen, beginnen meteen te werken. “Ze zijn supergemotiveerd.” Dat de middelbare scholen nu wél open blijven is een zegen, het deeltijds afstandsonderwijs blijft een risico, weet Conrath. “Voor jongeren die mentaal afhaken, kan dat het duwtje te veel in de verkeerde richting betekenen.” De discipline verdwijnt snel als de externe druk vervaagt. “Het geeft sommigen een vakantiegevoel. Kom je te laat op school, dan moet je langs het secretariaat. Als je wat later bent voor de onlineles, is het minder zichtbaar. Er is minder controle.” In de eerste lockdown keerde het ritme van veel jongeren helemaal om. “Omdat ze niet vroeg moesten opstaan voor school, speelden ze tot laat op de Playstation, waardoor ze 's morgens niet uit bed konden.”

Aya geeft toe dat ze worstelde met het andere ritme. “Ik vond het moeilijk om op tijd op te staan. Ik had school, maar zat gewoon thuis naar het scherm te kijken. Dat is toch niet hetzelfde. Thuis raak je altijd door iets afgeleid. Mijn telefoon lag bij me, in de klas mag dat niet.”

Nog een probleem dat Conrath vaak hoort: bij afstandsonderwijs gaan leerkrachten er te gemakkelijk van uit dat leerlingen zelfstandig kunnen werken. “Als jongeren in hun eentje een tekst van twintig pagina's moeten doornemen, blijven ze met veel vragen zitten. Online durven ze die niet altijd te stellen, waardoor de kloof die er al was, zich nog verdiept.”

Hier durft hij wel alles te vragen, zegt Lokmane (15). Hij zit in het derde jaar elektromechanica, heeft één keer gedubbeld. “Op school is de drempel hoger. Leg maar eens uit wat je precies niet begrijpt via smartschool.” Lokmane komt hier graag studeren. “Ik kan mij veel beter concentreren, het is hier rustiger.” Hij zit volop in de examens. “Elektriciteit ging heel goed, wiskunde kan ik niet goed inschatten. Maar nu moet ik verder studeren. Morgen heb ik chemie en ik heb nog heel wat vragen.”