Friche Josaphat: het cynisme kan moeilijk groter zijn

De Brusselse regering heeft in eerste lezing het RPA Josaphat goedgekeurd, de toekomstplannen voor het voormalige spoorterrein van 25 hectare dat al sinds 2006 eigendom is van het Brussels Gewest. Minister-president Rudi Vervoort (PS) wil er een nieuwe wijk laten herrijzen. Een eerste plan werd ingetrokken na de massaal negatieve reacties: te veel woningen op een hoop en met weinig respect voor de biodiversiteit die er intussen is ontstaan.

De Brusselse regering probeert het nu met een tweede versie. Het aantal woningen gaat met een kwart naar beneden, maar blijft met 1.200 woningen erg hoog. Er zullen over afzienbare tijd meer dan 3.000 mensen bijkomen in een nu al dichtbebouwde wijk en een buurt met nu al een ingewikkelde mobiliteitsafwikkeling.

En de natuur? Daar is ook aan gedacht. Er zal, naast het spoorpark een klein biopark komen van iets meer dan een hectare groot. Het is nog niet duidelijk of dat publiek wordt of afgeschermd zal worden om de natuur er haar kansen te geven.

Schrijver David Van Reybrouck, die zich al een tijd inzet voor het behoud van het natuurgebied, reageerde scherp. “Er zal niets, maar dan ook niets van de soortenrijkdom overblijven.”

Dat is geen gratuite stelling. Bij het respectabele Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) vergelijken ze de friche Josaphat zelfs met het Zoniënwoud of de Hoge Venen. In soortenrijkdom geconcentreerd op zo’n klein gebied moet het voormalige rangeerstation niet onderdoen. Eerder integendeel. Een eenvoudige berekening van soorten per oppervlakte toont dat aan. Niemand haalt het in zijn hoofd om op de Hoge Venen woningen te bouwen, zo klinkt het bij het KBIN, waarom hier dan wel?

Wie vandaag op de friche Josaphat komt, ziet een fenomenale flora en fauna. Er zijn niet alleen zeldzame bloemen. Libellen in alle vormen en kleuren zoeven er over de grasvlakte. Een indrukwekkend aantal soorten bijen en andere bestuivers hebben er hun thuishaven. In de winter en in de trektijd is het een welgekomen rustplek voor opmerkelijke vogels, van watersnippen tot tapuiten. Er dartelen bij valavond jonge vosjes op de site.

In die zin heeft Van Reybrouck gelijk. Als de Brusselse regering deze plannen uitvoert, dan is het met de ontstane biodiversiteit op die plek gedaan. Weg. Schluss. Een klein biopark, waar mensen door kunnen wandelen, kan daar niets aan verhelpen. Het aantal soorten zal fenomenaal afnemen. Men hoeft geen bioloog te zijn om dat in te zien.

Natuurlijk heeft de Brusselse regering het volste recht om haar plannen door te zetten. Ze is per slot van rekening eigenaar van het terrein. En er ís een probleem van huisvesting in Brussel. Een woning verwerven in Brussel is, zelfs voor een tweeverdienend koppel, steeds moeilijker.

En het klopt: met meer publieke en sociale woningen kunnen de vastgoedprijzen gedrukt worden. Tot daar kan de redenering van minister-president Vervoort gevolgd worden. Alleen blijken de woningen die er komen op de friche Josaphat in hoofdzaak privéappartementen. Vooral de Matexi’s, Besix’en en Atenors van deze wereld zullen er wel bij varen.

Er zijn wél oplossingen. En daarvoor is het kijken naar Vlaanderen. Ook daar moet om stedenbouwkundige reden of economische redenen geregeld groene ruimte op de schop. Maar Vlaanderen probeert, met de steun van Natuurpunt, te compenseren. Het aantal beheerde natuurgebieden dat er is bijgekomen in Vlaanderen oogt indrukwekkend. Ook midden in de stad, zoals in Gent bijvoorbeeld. En er zullen weinig Vlamingen zijn die dát betreuren.

Waarom zou de Brusselse regering, wil ze écht met deze plannen doorgaan, niet elders 20 hectare compenseren en het als bijkomend natuurgebied inrichten? Het Brussels Gewest heeft weinig echte natuurreservaten, en al zeker niet van het type friche. Waarom moet de Brusselaar hiervan verstoken blijven?

Ecolo-Groen heeft vorige week in de Kamer een voorstel ingediend om ecocide als misdaad te erkennen. “Door natuurelementen een juridisch statuut te geven, geef je hun het recht om te bestaan,” zo klinkt het bij Ecolo-Kamerlid Samuel Cogolati. Het is waar: Cogolati had vooral de oceanen en rivieren in gedachten en met olie besmeurde zeevogels. En niet het eigen land, laat staan de eigen hoofdstad. Maar dat in dezelfde week van het voorstel in de Kamer zijn partij in de Brusselse regering instemt met een plan dat een erkend ecosysteem in de stad naar de haaien helpt? Het cynisme kan moeilijk groter zijn.