SmartMove en de kilometerheffing: logisch en noodzakelijk

Pacta servanda sunt. Afspraken zijn er om gerespecteerd te worden. Het Brusselse regeerakkoord van juni 2019 voorzag in een belangrijke taxshift voor de automobilist en een bijhorende kilometerheffing om de files te kunnen indijken. Daar heeft de regering-Vervoort met het project SmartMove vorige week een eerste belangrijke stap voor gezet.

De beslissing is snel, goed onderbouwd, consequent en moedig. Wat in het politieke bedrijf in ons land weleens ontbreekt, is hier op een keurige manier uitgevoerd.

Alle commotie ten spijt, niemand kan eronderuit dat het ook om een heel logische beslissing gaat. Brussel kreunt onder de files, de luchtverontreiniging in de hoofdstad is zo schadelijk dat Europa België op de vingers tikt. Instanties als het Planbureau, maar ook de Oeso bijvoorbeeld, zeggen al jaren dat er iets moet gebeuren aan de vastlopende mobiliteit in en rond de hoofdstad.

De economische schade door het Belgische fileleed wordt in de meest minimalistische scenario’s geraamd op 4 miljard euro per jaar. De gezondheidsschade door fijn stof veroorzaakt in Brussel 632 doden per jaar.

Alle indicatoren staan op rood. Niemand kan de Brusselse regering verwijten dat er nu werk wordt gemaakt van een plan, weliswaar een radicaal plan, om hier komaf mee te maken. De Brusselse regering doet perfect wat ze moet doen: de Brusselse economie ontlasten van de files en de leefbaarheid voor haar bewoners verhogen, en dat met een mandaat van de kiezer en binnen haar eigen bevoegdheden.

De Brusselse regering zal met een innoverende technologie geld ophalen bij de automobilist, om nieuwe investeringen te kunnen doen in het openbaar vervoer. Iets wat mobiliteitsspecialisten al decennia als dé oplossing naar voren schuiven voor een vlottere mobiliteit.

Jammer genoeg is het niet zo simpel. Politieke commentatoren gaan er nu al van uit dat SmartMove een ‘doodgeboren kind’ is. En Vlaanderen haalt de sterkste krachttermen uit de kast om zich ertegen te verzetten.

Of het om een emotionele reactie gaat over de eigen portemonnee, spierballengerol, dan wel of het menens is, is vandaag moeilijk te zeggen. Ook in Vlaanderen beseffen politici dat rekeningrijden een uitstekende remedie is tegen de files. Dat weten ze goed. De Vlaamse regering bracht vorig jaar een studie uit van maar liefst duizend pagina’s die dat haarscherp aantoont.

De Brusselse regering zal de komende weken en maanden gesprekken aanknopen met Vlaanderen en Wallonië in de hoop een akkoord te vinden. Ze heeft een belangrijke stok achter de deur. De beslissing valt volledig binnen de eigen bevoegdheid. Brussel kan SmartMove ook zonder dat akkoord met Vlaanderen en Wallonië doorvoeren.

Maar voor het bewaren van het goede nabuurschap en om een juridisch en politiek imbroglio te vermijden, is een akkoord met de twee andere gewesten natuurlijk beter.

En dan ligt de oplossing eigenlijk voor de hand. Files zijn er in Antwerpen en in de metropolitane regio rond Brussel. Voor dat laatste gebied voorziet de zesde staatshervorming in een structuur, maar daar is nooit veel van gekomen. Het biedt de mogelijkheid om in Brussel en de honderd omliggende gemeenten een mobiliteitsbeleid te voeren.

Als dat orgaan ook, met Brussel, Wallonië, Vlaanderen en het federale niveau, een fonds beheert waarin, met de opbrengsten uit SmartMove, mobiliteitsingrepen in Brussel en in de Rand worden uitgevoerd, dan vervalt meteen het argument dat Brussel, op de kap van de pendelaar, de eigen kassa vult. Er komt dan bij wijze van spreken geld vrij voor het Gewestelijk Expressnet, voor de Ringtram en de Brusselse metro.

En als die oplossing ongewenst is, dan rest voor Vlaanderen en Wallonië eigenlijk alleen maar het respect voor de Brusselse beslissing. Want die is, hoe je het draait of keert, logisch en noodzakelijk.

Erratum. In een eerdere versie van dit artikel was sprake van 1000 doden per jaar door de luchtvervuiling in Brussel. Officiële cijfers gaan uit van 632 vroegtijdige overlijdens. We hebben dit zo aangepast. Met onze excuses.