Hoe de PTB de PS in steeds meer dossiers opjaagt

Wat hebben de Brusselse kilometerheffing, de hoofddoekenkwestie bij de MIVB en het dossier van de huurprijzen met elkaar gemeen? Het zijn stuk voor stuk thema's waarin de Brusselse PS zich onder druk van de PTB radicaler ging opstellen. En die druk neemt niet af: in een recente peiling wordt de PTB in Brussel voor het eerst groter dan de PS.“De partij twijfelt tussen twee fronten.”

Als het Brusselse regeerakkoord in 2019 wordt voorgesteld, is het een van de meest opmerkelijke passages: de ploeg van Rudi Vervoort wil een Brusselse kilometerheffing invoeren. De groene trofee in het akkoord leidt al snel tot luid protest in Vlaanderen én Wallonië, waar voor een dubbele belasting wordt gevreesd.

Maar in december 2020 stijgt plots ook gemor op bij de Brusselse PS. Voorzitter Ahmed Laaouej laat weten dat hij sociale correcties wenst. Enkele weken later doet nationaal voorzitter Paul Magnette daar een schep bovenop: voor 2024 (en dus voor de volgende verkiezingen) komt de kilometerheffing er volgens hem niet. Zijn Brusselse partijgenoot en minister-president Rudi Vervoort volgt wat later, in augustus: deze legislatuur, dat wordt bij nader inzien toch moeilijk.

Laaouej doet zijn uitlatingen naar eigen zeggen omdat er in de pers een berekeningstool voor de kilometerheffing is uitgelekt, die toont dat het systeem ook voor veel Brusselaars duurder zal worden dan het huidige belastingsysteem. Het lek in L'Echo dateert van twee weken voor zijn kritiek. Maar de timing van zijn interventie valt om nog een andere reden op: ze komt drie luttele dagen na een politieke peiling waarin de PS nog maar een oplawaai krijgt: 16,8 procent van de Brusselaars zou er nog voor stemmen, het verschil met de PTB was nog nooit zo klein.

Lange lijst

De kilometerheffing is maar een van de dossiers waarin de PTB de PS opjaagt. Nog op mobiliteitsvlak valt het op dat de PS de toon verhardt als het over parkeren gaat. Want de PTB mag dan een jong electoraat hebben dat vaak geen auto heeft, de partij trekt wél vaak de kaart van de autobestuurder die te veel moet betalen. En dus weegt de PS hard op de gewestelijke parkeertarieven in het gewest, die uiteindelijk maar een beetje stijgen, waardoor het voor de Brusselse regering opnieuw wat moeilijker wordt om via het parkeerbeleid de autodruk te reguleren in het gewest.

Of neem nu betaalbare huisvesting, nog zo'n dossier waar PTB al lang een speerpunt van maakt. Voor de radicaal-linkse partij moet er zo een bindend huurrooster komen. Begin januari legt de Brusselse staatssecretaris voor Huisvesting Nawal Ben Hamou (PS) dan plots een voorstel op tafel om de indexering van de huurprijzen te beperken. Het voorstel sneuvelde overigens, onder meer door tegenkanting van Défi.

Wie betaalbare huisvesting zegt, denkt meteen ook aan sociale woningen, nog zo'n stokpaardje van de PTB. In theorie is ook de PS daar een groot voorstander van. Alleen slaagde de partij, die al in elke Brusselse regering zat sinds 1989, er amper in om ze ook te laten bouwen. De laatste maanden hamert de PS nu opnieuw vaker op het belang van die sociale huisvesting, onder meer op het Kwartelveld in Watermaal-Bosvoorde, waar de socialisten lijnrecht tegenover de lokale afdeling van Ecolo staan.

De lijst met dossiers waar de hete adem van de PTB voelbaar is, is nog langer: de kwestie van de hoofddoeken bij de MIVB (PTB is pro-hoofddoek, tenminste in Brussel), het uitstel van de boetes voor de lage-­emissiezone, het gratis openbaar vervoer of het taxidossier, telkens zien waarnemers de PS'ers ongemakkelijk op hun stoel schuiven onder invloed van vooral de PTB. Dat schuiven leidt al eens tot een processie van Echternach in de regering. “Vervoort wordt dan gedwongen om terug te keren op gemaakte afspraken, onder druk van gewestvoorzitter Laaouej,” getuigt een bevoorrechte bron.

Die oncomfortabele zithouding van de PS werd er eind maart niet beter op: de PS strandt er op 15,1 procent, wordt vierde partij in Brussel én moet voor de allereerst keer de PTB laten voorgaan. Het is natuurlijk 'maar een peiling', maar als die keer op keer een dalende of stagnerende lijn aangeven, is dat ook voor de PS geen goed nieuws.

Tussen twee vuren

Voor Laaouej zelf is de trend de logica zelve en geen reden tot paniek. “We doorkruisen nu eenmaal een diepe sociale crisis, eerst met de covidepidemie en nu met de oorlog in Oekraïne. Zoiets is altijd voeding voor extreme partijen. En vergeet niet dat de peilingen de PS systematisch onderschatten, met 4 à 4,5 procent.” De voorzitter verwijst daarmee naar de mobilisatiekracht van de PS bij verkiezingen, maar ook naar het feit dat internetpeilingen het PS-electoraat niet altijd bereiken. “Daarnaast weten kiezers ook wel dat de PTB luchtkastelen belooft, die ze niet kunnen waarmaken.”
Laaouej had ook nog de internationale context kunnen vermelden: socialisten kregen de voorbije jaren op erg veel plaatsen zware klappen.

Dat de PS doorgaans beter scoort bij verkiezingen dan in peilingen, ontkent politicologe Emilie Van Haute (ULB) niet. “Maar het is ook gevaarlijk om je achter die marge te verschuilen. De voorbije verkiezingen hebben getoond dat de partij in het rijkere zuidoosten van het gewest langzaam verdwijnt. Het probleem van socialisten is ook dat de concurrentie niet enkel van de PTB komt, maar ook van Ecolo. De PTB is erg populair bij jongeren uit het noordwesten, terwijl Ecolo kiezers wegkaapt in het zuidoosten. Daarnaast is er geen duidelijke leiding. Daarvoor heeft Ahmed Laaouej ook te veel petjes: gewestvoorzitter, burgemeester van Koekelberg én fractievoorzitter in de Kamer.”

Haar collega Pascal Delwit (ULB) zit op dezelfde golflengte. “Die dubbele concurrentie met de PTB en Ecolo zaait twijfel bij de PS. Je hebt het kamp van Laaouej dat eerder op de PTB wil focussen, terwijl anderen, vaak uit de rijkere gemeenten, eerder naar Ecolo kijken, zoals Caroline Désir (Franstalig onderwijsminister uit Elsene, red.). Boven op die twijfel voel je ook dat er geen evenwicht is tussen de tenoren van de Brusselse PS, onder meer tussen Rudi Vervoort en Ahmed Laaouej. Wie nu precies wat doet, is niet duidelijk. Net zoals er ook nog geen klaarheid is over wie lijsttrekker wordt bij de volgende verkiezingen.”

Die twijfel en het onevenwicht komen boven op een al bij al magere balans, vindt Delwit. “Wat zijn nu eigenlijk de verwezenlijkingen van de PS, waar hebben ze echt hun stempel op gedrukt? Voor veel mensen is dat niet duidelijk. Onder meer voor huisvesting is de balans ook niet indrukwekkend.”

Besturen uit de oppositie

En de PTB? Die timmert gewoon verder aan de weg en gebruikt daarvoor haar beproefde gereedschap. “Veel meer dan andere partijen zijn wij voortdurend op het terrein, legt Brussels parlementslid Jan Busselen uit. “Er is altijd wel een plek om te gaan bussen, mensen aan te spreken of rond te gaan met petities. Op die manier blijven we druk uitoefenen en moet de PS bijsturen. We hameren bijvoorbeeld al lang op gratis openbaar vervoer. Als dat er nu deels gekomen is, is dat ook door ons. Je kan gerust zeggen dat wij veel realiseren uit de oppositie en mensen beseffen dat ook.”