Louis Mettewie: Ondernemer, fietspionier, havenvisionair

Weinig burgemeesters drukten zo’n stempel op Sint-Jans-Molenbeek als Louis Mettewie. Toch raakte hij na WO II in de vergetelheid. Deze maand verschijnt de Nederlandstalige versie van een boek over hem.

Ondernemer, fietspionier, havenvisionair. De erfenis van Louis Mettewie (1855-1942), oud-burgemeester van Sint-Jans-Molenbeek, is zoveel groter dan de drukke laan in het noordwesten van het Brussels gewest. Hoewel Mettewie – die dit jaar tachtig jaar overleden is – een belangrijke rol speelde in de ontwikkeling van de gemeente, raakte hij na WO II snel vergeten. Onder leiding van historica Anne Morelli (ULB) werkten verschillende Brusselse partners aan een studie over de politicus. Deze maand verschijnt de Nederlandstalige versie van het boek Louis Mettewie, Bewogen burger en visionair burgemeester in Molenbeek.
“Er zijn veel redenen om een boek aan Louis Mettewie te wijden,” zegt Sven Steffens, historicus (ULB), conservator van het Gemeentelijk Museum van Sint-­Jans-Molenbeek (MoMuse) en auteur van enkele hoofdstukken in het boek. “Maar voor mij is een van de belangrijkste redenen het feit dat Mettewie bijdroeg aan de democratisering van België: in een periode waar dat niet evident was, streed hij voor het algemeen stemrecht. Veel mensen zijn dat vandaag vergeten.”

Arm en rijk
“Bovendien heeft Mettewie – hoewel hij een liberale burgemeester was – altijd oog gehad voor zowel de armen als de rijken in zijn gemeente,” aldus Steffens. “Tijdens zijn burgemeesterschap was Mettewie enerzijds een man van de ‘gevestigde orde’, anderzijds verhoogde hij het salaris en het pensioen van de gemeentearbeiders.” Sommigen waardeerden zijn hervormingen, anderen beschouwden ze als louter ingegeven door de sterke socialistische concurrentie in zijn gemeente.
Mettewie was nochtans niet afkomstig uit het establishment. De latere burgemeester van Molenbeek werd geboren in een familie van bescheiden komaf, maar al gauw beklom hij de sociale ladder. Onder leiding van zijn vader werkte Mettewie al op jonge leeftijd als timmermansleerling. Hij liep ook school aan de gemeentelijke school nr. 1 in Molenbeek.
Later ging hij aan de slag als ambtenaar bij het ministerie van Oorlog, maar daar liep het mis. Na dertien jaar dienst werd hij in 1892 ontslagen. “De aanleiding hiervoor is zijn openlijke en actieve deelname aan de strijd voor het algemeen stemrecht voor zowel mannen als vrouwen,” vertelt Steffens. “Dat was in die periode een heel progressieve positie. De katholieke minister beschouwde Louis Mettewie als een politieke tegenstander binnen zijn eigen ministerie.”

Tegelijk met zijn ambtenarencarrière raakte Mettewie evenwel in de ban van de industrie. Op dertigjarige leeftijd bundelde hij de krachten met zijn broer Guillaume en richtten ze samen een bedrijf op voor de bouw van drukapparatuur. Later ging hij in zee met een andere broer die carrosseriebouwer was, om samen fietsen en auto’s te ontwerpen. Behalve politicus was hij dus ook een belangrijke industrieel en speelde hij als ondernemer een rol in de pioniersjaren van de fiets- en automobielindustrie in België. Ook lag hij mee aan de basis van het Brusselse Autosalon en was hij vrijmetselaar.

Wegen
“De meest zichtbare erfenis van Mettewie is voor mij echter de invloed die hij had op de transportinfrastructuur,” zegt Steffens. “Hij was voorstander van de verbreding van het kanaal Brussel-Charleroi en de creatie van nieuwe haveninstellingen, en was betrokken bij de bouw van de nieuwe Sint-Jan-de-Doperkerk. Onder zijn bewind is ook het wegennet van Molenbeek gemoderniseerd: dat deed hij eerst als schepen en later als burgemeester.”

In het nieuwe boek staat te lezen dat Mettewie zijn betrokkenheid bij de lokale politiek in 1934 zelfs op basis van de verkeersproblematiek verklaarde. “Ik voelde – lang voor anderen – dat steden nood hebben aan voldoende grote verbindingswegen, een beetje zoals onze longen zuurstof nodig hebben om te ademen. Ik herinner me dat ik op het eerste Autosalon in 1902 – waarvan ik de promotor was – tegen wijlen onze koning, toen nog prins Albert, zei: ‘Monseigneur, op de wegen van de toekomst is er geen plaats meer voor door paarden getrokken voertuigen!’ Als industrieel zag ik (…) de film van de toekomstige stad zich voor mij ontvouwen. Het was mijn tomeloze liefde voor vervoermiddelen, openbare wegen, kanalen (…) die mij in de gemeentepolitiek deed belanden.”
In de vier decennia (1899-1938) dat hij politiek actief was, liet Louis Mettewie blijvende sporen na, zegt Steffens. “Maar hij is nooit de enige promotor geweest van deze projecten, hij was vaak de copromotor van grote veranderingen in Molenbeek. Daarom noem ik hem graag een ‘facilitator’. Hij had oog voor wat er nodig was voor de ontwikkeling van Molenbeek, en voor Brussel in het algemeen. Niemand weet dat vandaag nog, daarom vind ik dit boek zo belangrijk.”

Op maandag 24 oktober wordt het boek ‘Louis Mettewie, Bewogen burger en visionair burgemeester in Molenbeek’ voorgesteld in het MoMuse.