Sint-Joost ligt in puin: ‘Het wordt alles of niets voor Emir Kir’

Sint-Joost is een zakdoek groot, maar de strijd om het politieke leiderschap scheurt de gemeente in tweeën. En het zal de komende maanden alleen maar crescendo gaan. “Emir Kir vecht voor zijn overleven,” zeggen vriend en vijand.

Woensdagavond. Het is gemeenteraad in Sint-Joost. De gemeenteraadszaal in het neoklassieke kasteeltje aan het Madouplein barst uit haar voegen. Maar het gaat er gemoedelijk aan toe. Pais en vree, onder een prachtige lichtkoepel in glas en lood.
De voorzitter van de gemeenteraad, Ahmed Medhoune (PS), een en al gentleman, geeft de oppositie regelmatig het woord. Burgemeester Emir Kir antwoordt keurig en omstandig. De schepenen zitten er eendrachtig, zo lijkt het toch, schouder aan schouder.

Niets doet vermoeden dat er een open oorlog woedt in het schepencollege van Sint-Joost-ten-Node. Burgemeester Emir Kir heeft enkele weken geleden drie schepenen hun bevoegdheden ontnomen, waaronder die van eerste schepen Philippe Boïketé (PS). Emir Kir heeft daarna de bevoegdheden weer moeten teruggeven door procedurefouten, maar niets sluit uit dat hij de komende weken, of maanden, nog eens dezelfde sanctie treft.

De Parti Socialiste plaatste begin dit jaar de lokale afdeling onder curatele en bereidt een PS-lijst voor, zonder Emir Kir. Alle gemeenteraadsleden zijn voor de keuze geplaatst: met de PS, of met Kir. Drie schepenen, gepokt en gemazeld in de PS, hebben hun partijlidkaart teruggegeven, en kiezen voor Kir. De verdeeldheid is compleet: drie schepenen zijn voor Kir, en drie tégen. De onbestuurbaarheid dreigt.

Maar hoe is het zo kunnen mislopen? Emir Kir was het goudhaantje van de Parti Socialiste. Twee keer staatssecretaris geweest, een monsterscore als burgemeester van Sint-Joost en 18.500 stemmen als Kamerlid.
Emir Kir – geboren in 1968 – trad in 2004 toe tot de regering-Picqué, als staatssecretaris voor Openbare Netheid en Monumenten en Landschappen. Hij was de eerste allochtoon die minister werd in Brussel. Zijn politieke carrière werd onder een vergrootglas gelegd. Hij bleek te hebben gelogen over zijn diploma. En er was de Armeense genocide waarover hij altijd ambigu is gebleven. Zijn Turkse nationaliteit zat hem in de weg.

Al bij al verlopen zijn twee mandaten in de Brusselse regering (2004-2012) vrij rimpelloos. Geen faux pas. Hij bezit voldoende politieke feeling om zich door moeilijke kwesties heen te laveren. Zijn zachte diepe stem, zijn verzorgde looks, zijn populariteit, hij heeft alles voor een topcarrière binnen de PS. Alleen met de organisatie van het Offerfeest loopt het in 2006 mis. Hij krijgt kritiek voor de chaos die is ontstaan, maar alles wordt hem snel weer vergeven.

In 2012 haalt hij van op de derde plaats op de lijst van burgemeester Jean Demannez de meeste voorkeurstemmen, ongetwijfeld met dank aan het Turkse electoraat in Sint-Joost. Hij wordt burgemeester. In 2018 herhaalt hij zijn stunt, met 3.904 voorkeurstemmen, en, opnieuw, een absolute meerderheid. Kir zit op dat moment stevig in het zadel. Op weg om Guy Cudell (1917-1999) achterna te gaan, de 'eeuwige' burgemeester die een grote stempel heeft nagelaten op de gemeente en iemand aan wie Emir Kir graag refereert.

De toekomst oogt vandaag minder rooskleurig voor de burgemeester van Sint-Joost. Zowat alle waarnemers gaan ervan uit dat Kir in 2024 met zijn burgemeesterslijst onmogelijk nog een absolute meerderheid kan halen. De burgemeesterslijst is in twee kampen verdeeld. Het politieke speelveld ligt voor het eerst in vijftig jaar volledig open.

Crescendo

Het betekent ook dat de strijd op het scherpst van de snee gevoerd zal worden, zegt Frédéric Roekens, gemeenteraadslid van Ecolo-Groen en bevoorrecht waarnemer van de politieke machtsstrijd in Sint-Joost. “Het zal alleen maar crescendo gaan. Kir moet deze verkiezingen kunnen winnen, of hij heeft niets meer. Hij speelt voor zijn politieke overleven.”

Over waar en wanneer het precies misliep tussen Kir en de PS lopen de versies uiteen. Feit is dat Kir in januari 2020 voor drie jaar uit de PS werd gezet. In december 2019 brachten zes Turkse burgemeesters een bezoek aan Sint-Joost, onder wie twee van de MHP, een extreem-nationalistische partij die linken heeft met de extreemrechtse Grijze Wolven. Een militant van de PS, Jérémie Tojerow, diende een klacht in bij de Statutaire commissie van de PS. De Brusselse PS-voorzitter Ahmed Laaouej volgde. Kir had het cordon sanitaire doorbroken. Een uitsluiting uit de partij was de enige optie.

De affaire-Kir liet sporen na binnen de PS. Onder Philippe Moureaux en Laurette Onkelinx zette de PS volop, als eerste politieke partij trouwens, in op de politieke participatie van allochtonen. Met eclatant succes. Bij de laatste verkiezingen van 2019 haalde de PS zestien zetels in het Brussels parlement. Negen van hen hebben buitenlandse roots.

Maar met Kir bleek dat het met de zoektocht naar de allochtone stem ook flink kan mislopen. De vertwijfeling bij de PS is groot. Marc Uyttendaele, nog steeds advocaat van Emir Kir en echtgenoot van Laurette Onkelinx, schreef het in 2020 zo: “De verleiding van het dubbel discours is groot. Aan de ene kant het programma van de politieke partij, aan de andere kant het dissonante gemompel dat een electoraat probeert te capteren door met de haren mee te strijken, zelfs als dat de fundamentele waarden van de partij met kracht tegenspreekt.” Hoe daarmee omgaan, is ook vandaag nog een zoektocht binnen de partij.

Hoe dan ook is het met de uitsluiting van Kir uit de PS in 2020 van kwaad naar erger gegaan. “Er is paranoia ontstaan (bij burgemeester Emir Kir, red.),” zegt een waarnemer. “Je moet weten dat schepen Philippe Boïketé zijn kabinet heeft op een andere locatie dan het gemeentehuis, ver van Kir. Kir vreesde dat hij de controle aan het kwijtspelen was.” Niet veel later werd Christian Boïketé, kabinetschef van Emir Kir sinds 2012 en broer van Philippe Boïketé, plots ontslagen door Emir Kir.

En toch hoopte Emir Kir lang om terug te kunnen keren naar zijn stal, naar de partij die hem zo veel kansen heeft gegeven. Hij bleef, als Kamerlid, nog altijd meestemmen met de PS. In januari 2023 kwam het moment van de waarheid: Kir kon in principe weer het lidmaatschap van de PS aanvragen, maar het kalf was intussen verdronken. Kir heeft zelfs geen poging meer ondernomen. Hij wist hoe laat het was.

Politoloog Pascal Delwit (ULB) is niet verwonderd dat de affaire-Kir uiteindelijk zo is afgelopen. “Emir Kir is iemand die heel hard verdeelt, qui clive. Kijk naar 2018. Dat waren verkiezingen voor of tegen Kir. Ik ken de gemeente goed. Ik heb er nog gewoond, en kende ook Guy Cudell. Dat was toch een ander kaliber. Cudell leidde de gemeente met harde hand, maar had ook een zekere vorm van respect voor andere meningen.”

Ook het persoonlijke speelt ongetwijfeld een rol in de breuk tussen Kir en de PS. Het is een publiek geheim dat Kir en PS-voorzitter Ahmed Laaouej niet door één deur kunnen. “De haat tussen beiden is virulent en wederzijds,” zegt een vooraanstaande Brusselse PS'er. Volgens hem valt dat terug te brengen op een incident enkele weken voor de voorzittersverkiezingen van de Brusselse PS, in oktober 2019. Laurette Onkelinx was nog voorzitter. Ze had beslist om Nawal Ben Hamou staatssecretaris te maken in de Brusselse regering. Het gerucht deed de ronde dat Laaouej zich daartegen verzette, en een putsch wou plegen om die benoeming af te blokken. Waar of niet, Kir verklaarde toen aan La Capitale on the record dat hij inderdaad door medestanders van Laaouej benaderd was om een stokje te steken voor de benoeming van Ben Hamou. Kir weigerde. “Laaouej heeft Kir nooit vergeven dat hij hem publiekelijk zo voor schut heeft gezet,” zegt de PS'er.

En toch is de vraag of de PS geen enorm risico heeft genomen door Kir definitief uit de partij te zetten. De schade voor de PS is enorm. De lokale afdeling ligt in puin. Het is verre van zeker dat de PS een burgemeester zal hebben in Sint-Joost, en dan zijn er nog de federale verkiezingen. Emir Kir weegt electoraal zwaar door, via de Turkse stemmen die hij kan binnenhalen. Hij haalde bij de laatste Kamerverkiezingen 18.500 stemmen. Dat is enorm. De PS riskeert een zetel kwijt te spelen.
Pascal Delwit gelooft dat het met de federale verkiezingen nog wel zal meevallen voor de PS. Andere Turkse kandidaten kunnen een deel van de achterban van Kir terugwinnen, zo denkt hij. “En vergeet ook niet dat de PS met Kir op de lijst ook een deel kiezers zal afstoten. Si on invite Kir, on invite la polémique.”

Sinterklaaspolitiek

En dan zijn er ook de lokale verkiezingen in 2024. Dat wordt voor de PS in Sint-Joost zeker geen walk in the park. De PS heeft niet meteen een uitdager die met Kir de strijd kan aangaan. Philippe Boïketé wordt te licht bevonden. Ook Ahmed Medhoune, voorzitter van de gemeenteraad, wordt genoemd, maar die haalt geen stemmen en is afwezig op het terrein. En er is Mohamed Azzouzi, voormalig schepen, ook door Emir Kir aan de kant geschoven, maar die is vandaag haast volledig van het toneel verdwenen.

Kir kan daarentegen de burgemeesters­bonus opstrijken. Nadeel is dan weer dat hij geen partij achter zich heeft om campagne te voeren. Dat kan een dure zaak worden.
De vraag is ook welk palmares Emir Kir kan voorleggen, los van zijn populariteit. De meningen zijn genuanceerd. Vriend en vijand erkennen dat Emir Kir een sociaal bewogen beleid voert. Het feit dat hij als arbeiderskind zoveel kansen heeft gekregen speelt zeker mee. “Neem nu de covidcrisis,” zegt een Nederlandstalige inwoner van de gemeente die actief is in het verenigingsleven. “Kir stond daar wel op de markt, om mensen aan te moedigen om zich te laten vaccineren. Of hij organiseerde voedselbedelingen. En toen er een gebouw op instorten stond in de Scailquinstraat was hij daar ook.”

“Maar op het vlak van goed bestuur en transparantie is het dan weer abominabel gesteld,” gaat hij verder. “Er is niet echt een visie waar het met onze gemeente naartoe moet.” Kir is de kampioen van de sinterklaaspolitiek. Geregeld zwaait hij met cheques voor de bevolking, terwijl de gemeentefinanciën zwaar te lijden hebben, en er veel amateurisme heerst, onlangs nog toen bleek dat de gemeente miljoenen aan onterechte belastingen moet terugbetalen aan de Europese Commissie.
Hoe het nu verder moet? Er duiken af en toe geruchten op dat Kir zou overstappen naar de MR. “Ach,” zegt Frédéric Roekens (Groen), “Sint-Joost is een gemeente van roddels. Ik geloof het eigenlijk niet, omdat de MR zich niet aan Kir zal laten verbranden. Sint-Joost is ook geen strategische gemeente. Te klein, te ingewikkeld, daar gaan partijen niet op inzetten.”

Zeker is dat de open ruzie in het gemeente­bestuur buitengewoon slecht is voor het imago van de lokale politiek en ook electoraal niet echt lonend. Daarom benadrukken alle betrokkenen graag dat ze vooral willen doorwerken tot de verkiezingen. Zo goed en zo kwaad als dat kan.

Een van de waarnemers ziet toch een lichtpunt. “Eigenlijk is een absolute meerderheid geen goeie zaak. De socialistische Lijst van de burgemeester heeft hier vijftig jaar lang geen verantwoording moeten afleggen. Met als gevolg een gebrek aan transparantie en debatcultuur. Na 2024 krijgen we wellicht drie blokken (PS, Lijst van de burgemeester en Ecolo-Groen, red.), en zal er een coalitie gevormd moeten worden. Welke dat wordt, is koffiedik kijken, maar die coalitie is een zegen voor de lokale democratie omdat er dan gepraat zal moeten worden, en het beleid open en bloot komt te staan.”