Straathoekwerkers en politie in het parlement: 'De frustratie zit zeer hoog'

Meer wijkagenten en vooral meer Brusselaars in de politiewerking: de vraag blijft maar komen. Zowel de politiezones als jeugdwerkers noemen bijkomende rekrutering en opleidingen voor politiemensen essentieel om het vertrouwen tussen de politie en de burgers te herstellen. Dat zeiden ze donderdag in het parlement. “De vraag is nu niet meer of er opnieuw rellen zullen komen, maar wanneer.”

De commissie Binnenlandse Zaken in het Brussels parlement boog zich dinsdag voor een tweede keer over de vraag hoe het vertrouwen tussen de politie en de burgers, vooral de jongeren, kan worden verbeterd. Eerst kwam burgemeester Vincent De Wolf (MR) van Etterbeek aan het woord, die er al meer dan twintig jaar de plak zwaait en dus een breed zicht heeft op de werking van politiezone Montgomery, waaronder zijn gemeente valt.

De Wolf legde vooral de institutionele werking van de politiediensten uit en benadrukte het belang van een goede verstandhouding tussen de korpschef en de burgemeesters. Om het vertrouwen met de jongeren te herstellen, is voldoende opleiding van politiemensen nodig, vindt De Wolf, én voldoende wijkagenten. Dat laatste kwam al herhaaldelijk aan bod tijdens de vorige vergadering van deze commissie rond vertrouwen in de politiewerking. “Een wijkagent moet niet meteen sanctionerend optreden, maar kan een soort vrederechter zijn die zegt: één keer zie ik het door de vingers, volgende keer niet meer”, gaf De Wolf als voorbeeld. “Dat creëert meer vertrouwen in de wijk.”

Tegelijkertijd is de uitdaging om die wijkagenten voldoende lang aan boord te houden. “Om de eigen gemeente te kennen moet je er zeker drie of vier jaar werken, zodat je genoeg inwoners kent en hun vertrouwen hebt”, zei De Wolf. De politiezone Montgomery probeert volgens De Wolf daarom zoveel mogelijk lokaal personeel te rekruteren, maar wil ook inzetten op voldoende psychosociale begeleiding van de agenten in dienst, zodat zij niet met stress naar het werk moeten komen.

Nadien was Michel Goovaerts aan de beurt, de korpschef van de politiezone Brussel-Hoofdstad-Elsene. Hij gaf vooral een uiteenzetting van wat zijn zone nu al doet om de burgers te leren kennen en hun vertrouwen te winnen. Denk maar aan initiatieven als Coffee with a Cop, ontmoetingen met buurtbewoners, verkeerslessen in basisscholen, de fietsbrigade en hun Team Herscham, dat samenwerkt met dakloze personen. Verder heeft de zone van Michel Goovaerts sinds vorig jaar een nieuwe functie in het leven geroepen: de buurtregisseur. Dat is een agent die binnen het wijkcommissariaat een soort ambassadeur van de politie is. Hij of zij moet geen administratief papierwerk doen (in tegenstelling tot de wijkagenten, red.) en heeft dus meer tijd vrij om de buurtbewoners te leren kennen.

Lokale rekrutering

"Zeker niet alles is perfect, verre van”, zei Goovaerts. “Er is nog een heel klein percentage van onze agenten dat buiten de lijnen kleurt en ik ben daar onverbiddelijk in. Ik zal hen dan ontslaan, maar enkel als ik genoeg bewijzen heb.” Goovaerts haalde een studie aan van de VUB van eerder dit jaar, waaruit blijkt dat 68 procent van de mensen vertrouwen heeft in de politie. “Wij baseren ons graag op wetenschappelijk onderzoek”, aldus de korpschef, die ook verwees naar het 'beperkt' aantal klachten bij comité P over politiegeweld. “Het gaat erom dat we ons moeten richten op de dertig procent die weinig vertrouwen heeft in ons. Onze reputatie is nog te vaak dat wij allemaal ‘bastards’ zijn, maar onze ambitie is om dat recht te zetten.”

Wie die dertig procent meer wantrouwige mensen zijn, kon Goovaerts niet vertellen. “Ik moet u het antwoord schuldig blijven”, reageerde hij op vragen uit het halfrond. “Het zijn waarschijnlijk mensen die een slechte ervaring met de politie hebben gehad, maar daar moeten we aan werken.”

Net als in de zone Montgomery wil ook de politiezone Brussel Hoofdstad-Elsene sterk inzetten op lokale rekrutering, aldus Goovaerts. Ze rekenen daarvoor op aanwervingen via BruSafe, de gewestelijke school voor veiligheidsberoepen, en op de doorstroom van enkele tieners uit hun kadettenschool. Momenteel woont slechts één op de vijf agenten uit zijn politiezone zelf in het Brussels gewest. “Waarom er niet meer Brusselaars zich aandienen voor een job als politieagent, is de vraag van één miljoen”, zei hij nog.

Empathie

De voorstellen van De Wolf en Goovaerts konden over het algemeen op lof rekenen van de parlementsleden in de commissie, maar de grootste belangstelling kwam er voor de laatste sprekers, die recht uit het jeugdwerk kwamen.

Gauthier Dewulf (Forum des Jeunes) kwam namens de Franstalige jeugdraad een enquête voorstellen die onder 1.402 Franstalige jongeren in ons land is afgenomen. Iets minder dan een derde was al eens gecontroleerd door de politie, slechts minder dan een vijfde kende zijn of haar rechten tijdens een politiecontrole. Er is bijvoorbeeld verwarring over het onderscheid tussen administratieve sancties en gerechtelijke procedures. Jongeren voelen zowel respect en veiligheid, als woede en angst als zij politieagenten zien, bleek nog uit de enquête. Ze vinden dat er externe controle moet komen op de politie, maar dat die zeker niet vanuit de politie zelf of vanuit politieke hoek moet komen. Liever zien zij een burgercomité of maatschappelijk werkers een onafhankelijke controle uitvoeren op politiewerk. “Veel jongeren vinden het essentieel om hard op te treden tegen politiegeweld,", zei Dewulf. "Dit om respect te blijven afdwingen onder de bevolking. Er is een grote vraag naar wederzijds respect."

De jongeren van Forum des Jeunes kwamen zelf al met een aantal voorstellen tot verbetering, zoals meer humane vakken binnen de politie-opleidingen, rond niet-gewelddadige communicatie en empathie, en rollenspelen om te leren omgaan met jongeren. “Agenten zouden zich op het terrein moeten herinneren dat zij zelf ook ooit jong zijn geweest”, besluit Dewulf.

Tenslotte kwamen de straathoekwerkers Thomas Devos en Brahim Lhichou van JES aan het woord. De twee werken in Kuregem en hebben samen meer dan twintig jaar ervaring op straat. “Het gaat niet meer over enkele individuen, specifieke krapulekes of enkele rotte appels bij de politieagenten”, stak Devos meteen van wal. “Er is iets structureels verkeerd aan de hand. De frustratie zit zeer hoog, zowel bij de jongeren als bij de politie. Dat kan leiden tot defaitisme. Ik stel me zelf al niet langer de vraag of er opnieuw rellen zullen komen, maar wanneer. Ik kan u garanderen: nog voor het einde van het jaar zullen er nieuwe rellen zijn.”

Bodycams

Volgens Devos en Lhichou van JES is er bij jongeren veel frustratie over de manier waarop politiecontroles worden uitgevoerd, die nog te vaak hardhandig zijn of met scheldpartijen gepaard gaan. Dat er geen steunbetuigingen of slachtofferhulp is gekomen voor de families van Mehdi en Adil, vinden ze onmenselijk. En heel wat jongeren dienen nooit een klacht in over gewelddadige politieoptredens, omdat ze geen gehoor krijgen of het systeem niet vertrouwen, zeggen de straathoekwerkers.

Lhichou somde tot slot enkele concrete aanbevelingen op voor de politiewerking in Brussel. Kwam opnieuw naar voren: meer lokale rekrutering. Ze willen ook pv’s van elke politiecontrole waarop een motief moet worden geschreven, namelijk waarom iemand is gecontroleerd. Op die manier hebben burgers achteraf meer bewijs in handen, mochten ze de controle of fouillering willen aanvechten. En ook bodycams voor politieagenten vinden ze een goed idee. "Maar dan moeten die wel bij elke interventie aanstaan, niet enkel wanneer het de politie goed uitkomt”, zei Lhichou er meteen bij. De beelden van die bodycams kunnen dan ook bijkomend bewijs opleveren van feiten van politiegeweld - of omgekeerd. Michel Goovaerts benadrukte zelf al dat het als politiezone stilaan onvermijdelijk wordt om bodycams te gebruiken, "aangezien onze interventies toch al vaak door omstaanders worden gefilmd".

Tenslotte vroegen de straathoekwerkers van JES nog om onafhankelijk toezicht op de werking van comité P en om een aparte vertrouwenscel binnen elke politiezone, waarin agenten eventueel geweld door hun collega’s kunnen melden. Ook justitie moet mee: jongeren zouden geen jaren moeten wachten tussen hun arrestatie en veroordeling, want in de tussentijd komt de politie hen telkens weer tegen in de wijk.