1400 gezinnen op de wachtlijst voor een moestuin: 'Toegang tot grond is niet democratisch'

De lente en het mooie weer zorgen ervoor dat mensen weer zelf willen beginnen tuinieren. In een stad is dat echter niet zo eenvoudig en gaan veel mensen op zoek naar een eigen stukje grond om zich in uit te leven. Maar de vraag is erg groot en het aanbod klein, wat zorgt voor lange wachtlijsten.

Aan de Fabrystraat in Sint-Lambrechts-Woluwe ligt een van de veertien volkstuinen die Leefmilieu Brussel beheert. Het bevindt zich tussen het Bronnenpark en het Maloupark en ligt vlak naast de drukke Woluwelaan. Op een stralende woensdagnamiddag zijn er verschillende mensen druk in de weer. “Dat stuk grond is niet van mij, ik kom hier gewoon helpen. Mijn vader komt binnen tien minuten”, vertelt Damien (34).

Wat later verschijnt dan een goedgemutste zestiger samen met een guitige jongen. Twintig jaar al komt Daniel (63) hier tuinieren. “Toen ik zelf nog op de wachtlijst stond, kon ik gelukkig de tuin onderhouden van een vriendin die in het buitenland werkt.”

Sinds vijftien jaar heeft hij er zijn eigen lap grond. Het tuinieren is voor hem echt een passie. “Mijn vader was landbouwkundige en ik heb zijn genen geërfd”, vertelt hij trots. Die passie geeft hij nu ook door aan zijn zoon en kleinzoon. Het driegeslacht komt hier regelmatig samen om te werken op het veld. “Gabriel is nog maar zeven maar kan al bijna alle planten benoemen. Hij is gemotiveerder en geïnteresseerder dan zijn vader (lacht). Maar het is goed voor hem, want vroeger was hij een heel moeilijke eter en hier leert hij dingen proeven.” Trots toont Gabriel me hoe hij de naam van elke plant kent.

Zijn buurvrouw Beatrice (65) is vandaag ook aanwezig op haar mooi verzorgde perceeltje. “Ik kom hier om te ontstressen, het kalmeert mij. Als ik tuinier dan denk ik nergens aan”, vertelt ze. “Een tweede reden dat ik het doe is vanuit economische redenen. Groenten zijn de laatste tijd erg duur geworden dus als ik hier wat kan oogsten is dat mooi meegenomen. Ik kom zeker drie à vier keer per week, ik ben gepensioneerd dus ik heb veel vrije tijd.” Trots toont ze me haar planten: “dat zijn aardappelen, dit hier zijn groene bonen en nu ben ik bezig met maïs te planten.”

Toch doen ze het voornamelijk vanuit een liefde voor de natuur. “Er is wel een soort van sociaal contact met de anderen, maar het is meer op afstand”, vertelt Daniel. “Ik ken wel iedereen, maar het is moeilijk om te tuinieren en te praten tegelijkertijd, dus iedereen werkt een beetje op zichzelf”, bevestigt Beatrice.

Moeizame zoektocht

Maar niet iedereen heeft zo veel geluk als Daniel en Beatrice. Voor de meeste mensen verloopt de zoektocht zeer moeizaam door de grote vraag naar moestuinen. “De coronapandemie zorgde voor een grote stijging in het aantal aanvragen. Sinds 2020 steeg het aantal gezinnen op de wachtlijst van 300 mensen naar ongeveer 1400 mensen”, vertelt woordvoerdster van Leefmilieu Brussel Pascale Hourman aan BRUZZ. Brussel is niet de enige stad die met dat probleem kampt, ook in andere steden zoals Gent zijn de wachtlijsten lang.

Leander (41) deed in 2015 een aanvraag voor een stadstuintje bij Le Coin de Terre in Jette. “Meer dan zeven jaar later, eind 2022 kregen we dan eindelijk de bevestiging dat er een perceel beschikbaar was in de Bosstraat, op de grens van Jette en Ganshoren”, vertelt hij. Ook student installatietechnieken Pieter (23) is al gedurende lange tijd op zoek naar een stukje grond om zich in uit te leven. “Eigenlijk heb ik mijn zoektocht opgegeven. Ik heb hier en daar geïnformeerd maar hoorde al snel dat de wachtlijsten enorm lang waren. Dus ging ik op zoek naar andere initiatieven zoals een collectieve moestuin, maar dat was dan op vaste momenten dat ze samenkwamen. Dat sprak me minder aan”, vertelt hij lichtjes teleurgesteld. “Ik ben nu aan het zoeken naar een nieuwe locatie om te wonen, en daarbij ben ik echt op zoek naar iets met een tuin.”

Sandra (39) is evenzeer al lang op zoek naar een stukje grond. Tijdens de coronapandemie zat ze thuis en begon ze met tuinieren binnenshuis en op haar balkon. “Ik wou bezig zijn met de natuur, buiten zijn, ook de stad vergroenen vind ik belangrijk”, vertelt ze. Vorig jaar meldde ze zich aan voor een stadstuintje. “Ik besefte al snel dat ik op een wachtlijst terechtkwam met honderden andere mensen. De toegang tot grond in de stad is heel erg moeilijk, en in het algemeen eigenlijk niet democratisch. Om toch bezig te kunnen zijn met mijn passie ging ik op zoek naar alternatieven.” Zo kwam ze uit bij het stadslandbouwproject van de vzw Groot Eiland in Molenbeek, hier helpt ze als vrijwilliger. Ook bij de boerderij Chant des Cailles in Watermaal-Bosvoorde gaat ze af en toe helpen. “Eigenlijk zijn er heel veel initiatieven in Brussel om met tuinieren bezig te zijn, maar zelf een stukje grond bezitten is bijna onmogelijk”, vertelt ze teleurgesteld.

Alternatieven

Naast de tuinen van Leefmilieu Brussel bezit bijna elke Brusselse gemeente wel een volkstuin. Die werken vaak ook met wachtlijsten. Daarnaast heb je ook collectieve moestuinen waar je in groep samen kunt tuinieren op een gemeenschappelijk stuk grond. Via dit kaartje vind je een overzicht van alle collectieve moestuinen in Brussel. Leefmilieu Brussel moedigt burgers ook aan om in de stad zelf moestuinen aan te leggen.

Zo heb je bijvoorbeeld een volkstuin in de Alhambra wijk, die acht jaar geleden werd aangelegd in de Spaarstraat. Het project werd samen met het buurtcomité opgestart, om een ontmoetingsplaats te creëren tussen buurtbewoners en een positieve noot te brengen in de wijk die nogal een slecht imago heeft. “De moestuin kwam er nadat die straat werd afgesloten omdat de overlast van prostitutie er zo groot was”, vertelt Jan Leerman van het comité. “Sindsdien is de moestuin eigenlijk onze kanarie in de koolmijn. Als het goed gaat met de moestuin gaat het goed met de wijk.”

Om tegemoet te komen aan de lange wachtlijsten biedt Leefmilieu Brussel op hun site tips om creatief te zijn in huis, op een terras of op het dak van je woning. “Ook nemen we nu maatregelen om mensen sneller te helpen, zoals perceeltjes opdelen in kleinere stukken", vertellen ze bij Leefmilieu Brussel.