Algemene mondmaskerplicht: wat mag exact en wat niet?

Mondmaskers zijn vanaf woensdag verplicht over het hele grondgebied van het gewest, nu het aantal besmettingen in Brussel gestaag opnieuw oploopt. Ook al zal de politie niet meteen beboeten, er blijven heel wat onduidelijkheden. Vijf vragen om dat uit te klaren: wat mag er precies wel en wat niet?

De tekst van het besluit van minister-president Rudi Vervoort (PS) over de verplichte mondmaskerdracht op het hele grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is woensdag verschenen in het Belgisch Staatsblad.

1. Waar en wanneer ben je precies verplicht een mondmasker te dragen?

Mensen ouder dan 12 moeten het gezichtsmasker "te allen tijde" dragen in het openbaar domein, "maar ook in elke private maar publiek toegankelijke plaats over het hele grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest".

Dat geldt ook voor publiekelijk toegankelijke groenruimtes, van het kleinste plantsoen tot het Zoniënwoud. "Als de drempelwaarde eenmaal wordt bereikt, geldt de mondmaskerplicht overal in de publieke ruimte, zonder uitzondering", klonk het vorige vrijdag bij de Nederlandstalige woordvoerster van de minister-president, Zeynep Balci. "Dus ook als je alleen in park of bos wandelt." Dat wordt woensdag opnieuw bevestigd door haar Franstalige collega Nancy Ngoma.

Wie wil uitrusten op een bankje, moet nog altijd zijn of haar mondkapje ophouden. Als je eet of drinkt, mag je het uiteraard wel tijdelijk weghalen. Op de terrassen van cafés en restaurants blijven de regels die de Nationale Veiligheidsraad vastlegde van kracht: geen gezichtsmasker aan tafel, wel onderweg van of naar je tafel of het toilet.

2. Geldt de verplichting ook voor fietsers en motorrijders?

Het besluit stelt letterlijk: "Het dragen van een mondmasker is niet verplicht tijdens het beoefenen van een sport, bij het uitvoeren van intensief fysiek werk op de openbare weg en voor mensen die door hun handicap geen mondmasker of gelaatsscherm kunnen dragen. De fysieke afstand moet in alle gevallen gerespecteerd worden."

Wat sporten precies inhoudt, is voor interpretatie vatbaar. Vorige week stelde de woordvoerster van de minister-president het zo: "Gewoon fietsen, bijvoorbeeld naar het werk, wordt gezien als een verplaatsing, en daarvoor is een mondkapje ook verplicht. Uitzonderingen zijn er voor joggers, en mensen die sportief fietsen, met een koersfiets bijvoorbeeld."

"Ik begrijp dat dit moeilijk te begrijpen is als je door een steile straat naar het werk fietst, of nu het zo warm is, maar de bedoeling was een uniforme regel in te voeren, die begrijpelijk is voor iedereen", zei woordvoerster Ngoma nog op woensdag.

Maar op vrijdagavond kwam dan toch een persbericht van de minister-president dat mensen op fiets en step worden vrijgesteld van de mondmaskerplicht, na druk van onder meer fietsverenigingen de Fietsersbond en Gracq.

Elke fietser moet wel permanent een mondmasker bij zich hebben. "Als je stopt voor het rode licht in de onmiddellijke nabijheid van voetgangers en andere fietsers, als je een verkeersvrije zone oversteekt of tot de vaststelling komt dat je geen veilige afstand kan houden ten opzichte van anderen, dan moet je een mondmasker aandoen", verduidelijkt Vervoort.

Bromfietsers en motorrijders dragen een helm, en hoeven daarom sowieso geen mondmasker voor te binden.

Over inzittenden van auto's - noch het gewone type, noch de cabrio - wordt in het besluit niet gerept. "Automobilisten en hun passagiers moeten geen mondmasker dragen. Inzittenden van cabrio's, tja, momenteel ook niet", verklaart Ngoma nader. "Maar we zijn bezig een FAQ te schrijven met regels voor elke situatie, dat moeten we nog eens bekijken."

3. Welke straffen riskeer je?

De komende dagen gaan de lokale politiezones de bevolking eerst sensibiliseren over de nieuwe verplichting. Boetes worden nog niet meteen uitgeschreven, al wil Ngoma zich niet vastpinnen op een concrete datum wanneer dat wel het geval zal zijn. Wie zich daarna in Brussel buitenshuis (ongemotoriseerd) zonder mondkapje verplaatst, riskeert een gevangenisstraf en/of geldboete, vastgelegd in oudere wetten over overtredingen van administratieve reglementen.

De gevangenisstraf kan variëren van acht tot veertien dagen, de geldboete bedraagt 250 euro. De maximale straffen worden evenwel verdubbeld, als de overtreders in groepsverband de openbare rust verstoren of gewelddaden plegen tegen personen of goederen.

"Maar de bedoeling is niet mensen te straffen, wel de volksgezondheid te beschermen", benadrukt Ngoma. "We zitten in een onrustwekkende situatie, en binnenkort start het schooljaar opnieuw. We moeten Covid-19 absoluut terugdringen voor die tijd."

"In de eerstkomende dagen zetten we in op preventie. Ik denk ook dat de politie elke situatie afzonderlijk zal bekijken, zoals wanneer je alleen zonder mondmasker aan in een park rondwandelt bijvoorbeeld. Het hangt altijd van de situatie af, we zullen in de praktijk zien hoe het werkt."

In het besluit staat ook expliciet dat "de politiediensten verantwoordelijk zijn voor de naleving van dit besluit, zo nodig met dwang en/of geweld." Naast de straffen kun je dus door een politiepatrouille gedwongen worden een masker op te zetten.

4. Wanneer wordt de algemene mondmaskerplicht afgeschaft?

In elk geval niet zodra het gemiddelde aantal besmettingen per 100.000 inwoners over zeven dagen opnieuw onder de 50 duikt, de 'drempelwaarde' die eerder als grens werd ingesteld om de mondmaskerdracht te verplichten.

"Mocht dat binnenkort het geval zijn, dan gaan we de verplichting niet over drie dagen opnieuw afschaffen", zegt Ngoma. "We volgen de situatie dagelijks op met de experts van Sciensano en de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC). Een eventuele afschaffing zal ingegeven worden door de algemene epidemiologische situatie."

Experts als dokter Dirk Devroey (VUB) lieten al weten dat ze twijfelen of de mondmaskerplicht voldoende zal zijn om het virus af te remmen en pleiten voor extra maatregelen, zoals een vervroegd sluitingsuur voor cafés. Die zijn momenteel niet voorzien, laat het kabinet-Vervoort weten. "We hebben net een zeer belangrijke maatregel ingevoerd die al moeilijk ligt voor veel mensen", zegt Ngoma. "Op een bepaald moment moet het bestuur de knoop doorhakken. We hopen dat de mondmaskerplicht effect zal hebben, en dat we geen extra maatregelen moeten treffen. De bedoeling is niet om opnieuw naar een lockdown te gaan, dat is zowel economisch als sociaal niet mogelijk."

5. Is beroep mogelijk?

Mensen die het niet eens zijn met deze maatregel kunnen een verzoek tot nietigverklaring van het besluit indienen bij de Raad van State, binnen de 60 dagen na publicatie. Er kan ook in kortgeding een vordering tot schorsing van het besluit worden ingediend.