Antikraak krijgt voet aan grond in Brussel

Voor iets meer dan honderd euro per maand een appartement huren in Brussel. Wie antikraak woont, weet dat dit geen onzinnig droombeeld is. Bij deze nieuwe woonvorm verhuren eigenaars leegstaande panden aan geïnteresseerden die er tijdelijk hun intrek nemen, in afwachting van een nieuwe bestemming. Momenteel wonen naar schatting 150 mensen antikraak in Brussel, maar het concept wordt steeds populairder.

“Toen ik in januari in Brussel wilde komen wonen, vond ik moeilijk een huurappartement aangezien de prijs hier zo hoog ligt,” zegt Joke De Roeck. “Nu woon ik antikraak in een oud flatgebouw in de Generaal Jacqueslaan in Elsene voor nog geen 200 euro per maand, alle kosten inbegrepen.”

De 29-jarige medewerker van de AB slaat hiermee meteen de spijker op de kop. Want wie ervoor kiest om antikraak te wonen, betaalt doorgaans maximaal een derde van de gemiddelde huurprijs.

De reden hiervoor is eenvoudig: eigenaars van panden die op een nieuwe bestemming zitten te wachten, moeten geen leegstandstaks betalen zolang er nog mensen in verblijven. Bovendien behoeden de bewoners het gebouw zo van verloedering en van illegaal kraken - vandaar de naam anti-kraak. Daarnaast bedraagt de opzegtermijn voor beide partijen in de meeste gevallen slechts enkele weken. In ruil voor deze flexibiliteit vragen de bezitters een lage prijs.

1.500 Belgen wonen antikraak

Deze woonvorm is in ons land betrekkelijk nieuw, maar wordt wel steeds populairder. Via leegstandsbeheerbedrijven, die zich specifiek toeleggen op het beheer van dergelijke panden, wonen er naar schatting 1.500 mensen in België antikraak. Dit blijkt uit een onderzoek van de VUB-studenten Mourad Baaiz en Esther Aerts. Het overgrote deel van hen woont in Vlaanderen.

In Brussel gaat het om ongeveer 150 mensen bij de twee grootste antikraakbedrijven. Interim Vastgoedbeheer huisvest 94 tijdelijke gebruikers in 59 wooneenheden, van wie de overgrote meerderheid zich in het flatgebouw in de Generaal Jacqueslaan bevindt. Leegstandsbeheerder Camelot heeft ongeveer een vijftigtal bewoners in gebouwen in Elsene, Schaarbeek en de Stad Brussel.

Vermoedelijk zijn het er evenwel meer. “Er is een flink aantal gebruiksovereenkomsten dat rechtstreeks gesloten wordt tussen een gebruiker en een eigenaar, zonder tussenkomst van een leegstandsbeheerfirma”, zegt Victor Plattel, de zaakvoerder van Interim Vastgoedbeheer.

Verlaten kastelen

Het zijn de bedrijven die er voor instaan dat alle basisvoorzieningen aanwezig zijn. Dit betekent dat er zowel elektriciteit en stromend water beschikbaar moet zijn en dat er bijvoorbeeld ook een keukenunit voorzien is. Zij moeten ook te allen tijde de bewoonbaarheid en brandveiligheid kunnen garanderen.

In oude appartementsgebouwen, zoals dat waarin Joke woont, is dat geen probleem. Voor andere bouwwerken, zoals leegstaande hotels en scholen of verlaten kastelen, vraagt dat wat meer inventiviteit. “Daartegenover staat wel dat je op zeer bijzondere locaties kan wonen,” zegt Joke. “Soms op plekken waar dat anders nooit mogelijk is. Dat op zich is al een ongelooflijke ervaring.”

Het is volgens haar ook een van de redenen waarom er tegenwoordig behoorlijk lange wachtlijsten bestaan om antikraak te wonen. Maar, en dat is nog een pluspunt, eens je in het systeem zit krijg je wel voorrang op andere wachtenden.

Wettelijke lacune

De flexibiliteit die de tijdelijke bewoners aan de dag moeten leggen, is het gevolg van het feit dat de overeenkomsten geen huurcontracten zijn. Wel gaat het om contracten van 'bezettingen ten bede', een bezetting met de goedkeuring van de eigenaar dus, waardoor deze niet onder de huurwet vallen.

En daar schuilt een addertje onder het gras, zo stelt het onderzoek van Baaiz en Aerts. In de overeenkomst staat immers expliciet dat het verboden is om zijn of haar domicilie te laten zetten in het antikraakpand. Maar volgens de wet is dit wel verplicht als je ergens huurt en er voltijds woont.

De beheerfirma’s maken zich sterk dat een bezetting ten bede net impliceert dat er geen sprake is van een huurovereenkomst en die verplichting tot domiciliëring bijgevolg wegvalt. Volgens het Vlaams Huurdersplatform zal deze redenering niet standhouden als iemand hiermee naar de rechter zou stappen. “Een domiciliëring is namelijk een afspraak tussen een bewoner en de lokale overheid,” zegt coördinator Joy Verstichele. “Een derde partij heeft daar verder niets mee te maken. Ze gebruiken het verbod volgens mij om een achterpoortje sluiten, want stel dat iemand zich toch zou domiciliëren, dan valt die mogelijks wel onder de huurwet en krijgen ze die wellicht nooit in een paar weken buiten.”

Deze overeenkomsten bevinden zich hierdoor in een wettelijke grijze zone. Het is daarom aan de regionale overheden, die sinds 2014 de bevoegdheid hebben om de huurwetgeving op te stellen, om duidelijkheid te scheppen, oordeelt het onderzoek.

Verboden te hechten

Antikraakbewoner Joke De Roeck valt niet over het domicilieverbod. Ook de contractuele verplichting dat de beheerder minstens een keer per maand het appartement komt controleren, stoort haar niet. “Dit zijn dingen die je weet vooraleer je het contract tekent,” vertelt ze. “Bovendien kondigt de firma altijd op voorhand aan wanneer iemand zal langskomen. Ik woon er nu al sinds januari en was nog nooit thuis tijdens zo’n controle, dus ik heb daar absoluut geen last van.”

Ze wijst er bovendien op dat ze een goed contact heeft met de beheerders. “Als er iets niet meer werkt of er problemen zijn met het gebouw, is het vaak ’s anderendaags al opgelost,” zegt Joke. “En als je vertrekt of je wordt er uitgezet, moet je zelf niemand zoeken die jouw plaats komt innemen. Dat is allemaal voor de rekening van de beheerders.”

Is er dan helemaal geen nadeel aan antikraak wonen? “Ja, toch wel. Ook Interim Vastgoedbeheer heeft maar drie weken opzegtermijn. Ik mag mij dus niet hechten aan een locatie, want het kan zo voorbij zijn,” aldus nog De Roeck.