Antropoloog Nicolas Spann: 'Ontwikkelingssamenwerking in mijn stad'

"Ik heb steeds graag gereisd, lang droomde ik ervan om aan ontwikkelingssamenwerking te doen op verre bestemmingen. Nu doe ik aan ontwikkelingssamenwerking in mijn stad." Nicolas Spann is antropoloog en sociaal bemiddelaar.

Spann is ook geboren en getogen Brusselaar. Een Zinneken in de beste zin van het woord. Moeder een Oostenrijkse, vader een zoon van de Bahama’s. “Mijn moeder heeft als jong meisje nog de nasleep van de Tweede Wereldoorlog meegemaakt, haar land een tijd bezet gezien door de Russen. In een Oostenrijk dat de littekens van de oorlog droeg, waar amper iets of niets voorhanden was. Ze was ook zeer open van geest, in tegenstelling tot haar omgeving. Ketens waren het, waarvan ze zich wilde bevrijden. Vertrekken was de enige optie in haar ogen. Eerst naar Londen, waar ze een tijdje au-pair was, daarna naar Brussel waar ze haar bestemming heeft gevonden. Ze heeft me hier alleen grootgebracht. Mijn vader, die lijnpiloot was en nu in Florida van de herfst van zijn bestaan geniet, leidde zijn eigen leven. Wat niet wil zeggen dat hij een compleet afwezige vader was of is. Hij heeft mijn parcours wel degelijk gevolgd, kwam geregeld op bezoek. Mooi ook, de vakanties in Oostenrijk bij de familie van mijn moeder, later de bezoeken aan vader op de Bahama’s.”

Volkstuintje
Bepalend voor wat volgen zou, zo noemt Spann zijn jaren in het middelbaar onderwijs. De richting Latijn-Grieks. “Het mens-zijn bestuderen, de geschiedenis van de oudheid: het boeide me enorm. Het voelde juist aan. De studies antropologie leken me dan ook een logisch keuze. Met het oog op ontwikkelingssamenwerking: verkennen over de grenzen heen, mensen in moeilijkheden helpen, het is iets wat me steeds heeft aangetrokken. Nog tijdens mijn studies heb ik meegewerkt aan humanitaire projecten om de temperatuur van het water te testen. Ik vond helaas niet wat ik voor ogen had, moest tot mijn scha en schande vaststellen dat mijn visie op ontwikkelingssamenwerking te idealistisch was voor de realiteit. Mijn uitgangspunt: mensen helpen vooruit te gaan met respect voor hun eigenheid, hun waardigheid. De realiteit: geld dat niet steeds terechtkwam waar het terecht moest komen, het betuttelende vingertje vertrekkende van een gevoel van suprematie. Het Westen dat het allemaal beter weet, beter doet. Daarop ben ik van mijn plannen afgestapt, maar die periode binnen de ontwikkelingssamenwerking heeft me toegelaten om Afrika te ontdekken en ervan te houden. En om te leren: ons beeld als modale Westerling van Afrika is er één van miserie, terwijl er zo veel ongerepte schoonheid is. Zowel wat betreft de natuur als de mensen zelf. Wij denken steeds in termen van oorlog en honger, terwijl er zo veel moois is.”

De plannen voor ontwikkelingssamenwerking ver van huis werden opgeborgen. Maar de intentie is gebleven: nu is er de ontwikkelingssamenwerking in de stad waar Spann is opgegroeid en zijn kindertijd, zijn jeugd en zijn volwassen leven doorbracht.

“Na nog een jaar studies voor een leraarsdiploma, heb ik een stageplaats gevonden bij de vzw Groupe One, mijn ontkerstening in de sociale sector. Ik deed er aan vorming van mensen van compleet uiteenlopend allooi. Van asielzoekers, over universitairen, tot gevangenen en stempelaars.”

“Een jaar verder volgde de vzw BRAVVO, Bruxelles Avance Brussel Vooruit. Als sociaal bemiddelaar. Zeven jaar lang heb ik er gewerkt. Banden leggen tussen wijkbewoners, verenigingen en de gemeente. Dat heb ik bijna vier jaar gedaan. Passionerend werk. Alweer met mensen van allerlei slag, van jongeren tot ouderen. Trachten sociale banden te smeden. Met Brusselaars die moeten pogen om samen te leven op de een of andere manier, hoe groot de verschillen ook zijn. Een uitdaging, een werk van lange adem. Het was zaadjes strooien en ze met een beetje geluk zien kiemen.”

“Eén project dat ik in die periode, nu zowat acht jaar geleden, mee heb heb mogen realiseren en me steeds zal bijblijven, is de gemeenschappelijke volkstuin, op een braakliggend stuk terrein bij Thurn & Taxis. Een initiatief van de vereniging Le Début des Haricots en Bral. Een lap grond die daklozen en druggebruikers zich hadden toegeëigend. Onder mijn begeleiding hebben een aantal buurtbewoners die grond opgekocht, om er vruchten van de aarde te kweken, bijen en dieren te houden. In samenwerking met plaatselijke organisaties. Niet elk op zijn eigen aantal vierkante meters, neen, samen. Mensen die voorheen amper of geen contact met elkaar hadden, hoe dicht ze ook bij elkaar woonden, hebben zo toch een gezamenlijke bestemming gevonden.”

“Simpel was het niet: er diende onderhandeld te worden met de eigenaars van de grond, we moesten subsidies losweken bij de gemeente, buurtbewoners van uitlopende sociale afkomst op één lijn krijgen. En er moest opvang gevonden worden voor de dompelaars die zich voorheen de plek hadden eigen gemaakt. Er zijn enkele jaren voorbijgegaan vooraleer we het hebben kunnen realiseren, maar het is ons gelukt. Een kleine bijdrage tot urbanistische verbetering, tot wat meer sociale cohesie. Een mooie ervaring: ik had de kans gekregen om mensen te helpen om hun verantwoordelijk te nemen in hun woonomgeving. Het was ook geen voorbijgaande bevlieging, het project loopt nog steeds. Alles wordt samen gedaan, de opbrengst wordt gedeeld. Het is een burgerstatement dat er mag zijn: de mens die in Brussel woont en zijn steentje bijdraagt. Hoe klein ook. En, wat het nog schoner maakt, het heeft navolging gekregen.”

Positief, negatief
Brussel trouw blijven en helpen: het betekent voor Spann ook zich in Brussel bewegen in een smeltkroes van culturen. “Het is al zo veel gezegd, maar je kan er niet omheen. Met alle positieve maar ook negatieve aspecten van dien. Samenleven als je niet dezelfde achtergrond hebt, is niet gemakkelijk, maar mits wat goede wil kan het heel verrijkend zijn. Het past ook bij wie ik ben, bij mijn afkomst. Dus ben ik gebleven. Maar niet vooraleer met mijn vriendin – nu de moeder van mijn twee kinderen – een wereldreis te ondernemen. Zoals vier jaar geleden. Een jaar lang onze planeet verkennen. Azië, Australië, Nieuw-Zeeland, het Paaseiland, Latijns-Amerika, de Bahama’s, Cuba, New York, Quebec... Een prachtig avontuur, vooraleer te beginnen aan het nieuwe avontuur: werken, kinderen grootbrengen in de stad, waar ik ben grootgebracht. Met in mijn rugzak de lessen die ik onderweg heb geleerd over de wereld, de mensen die er zich in bewegen.”

Pleister op een houten been
Brussel waar Spann nu actief is bij Aide a la Jeunesse. Het Home Juliette Herman. “Ik werk er met kinderen en jongeren. Probleemkinderen, probleemjongeren. Van kleuters tot tieners. Opvallend is het dat financiële moeilijkheden meestal aan de basis van de problemen liggen. Het overgrote deel van de mensen die ik begeleid moeten zich elke dag opnieuw behelpen, trachten te overleven. Daar kruipt veel energie in: zonder hulp vinden ze hun weg niet in het systeem. En als de ouders afwezig zijn, loert voor hun kinderen de verlokking van de delinquentie om de hoek. Wat mij ook treft, is dat de mechanismen die van overheidswege op de rails zijn en worden gezet, zich te veel focussen op de gevolgen en te weinig op de oorzaken. Terwijl het eigenlijk net omgekeerd zou moeten zijn. Geef de mensen werk, waardigheid, liever dan het vingertje op te steken en ze te straffen omdat ze uit de boot vallen. We zitten in een vicieuze cirkel: de acties die worden ondernomen, zijn als een pleister op een houten been.”

GEEN ANGST VOOR BRUSSEL

"Ik heb er nog geen seconde spijt van gehad dat ik uiteindelijk in Brussel ben gebleven om mijn ding te doen. De vrouw van wie ik hou is hier, mijn kinderen zijn hier, de wereld is hier. Ik kan mensen helpen en op die manier investeren in de stad waar ik ben opgegroeid en waarvan ik houd. In Brussel heb je het grote en het kleine bij de hand. Het welgestelde en het zoekende. Ongemeend boeiend is het, een mooie plaats om mijn kinderen te zien opgroeien. Ik weet het, Brussel boezemt nogal wat mensen angst in. Onterecht. Wat de toekomst van mijn kinderen gaat brengen weet ik niet, maar als er één ding is dat me geen angst inboezemt in de toekomst, dan is het Brussel."