Bahram Shamssarya, buitenschools begeleider: 'Nieuw leven, nieuwe godsdienst'

“Daar stonden we dan op Zaventem, mijn moeder, mijn twee zussen en ik. In gebrekkig Engels vroeg ik een politieman: ‘Wat moeten we doen?’ Hij: ‘Ik zou het echt niet weten.’ Ik was als verlamd, nooit in een ander land geweest. En mijn vader, hoeksteen van ons gezin, kon niet helpen. Die kwijnde weg in een Iraanse cel.” Bahram Shamssarya ontvluchtte zijn vaderland tien jaar geleden.

P olitieke problemen noodzaakten Bahram Shamssarya en zijn naasten hun vaderland te verlaten. "In Iran hadden we het goed, tot mijn vader, een bankdirecteur, politiek in ongenade viel en in de gevangenis belandde. Ik moest mijn studie geologie stopzetten; mijn moeder, mijn zussen en mij werd het leven met de dag onmogelijker gemaakt. Vluchten leek de enige uitweg."
"Nu zijn we heel tevreden dat we voor België te hebben gekozen, maar in het begin was het moeilijk, heel moeilijk. De eerste etappe was een opvangcentrum van het Rode Kruis in Yvoir. The middle of nowhere. De mensen daar waren vriendelijk en behulpzaam, maar een leuke tijd was het allerminst. Twee keer per dag in de rij staan voor een maaltijd, het is wat anders dan thuis in familiekring de benen onder tafel schuiven."

De volgende etappe was Brussel. "We kenden niemand, alles was nieuw, we moesten alles uitzoeken. Bovendien lag de last van de zorg voor ons gezin op mijn schouders, terwijl dat in Iran heel anders was. Het kostte massa's energie, en voor de rest was het verveling troef. Ik ben een sociaal iemand; amper of geen contact met anderen hebben viel me zwaar."

Opgesloten
Uiteindelijk kwam het gezin Shamssarya terecht bij de toenmalige vzw Tracé, die nu - na de fusie met Kompas en Oniko - BON heet, het Brussels Onthaalbureau Nieuwkomers. Dat was een zegen. "In de lessen Maatschappelijke Oriëntatie, tachtig uur, werden we in het Farsi min of meer wegwijs gemaakt in de Belgische maatschappij. Wat is het ziekenfonds, wat is de politie, wat is het openbaar vervoer, hoe ga je om met de mensen, hoe doe je dit, hoe doe je dat? Al snel begreep ik dat een van de landstalen spreken noodzakelijk was om ons nieuwe leven op de rails te krijgen. Ik ben dan lessen gaan volgen in het Huis van Nederlands, terwijl mijn moeder en zussen zich aansloten bij het Samira-project van de vzw De Overmolen."

"Ik ben in die periode ook het eerste lid geworden van Globe Aroma, een sociaal-artistieke organisatie die kansen wil creëren voor nieuwkomers met artistiek talent. Mijn discipline: moaragh, traditionele Iraanse houtsnijkunst. Portretten, landschappen en fantasiewerelden, met de hand uitgesneden. Een monnikenwerk. Samen met kunstenaars uit onder meer Afghanistan, Koerdistan en veel Afrikaanse landen hebben we een aantal tentoonstellingen kunnen houden, onder meer op het kabinet van toenmalig Brussels staatssecretaris Robert Delathouwer. Zo konden we communiceren door kunst."

Bij Globe Aroma maakte Shamssarya kennis met Sadegh, een Soedanees die aan het Lemmensinstituut in Leuven had gestudeerd. "Mijn grote droom was verder studeren, en Sadegh zei me dat Sint-Lukas wel iets voor mij kon zijn. Maar daarvoor moest ik eerst Nederlands leren. Negen maanden lang heb ik intensief lessen gevolgd, waarna ik mijn toelatingsexamen heb afgelegd. Tot mijn grote verbazing was ik ook geslaagd. Mijn talenkennis was niet fameus, het was mijn praktijkkennis die mij erdoor heeft gesleurd."

"Drieënhalf jaar heb ik er gestudeerd. Prachtige leraars leren kennen, onder wie mijn docent beeldhouwkunst, Dirk Wauters. Wat me heel erg opviel, was de openheid van de docenten, je kon echt met hen praten. Terwijl in Iran... daar was het luisteren naar de stem van de autoriteit en zwijgen. Ogen als schoteltjes had ik dan ook als ik zag hoe studenten kwamen en gingen zoals het hun uitkwam. Terwijl ik beleefd mijn vinger opstak om ergens toelating voor te vragen."

"Het was een leerrijke periode, maar met de andere studenten had ik weinig of geen contact. Ik was al in de dertig, zij waren veel jonger. Ik was de enige vreemdeling, en in hun ogen was ik een beetje raar. Zij zaten ook vol vooroordelen over Iran, de Iraniërs. 'Hebben jullie daar elektriciteit? Echt?' Terwijl Iran 32 keer groter is dan België, onze hoofdstad alleen al meer inwoners telt dan heel België, er negentien talen worden gesproken, het een bakermat van cultuur is. Het was zo stresserend dat ik zelfs een kunstwerk heb gemaakt, om uit te drukken dat ik me opgesloten voelde. Dat werd me niet in dank afgenomen. Een van de docenten zei zelfs: 'Is het hier echt zo erg? Ga dan terug naar je land.' Ik: 'Sorry, dit is gewoon mijn gevoel. Ik wil niet zeggen dat jullie goed of slecht zijn. Ik toon alleen mijn gevoel, mijn gevoel dat ik buitengesloten word. Niemand wil echt met mij praten.' Ik heb werkelijk met vallen en opstaan moeten leren hoe de mensen hier met elkaar omgaan. Theorie is één, de praktijk is helemaal anders, zo moest ik ondervinden."

Jong geweld
Zijn studie aan Sint-Lukas heeft Shamssarya niet kunnen afmaken: op een bepaald ogenblik vielen de toelage van het OCMW en zijn studiebeurs weg.
"Ik was verplicht te stoppen en werk te zoeken. Mijn kunst - die ik nog altijd passioneel beoefen - bood geen uitweg: geen geld, geen atelier. Een jaar lang heb ik uitzendwerk gedaan. In Brussel, Vilvoorde, Leuven... Uiteindelijk een halftijdse baan gevonden in Vilvoorde. Naschoolse begeleiding, gecombineerd met een opleiding van drie maanden. Het contact met de kinderen deed me opleven. Van hen heb ik meer geleerd dan van mijn medestudenten aan Sint-Lukas. Onvoorstelbaar eerlijk, spontaan, open waren ze tegenover mij. Het was dus aangenaam werken, maar niet makkelijk. Elke ochtend moest ik om vijf uur opstaan om de bus te nemen. Maar van het een kwam gelukkig het ander, en uiteindelijk heb ik hier in Jette een voltijdse plek kunnen bemachtigen. Naschoolse begeleiding in De Puzzel. Spel, sport, activiteiten organiseren. Vlak bij thuis, tof werk, met toffe collega's. Een van hen, Frank, is ondertussen mijn beste vriend geworden."
"Ook mijn zussen hebben ondertussen hun weg gevonden, en drie jaar geleden is mijn vader, nadat hij zijn celstraf had uitgezeten, naar België kunnen komen."

Bijbel
"Mijn ouders en ik waren in Iran praktiserende moslims. Zeven jaar geleden heb ik hier het protestantisme ontdekt: ik wou met andere Iraniërs in contact komen, en zo heb ik een Amerikaanse bijbelgroep leren kennen. Onmiddellijk voelde ik me aangesproken door de vriendelijkheid, de blijheid van die mensen. Ik ben de Bijbel gaan lezen, twee maanden lang, heel intensief. Antwoorden gevonden, waarheid. Daarop heb ik besloten me te laten dopen en de islam af te zweren. Mijn twee zussen en mijn moeder zijn me gevolgd. Een nieuwe geboorte - nu kun je ons elke zondag vinden in de Iraanse protestantse kerkgemeenschap van Laken -, maar ook blijvend contact met onze roots."

"Mooi aan ons nieuwe leven vind ik het contact met andere culturen. Ik koesterde bijvoorbeeld een groot wantrouwen tegenover Arabische mensen - dat kwam ook door de oorlog met Irak, waarin ik familieleden heb verloren. Dat is hier in Brussel veranderd, mede door toedoen van Abdel Rahman, die ik in een gemeenschapshuis in Sint-Pieters-Leeuw heb leren kennen. Van hem heb ik geleerd dat je steeds moet zoeken naar een goede omgangsvorm met de anderen, wat ook hun gezindheid is, wat ook hun nationaliteit."

"Ook mijn vader heeft zich bekeerd tot het christendom. Uitzonderlijk is het dat mijn ouders mij op de ingeslagen weg zijn gevolgd. Zeker omdat mijn grootvader aan moederskant in Iran een hoge functie bekleedde binnen de moslimgemeenschap. Mijn vader is er echt mee bezig, hij bestudeert nu de Bijbel via het internet, hij volgt les. Goed voor hem, want hij heeft het niet makkelijk hier: een beperkt sociaal leven, weinig of geen vrienden of kennissen. Ikzelf heb ook al lesgegeven: we zijn hier gekomen en hebben hulp gekregen; ik vind het niet meer dan normaal dat ik nu anderen help."