Brusselse kerst (1): Eva uit Polen

Hoe vieren verschillende Brusselaars kerst? Vandaag deel 1. Voor de Polen is kerstmis zo'n belangrijk feest dat ze er drie dagen voor uittrekken. De eerste dag, 24 december, staat helemaal in het teken van familie en traditie. Ze vasten overdag en gaan om 18 uur aan tafel voor een maaltijd zonder vlees of alcohol.

“Met kerstavond eten we vegetarische gerechten zoals pierogi, een soort ravioli. Die vullen we met zuurkool en gedroogde bospaddenstoelen. We eten ook vis, maar dan alleen opgerolde haring en karper. Dat is een vis die je hier moeilijk vindt. Gelukkig ken ik via een vriendin een joodse viswinkel waar je karper kunt krijgen."

Eva is aan het woord in haar appartement in Sint-Gillis. De 59-jarige poetsvrouw is geboren in het koude Białystok, aan de grens met Wit-Rusland, en verhuisde 25 jaar geleden naar België. Kerstmis viert ze bijna altijd hier, samen met haar twee dochters, twee schoonzonen en twee kleinkinderen.

“Bij het eten drinken we een soort compote, gemaakt op basis van gedroogd fruit zoals appeltjes en pruimen. Alcohol drinken we traditioneel gezien niet op kerstavond, al is dat de laatste vijf à tien jaar veranderd. Nu komt er soms rode wijn op tafel. Maar dan nog: niet meer dan één fles.”

Zelfs zonder alcohol zit de sfeer er meestal goed in. “Na het avondmaal deelt de kerstman geschenken uit. Dat is een Poolse traditie die al bestond toen ik kind was. Als er geen 'echte' kerstman langs kan komen, kleedt een van mijn schoonzonen zich snel om. In al hun enthousiasme herkennen de kleinkinderen hun familielid toch niet. Aan tafel wordt er ook uitbundig gezongen, net als later op de avond tijdens de middernachtmis in de kerk."

Extra bord
Ook buiten de kerk worden de christelijke waarden in ere gehouden. "We dekken de tafel altijd voor een persoon te veel. Zo kan een onverwachte gast probleemloos aanschuiven. Tegelijk herdenken we met die lege plaats onze doden. Met kerstavond bellen we ook naar mensen die we onheus hebben behandeld of op wie we kwaad zijn, om onze excuses aan te bieden."

Op 25 en 26 december gaat het feest verder. Dan komen er ook vrienden op bezoek én wordt er alcohol geschonken. "We zetten allerlei soorten drank klaar: whisky, wodka, bier, wijn et cetera. We bereiden ook veel verschillende gerechten. We werken niet met een opeenvolging van gangen, maar schotelen onze gasten tegelijkertijd kalkoen, eend, rollades en andere traditionele kerstmaaltijden voor. En ik maak alles zelf, al moet ik daarvoor van 's ochtends tot 's avonds in de keuken staan."

"Mijn dochter Agneta is getrouwd met Jason, een Antwerpenaar. Hij houdt vooral van mijn aardappelgerechten. Vlamingen eten ook graag aardappelen, heb ik geleerd (lacht). Mijn gnocchi vindt hij super."

Snoep in de boom
Deze kerst zal Eva voor het eerst in jaren niet bij haar thuis kerst vieren, maar bij haar dochter Violet in Engeland "Normaal zet ik een grote kerstboom. Een échte kerstboom, net zoals de meeste Polen dat doen. Maar omdat ik naar Engeland ga heb ik thuis enkel een kleine, valse kerstboom gezet. Zo goed als alle 'Poolse' decoratie kan ik overigens in de Belgische winkels kopen. De verschillen met de Poolse stijl zijn beperkt. Al hangen wij ook blinkende snoepjes en kleine, rode appeltjes in onze kerstboom."

Niet de hele Poolse kerstsfeer kan worden overgebracht naar België. "In Polen ligt er met kerst altijd veel sneeuw. De zon weerkaatst daarin, wat alles mooi verlicht. In België is het vaak donkerder. Ik mis het ook om te gaan wandelen in de sneeuw. En voor de kinderen is kerst leuker als ze elkaar met sneeuwballen kunnen bekogelen (lacht)."

"Het is nog niet zeker of ik dit jaar zonder problemen bij mijn dochter in Engeland zal geraken. Ik heb last van spataders en ben daar onlangs voor geopereerd. Het is gevaarlijk voor mij om te vliegen, door de hoge druk in het vliegtuig. Maar mijn Antwerpse schoonzoon Jason heeft me beloofd dat hij me desnoods met de auto zal voeren, ook al zit hij dan zelf in Polen. Hij wil graag ervaren hoe mooi Kerstmis daar kan zijn."

"Ik heb eens een Belgische vriendin meegenomen om kerstmis te vieren in Polen. Béatrice heette ze, inmiddels is ze overleden. Ze moest huilen door het familiegeluk dat ze bij ons zag. 'Ik heb nog nooit zoiets meegemaakt,' zei ze. 'Ik zal dit nooit vergeten.'"