Clothilde Bernair: 'Zonder passie ben je niets'

"De uren van hard labeur, van frustratie zijn vergeten als een opdrachtgever zijn bewondering uit voor het geleverde werk. Dan is er alleen voldoening. Dat heeft me ook de motivatie gegeven om er zo lang mee door te gaan. Toch heb ik nu het gevoel dat de cirkel bijna rond is. Mijn lichaam wil niet meer mee, mijn geest kan het niet langer opbrengen." Clothilde Bernair is een handswerkvrouw, gespecialiseerd in Marokkaanse tadelakt, glanspleister op basis van kalk uit Marrakech. Haar expertise bracht haar zelfs tot in de badkamer van koningin Paola.

P assie, daarmee is het kernwoord gevallen. "Passie domineert mijn leven. In mijn privé- en in mijn beroepsleven. Spreekt iets me aan, dan gaan de remmen los, dan smijt ik me voor de volle honderd procent. In het werk, in de sport, in de liefde. Dat kan prachtige momenten opleveren, maar evengoed loop ik soms met mijn kop tegen de muur. Ik kan het niet helpen, ik ben nu eenmaal wie ik ben."

Zonder doorzettingsvermogen had het leven van Clothilde Bernair er ook helemaal anders uitgezien. Zonder zou ze het als tiener van zestien niet gered hebben in het voor haar vreemde Brussel. "Op mijn twintigste, nadat ik alsnog mijn diploma middelbaar onderwijs had behaald, heb ik Brussel geruild voor Lyon. Verliefd, vlinders in de buik... Ik geraakte er ook gepassioneerd door kunstgeschiedenis en specialiseerde me in de archeologie.
Studeren, gecombineerd met werken. Acht jaar later werd het me allemaal wat te ingewikkeld. Ik werkte in Namen voor de overheid, woonde in Brussel en studeerde in Lyon. Zo kon het niet verder. Mijn vriend had ik al de bons gegeven, ik ben gestopt met werken, en gestopt met studeren in mijn laatste jaar."

"Vervolgens ben ik in Brussel in de wereld van het straattheater gerold, mede omdat nogal wat familieleden actief waren in de wereld van podium en film. Ik was een beetje manusje-van-alles: decors restaureren, kostuums ontwerpen, soms optreden, dan weer chauffeur spelen, de administratie verzorgen, regisseren... Zowat zes jaar heb ik dat gedaan, met hart en ziel, maar aan alle mooie sprookjes komt een einde."

"Volgende etappe, terwijl ik nog niet goed wist wat ik zou doen: een opleiding in het imiteren met verf van hout en marmer aan het Institut Supérieur Van Der Kelen-Logelain, het oudste instituut in decoratieve schilderkunst van het land. Ongeveer in diezelfde periode heb ik, louter bij toeval, een foto gezien van een badkamer waarvan de badkuip met tadelakt was bekleed. Het was een coup de foudre, en al gauw zat ik in mijn badkamer te experimenteren. Het resultaat was niet fameus. Maar ik was gebeten, en uiteindelijk heb ik, dankzij de Vorstse afdeling van de Mission Locale pour l'Emploi et la Formation, een opleiding kunnen volgen in Marokko, de bakermat van de echte tadelakt."

Ambacht en kunst
Tadelakt wordt onder meer toegepast op wanden, vloeren en ornamenten. Omdat het volledig waterdicht is, wordt het voornamelijk toegepast in badkamers, toiletten en keukens.

De basis is simpel: kalk uit Marrakech. De werktuigen zijn al even simpel: een houten strijkbord en een halfedelsteen om de grondstof te polijsten. Het resultaat is een oogstrelende combinatie van ambacht en kunst. Bernairs werk siert villa's op Ibiza, statige herenhuizen, tot zelfs de badkamer van koningin Paola toe.
"Fysiek en psychisch is dit ontzettend intensief. Laat je de materie te lang drogen, dan wordt ze te hard om te polijsten; laat je ze niet lang genoeg drogen, dan komt ze weer los. Millimeter per millimeter moet je het bewerken. Vier vierkante meter af in een dag? Dan ben je een kampioen. In het begin is het me meer dan eens overkomen dat ik in tranen uitbarstte omdat ik 'het moment' net had gemist."

"Om het werk naar behoren uit te voeren moet je in feite logeren op de werf, zó tijdrovend en intensief is het. 's Ochtends vroeg strijk je de kalk uit, die je moet laten drogen. Pas in de late namiddag of 's avonds kun je aan de afwerking beginnen. Meer dan eens gebeurde het dat ik er tot twee, drie uur in de ochtend zoet mee was. En je moet het zelf doen; werkvolk dat die discipline wil opbrengen, vind je niet. De eerste jaren telde ik mijn uren zelfs niet, mijn vriend verklaarde me gek. Uiteindelijk moest ik het wel anders aanpakken."

"Nu voel ik het einde van de cyclus naderen. Met loodzware zakken kalk sleuren, steeds die korte, intense, cirkelvormige bewegingen met de arm: het is zijn tol gaan eisen. Ik heb doorlopend last van tendinitis aan de pols en elleboog, en van verkalking rond het schoudergewricht. En het is een bohemienleven, hé. Een leven dat op persoonlijk en familiaal vlak veel opofferingen vergt. Ik heb een tijdlang zelfs een caravan gehad om de beurzen af te schuimen en tegelijkertijd een slaapplek te hebben."

"Nu komt er meer en meer vraag naar mortex in plaats van tadelakt. Mortex is door een Belgische firma geperfectioneerd op basis van cement, kalk en hars. Makkelijker in het tijdsbeheer, wat concurrentie in de hand werkt."

"Ik ben dus op zoek naar iets anders, iets nieuws om me in vast te bijten. Het liefst in de buurt waar ik ook mijn winkeltje heb, waar ik tot voor kort mineralen verkocht en mijn showroom had. In de Blaesstraat, vlak bij het Vossenplein."

Overleven
Clothilde Bernair doet me haar verhaal in de kleine garage die ze huurt als atelier, terwijl een stoere viervoeter me enthousiast aan het oor lebbert. Xalli is een kruising tussen een Mechelse herder en een Amerikaanse staffordshireterriër. Robuust, een explosieve bundel spieren. Maar een schat.

"Ik heb Xalli bij Veeweyde gevonden toen ze amper een jaar oud was. En ja, het is een schat, maar met haar speelsheid - zeker toen ze nog heel jong was - heeft ze me meer dan eens in verlegenheid gebracht. Zoals die keer dat ze haar pakketje dropte in het zwembad van de villa waar ik aan het werk was. Maar de liefde en de warmte die ze me geeft - zeker bij het slapen -, zijn onbetaalbaar."

"Sinds enkele maanden heb ik ook een kat: Nina, zo mogelijk nog zotter. Ze volgt Xalli overal in huis, al is ze eerst wel een maandje bang geweest voor die loebas. Xalli probeert haar zelfs een beetje te bemoederen als een baby, maar daar moet Nina niet van weten..."

Het is een verhaal van warmte, geschreven in een avontuurlijke stad. Een stad die perfect past bij Bernairs wereld. En toch... "Brussel is heel lang een stad geweest die me op het lijf geschreven was. De mogelijkheid om van weinig te leven en je te laven aan de bruisende creativiteit die op de meest onmogelijke plaatsen de kop opstak. Mee aangestoken door de mengelmoes van culturen uit de vier windstreken, van alle mogelijke sociale niveaus. Dat gaf een onvoorstelbaar bruisende dynamiek van uitwisseling, creatie en ontmoetingen, het delen van passies. Maar dat Brussel heb ik geleidelijk zien veranderen. Ik zie de kloof tussen arm en rijk groter worden, het leven wordt steeds duurder. Voor velen is het moeilijk om bezig te zijn met leven, zo druk zijn ze bezig met óverleven. Waar is de tijd dat ik hier deftig kon leven van tienduizend oude Belgische franken? Het geld is nog niet binnen, of het is alweer buiten. Zeker als je er alleen voor staat. Ik ken getalenteerde, creatieve ambachtslui wie het water constant aan de lippen staat, jongeren die de laatste dagen van de maand geen cent meer hebben om te eten. Vreselijk is dat. Leven van iets waarin je passie kunt leggen, wordt hier steeds moeilijker."

"De toenemende spanningen tussen Nederlands- en Franstaligen vind ik ook jammer, want ik hou van Brussel, van België. Ik ben dan ook een echte Belgische. Mijn moeder kwam uit de Gentse bourgeoisie die het chic vindt om Frans te spreken, mijn vader is een Waalse arbeiderszoon. Mijn familie is bovendien ongelooflijk gemengd. Ik heb broers die Iraniër zijn, neven die Afrikaan of Rus zijn. Er zijn Italianen, ik heb een Marokkaanse zus. Niet simpel, maar rijk. Zoals Brussel is, zoals België is. En zoals het hoort te blijven."

Karel Van der Auwera

www.sablerouge.be

De hele reeks nalezen?www.brusselnieuws.be/ingesprekmet
--------------------------
Clothilde Bernair, tadelakt tot
in koningin Paola's badkamer
--------------------------
"Ik ken getalenteerde, creatieve
ambachtslui wie het water constant aan de lippen staat, jongeren die de laatste dagen van de maand geen cent meer hebben om te eten. Vreselijk"
--------------------------
--------------------------
© MARC GYSENS
--------------------------
--------------------------
© WWW.SABLEROUGE.BE