Column Freddi Smekens: Aaverdoem

H et kan sommigen onder ons misschien onwaarschijnlijk klinken, waarde lezer, mo aaigelaaik komt het er ni op oen hoo oud of joeng da we zaain. Bij die bedenking wil ik wel e watje ooitleg geive.

Wie van ons heeft het nooit over 'n oud meike, nen aave zak of ne snotneus, e klaain maske of e joeng ketche? Iedereen toch? Welnu, waarde lezer, het mooie daarbij is dat men zichzelf in het Brussels nooit beschrijft. Wat de anderen aangaat, ligt het uiteraard anders. Dan gaat het van "Gaa zaait te joeng vè da te weite" over "Hoo kunde da na weite op aaven aaverdoem?" tot "Op aan aaverdoem zoude beiter zwaaige." Ik ga ervan uit dat elk van die uitspraken zinvol is. Om die stelling kracht bij te zetten zou ik zeggen dat onze Brusselse uitspraken "Ge kunt da ni verstoen" en "G'hèt er niks van verstoen" niet lijnrecht tegenover elkaar staan. Beide uitdrukkingen kunnen door elke leeftijdscategorie gebruikt worden.

Laten we den aaverdoem nu even indelen op basis van onze Brusselse woordenschat. Hierbij denk ik onmiddellijk aan de uitspraak "Da's ni van aaven aaverdoem." Ongetwijfeld zal men die boutade ooit al op zijn boterham gekregen hebben. Concreet wil men ermee aangeven dat iemand die jonger is dan wij, er zich ni mei moo mooje. Eigenaardig genoeg, waarde lezer, haalt men niet uit met "'t Es ni van aaven aaverdoem" wanneer jongeren met ouderen in de clinch gaan. In dat geval gaat het meestal van: "Gaa zaait nog van den aaven taaid!" Welnu, waarde lezer, nu we het toch over den aaverdoem hebben, stel ik vast dat we allemaal, net voor we het zelf beseffen, op een bepaald moment tot den aaven taaid behoren. Heel erg is dat gelukkig niet. Temeer omdat we in Brussel en overal elders (maar dan in een andere taal) kunnen terugvallen op de uitdrukking "'t Es den aaverdom." Maar opgepast! Den aaverdoem kan zowel als excuus voor zichzelf als voor een ander gebruikt worden. Evenzo met de vaststellingen "Ik weut oud" en "Ge weut oud." De aanval is in dat geval de beste verdediging - en omgekeerd.

Eigenaardig bij dat alles is dat men bijna nooit hoort: "Ik ben doe te joeng veu." Heel anders is dat met "Ik ben doe t'oud veu." Natuurlijk kan den aaverdoem ook als geldige reden aangewend worden om zich ergens van af te maken of zich aan iets te onttrekken. Neem nu "Da's nemi van maaine aaverdoem." Een uitvlucht die op elke leeftijd en waar dan ook gebruikt kan worden. Met andere woorden, waarde lezer: op den aaverdoem stoet gienen aaverdoem.

Zijn er dan geen normen om den aaverdoem te bepalen? Toch wel, waarde lezer. Wie zich erop betrapt uit te pakken met: "In maainen taaid..." of eventueel met vreuger, lang geleije, in de joere stillekes of in den taaid van de blieke blaa, die mag er gerust van uitgaan dat den aaverdoem stilaan vat op hem of haar krijgt. Diezelfde redenering gaat ook op wanneer men het woordje loeter niet meer gebruikt.
Niet dat ik er een genoegen in schep, maar even over nu naar een paar Brusselse uitdrukkingen die den aaverdoem van de meense in kaart brengen. Beleefdheidshalve begin ik bij de dames. In ons Brussels hebben onverlaten het weleens over 'n aa toet, 'n aa duus, 'n aa keek en andere onbeschoftheden. Wat de heren betreft gaat het over nen aave zak, ne vergeite pei of eventueel ne versleite velo. Ik wou er de lezer op wijzen dat ik die laatste uitdrukking speciaal voor deze rubriek heb uitgevonden. Bij dat alles, waarde lezer, wou ik uiteraard alleen aangeven dat den aaverdoem in feite niets met leeftijd te maken heeft. Het tegenovergestelde is uiteraard ook niet helemaal waar, temeer omdat we altijd op de een of andere manier rekening houden met den aaverdoem van eemand. Behalve met de onze, dus. Of we na joenk of oud zaain.

Welnu, waarde lezer, nu ik het hier toch over den aaverdoem heb, wou ik nog een bedenking kwijt. Het zal waarschijnlijk niemand storen dat ik ze even in het Brussels formuleer. Hoo aaver da we weudde, hoo rapper den taaid vleegt. Of die theorie nu van mij komt of niet, doet er hier niet toe. Gelukkig kan ik eraan toevoegen dat op ne glimlach - of zeg mo ne sourire - nuut giene aaverdoem stoet.