Column Freddi Smekens: 't Es on aa

O nze Brusselse uitdrukking "'t Es on aa" heeft zowel een vraag als een uitroep in zich. De vraag heeft alles met de ver­beelding te maken die men bij onze toehoorder wil opwekken of stimuleren. Ze zou kunnen hertaald worden als "En gaa na..."

Dat we op die vraag soms (of dikwijls) het antwoord schuldig moeten blijven, doet in feite niets ter zake; in zekere zin zou ze ons van geen kanten mogen kunnen deren. Positief is wel dat men in dat geval in zekere zin nieuwsgierig is naar het gedacht dat onze gesprekspartner in zijn of haar hoofd heeft. Zeker wanneer men zelf al 'n ieuwighaaid on het waut geweist es.

De uitspraak geeft ons in elk geval de mogelijkheid om de opmerking "Mag ik oek eet zegge?" te vermijden. Hoeveel keer is het mij, en misschien ieder van ons, waarde lezer, niet overkomen dat we tijdens een discussie het geduld niet kunnen opbrengen om de andere te laten uitspreken? Welnu, het zinnetje "'t Es on aa" kan daar een prachtige remedie tegen zijn. Mooi daarbij is in elk geval dat men er niet altijd op hoeft te reageren.

Zonder gezichtsverlies te lijden kan men uiteraard altijd uitpakken met "Ik hem niks nemi te zegge" of eventueel "Zaai al ooitgesprauke?" Maar uiteraard kan ook de uitspraak "Na es 't neki on maa!" op een schitterende manier van pas komen. En dat hoeft niet altijd met een discussie of met geredetwist gepaard te gaan. Zo kan "Naa es 't on ons!" een aanmaning zijn om samen iets te ondernemen en er het beste van te maken. Anderzijds kan ook het zichzelf ingefluisterde "Naa es 't on maa" ons de nodige moed inpompen om op de een of andere manier tot actie over te gaan.

Eigenaardig daarbij is wel, waarde lezer, dat we op zo'n ogenblik wat onszelf betreft de enkelvoudsvorm maa gerust door ons kunnen vervangen, zonder dat iemand ons in dat geval ijdelheid of grootheidswaanzin zal willen of zelfs kunnen aansmeren. Het is gewoon zo dat het gezegde "Ons ben ik" simpelweg de plaats inneemt van "Ons zaain waaile."

Maar nu over naar "'t Es on aa!" als uiting van verwondering en verbazing. Die uitspraak komt in ons Brussels zowat neer op "Kund'aa da veustelle?" Meestal gaat men er bij die vraag van uit dat het antwoord ruimschoots vanzelf spreekt. Temeer omdat ongeveer iedereen paast of weut da alleman van ons heule alles kunne veustelle. Het tegenovergestelde zou in feite meer dan droevig zijn.

We gebruiken hier "'t Es on aa" dus in de zin van "Stelt a in maain ploch." De andere doen denken wa we zeulf in ons gedacht hemme, zorgt altijd voor een zekere opluchting. Het is dus wel degelijk zo dat "'t Es on aa" ons de kans geeft om ons in de verbeelding of het voorstellingsvermogen van de andere te verplaatsen.

Maar graag even terug naar "Na es 't on maa" wanneer we in ons eentje de beslissing hebben genomen om wat we denken, op de een of andere manier in iets concreets om te zetten. Ik heb hierboven al aangegeven dat die uitspraak ons in elk geval een ruggensteuntje kan geven. Persoonlijk geef ik er de voorkeur aan om er niet al te onbezonnen mee om te springen. Maar de dingen zijnde wat ze zijn, es da nateurlaaik ni altaaid gemakkelaaik. Het is, voor mij althans, zo dat men met "Naa es 't on maa" voor zichzelf beslist heeft dat het oordeel en het handelen van de ander er in feite niet meer toe doen. "'t Es on maa" geeft dus duidelijk aan dat we voor een voldongen feit staan, of dat we minstens in omstandigheden verzeild zijn geraakt die we met een beetje geluk nog een draai kunnen geven.

Laten we toch bij wat voorafging, niet vergeten dat ieder van ons op elk ogenblik de aanmaning kan krijgen: "Wannier es 't na neki on aa?" Uit ervaring weet ik dat die vraag meestal uitgaat van mensen die te tam zaain, of gien goesting hemme, vè zeulf eet te doon. Dat het hier om een subjectief oordeel gaat, geef ik graag toe, maar waar we niet mogen aan mogen twijfelen, is aan het feit dat we de enigen zijn die moeten beslissen wanneer het al dan niet on ons es.

En om hoffelijk te eindigen zou ik zeggen: "Na es 't on aaile."