Column Freddi Smekens: Allei gaa

Hoe men het ook draait of keert, waarde lezer, we zullen altijd met verwondering geconfronteerd worden. Een prachtige Brusselse uitdrukking om die verwondering uit te drukken, is de uitroep “Allei gaa!?” Bij mijn weten is er buiten het al even Frans-Brusselse “Aller toi!?” in geen enkele andere taal een equivalent voor.

We beginnen met na te gaan wanneer men "Allei gaa!?" te berde brengt. In de eerste plaats is er het ongeloof. Dan komt "Allei gaa!?" ongeveer overeen met het Algemeen Nederlands: "Dat meen je toch niet?" Maar "Allei gaa!?" komt in elk geval veel sterker en overtuigender over.

Iets milder klinkt: "Wa da ge doe na zegt..." Maar in dat geval geeft men zijn of haar toehoorder al voor een stuk gelijk. Het belangrijkste is dat men met "Allei gaa!?" wel een soort van uitleg of antwoord verwacht. In die zin dat men zich rechtstreeks aangesproken voelt.

We stellen vast dat ons Brussels allei nauw verwant is aan het Franse allez . Al dacht ik ook even aan onze noorderburen, met hun "Ga weg!". Waarmee men duidelijk wil aangeven dat de discussie afgesloten is.

Maar wat "Allei gaa!?" betreft, gaat die redenering niet helemaal op. Integendeel zelfs. We kunne nog altaaid van gedacht verandere of eet anders zegge da we zu just gezeid hemme... Mo da doon we nateurlaaik ni. Het heeft in de meeste gevallen geen enkel belang bij de uitroep "Allei gaa!?" ooit maar één ogenblik stil te staan. Of beter gezegd: "Op ons stuk blaave stoen."

Wie "Allei gaa!?" even wil omzeilen of de uitdrukking wat milder wil maken, kan uiteraard ook uitpakken met "Wa wilde doemei aaigelaaik zegge?" Uiteraard zijn er op die vraag maar twee antwoorden mogelijk: "Niks" of "Wa da 'k just gezeid hem."

Maar met "Allei gaa!?" kan men ook de intieme toer op gaan. Iets in de aard van "Wa ge maa doe vertelt, blaaft tussen ons" . Ons woordje gaa heeft in dat geval uitsluitend met u en ik te maken.

De laatste keer dat ik "Allei gaa!?" in de mond genomen heb, was toen iemand mij zei dat hij de enige was die wist dat hij plat Brussels sprak. Toen ik uitpakte met "Allei gaa!?" had hij een prachtige uitleg klaar. "Ik weit gewuun nemi teige wee da'k het moon spreike," zei hij. Toen ik hem onderbrak met de opmerking: "Mo ge zaait het toch naa me maa on 't spreike..." antwoordde hij gevat: "Da's omda 'k weit da ge ma kunt verstoen." Welnu, ik moet eerijk bekennen dat ik die laatste opmerking als e schuun compliment beschouwde. Maar laat mij hier elke vorm van ijdelheid even achterwege laten.

"Allei gaa!?" kan men ook gerust tegen zichzelf zeggen. Bijvoorbeeld ter vervanging van "Da hem ik na nuut ni gepaasd zi!" In het beste geval gebruikt men dan "Allei gaa!?" wanneer ons iets gelukt is dat we aan het ondernemen waren.

Af en toe sta ik bij het analyseren van onze Brusselse uitdrukkingen stil bij het tegenovergestelde. Wat "Allei gaa!?" betreft, sta ik voor een twijfelgeval. Misschien zou "Da just da" wel een alternatief kunnen zijn. Of wat gedacht van "Soit!"

In elk geval zal men met "Allei gaa!?" nooit iemand beledigen. En dat is het interessante en het schattige aan deze uitdrukking.

Bij wat voorafging wil ik nog toevoegen dat ik "Allei gaa!?" onlangs nog op een even gepaste als plezante manier heb horen gebruiken. Toen een trouwe lezer mij vroeg: "Auver wa goet aan volgende column goen" , kon ik niets anders antwoorden dan: "Auver allei gaa." Ik laat de lezer raden welke reactie ik daarop kreeg. Het zal niemand verwonderen dat het om... "Allei gaa!?" ging.

In elk geval, waarde lezer, zal het u niet ontgaan zijn dat we met "Allei gaa!?" werkelijk alle kanten op kunnen. Zoals gezegd van bevestiging over ontkenning tot verwondering. "Wee zou na nog teire zegge da we in het Brussels mè twie waude ni alles kunne zegge wa we moote ooitlegge"? Ik in elk geval niet.

Tot slot wou ik er nog op wijzen dat er een goede repliek bestaat wanneer men met "Allei gaa" geconfronteerd wordt. Die gaat namelijk van: "En naa gaa!" Op die manier kan men een discussie, zo niet eindeloos, dan toch wel voor een tijdje aan de gang houden. Aan de lezer en uiteraard ook mezelf om het bij een volgende gelegenheid even uit te proberen.