Column Freddi Smekens: Atteense

S inds ‘Den Tuveneir’ Raymond Goethals atteense in zijn woordenschat binnenhaalde, heeft het in onze streektaal een vleugje van inburgering meegekregen. Dat atteense van het Franse attention komt, hoeft nauwelijks onderstreept te worden. Mo ‘de Raymond’ was ni den ienige vè het, gepast of ni gepast, op de toefel te smaaite.

Buiten de uitspraak ervan heeft onze uitdrukking ook twee vaag afgebakende betekenissen. Men kan het namelijk uitspreken als ateense of atense. De snuggere lezer zal ongetwijfeld merken dat men in de twee gevallen de tweede -t- achterwege laat. "Da's na eet wa ge goo gezeen hèt!" krijg ik daarbij als schampere opmerking. "Atteense," zeg ik daarop, "lot ma iest neki ooitspreike!" Het is nu eenmaal mijn bedoeling om op ons Brusselse woordje atteense in deze Brusselse Kroniek al mijn aandacht te vestigen. En gien klaain betche, as het ma gepermetteit es.

We beginnen met het woord atteense in de zin van 'oppassen'. En doe baa moot ik nateurlaaik goot atteense doon wa da 'k goen zegge. Het eerste wat me te binnen schiet, is: "Let op!" In de overtreffende trap kan eventueel ook "Let goot op" of "Let hiel goot op" of "Let naaig goot op!" Met ons Brusselse woordje atteense wil men dus de aandacht trekken op iets wat men gaat zeggen. Daar is absoluut niks mis mee. Meestal is het trouwens doeltreffender om uit te pakken met "Atteense" dan met het agressievere "Leustert na neki goo no maa!" of "Doet a uure aupe no wa 'k a naa goen zegge." Ik ben ervan overtuigd dat die twee laatste aanmaningen meestal het tegenovergestelde van het beoogde effect hebben. In elk geval, baa maa es da zu. Met andere woorden, "Atteense!" heeft meer impact en het houdt bovendien de aandacht van de toehoorder vast. Het is dus zeker niet overbodig om tijdens een conversatie af en toe atteense in te lassen.

Mo atteense, waarde lezer, het is zeker niet aan te raden om atteense te vragen voordat we aan ons betoog beginnen. Dan past beter "Ik goen a neki eet zegge." En in het geval dat onze tegenspreker als eerste het woord genomen heeft, pakt men beter uit met "Na goen ik a eet zegge." Ons woordje atteense dient dus als tussenwerpsel in de loop van de conversatie. Het komt erop aan het goot te placeire.

Bij wat voorafging, wil ik toch onderstrepen dat atteense eerder een verzoek dan een bevel moet zijn. In het laatste geval zou men alweer het omgekeerde van het beoogde effect teweegbrengen. Den dichter in maa flooistert: "Atteense mag gien slotgracht zaain, mo ierder 'n valbrugge." Maar zoals steeds moet ik mè de bellekes en metafaure dee ma te binne scheete, atteense doon. Maar waarmee pak ik nu uit? Juist! Met ons Brusselse woordje atteense te gebruiken in de zin van 'voorzichtig zijn'.
Alvorens op die betekenis straks nog even terug te komen, wou ik nog iets doen wat eigenlijk niet direct in mijn aard ligt: ne gooie roed meigeive. Toch waag ik me eraan. Mijn raad is: "Hoo mier atteense we geive, hoo mier we er goen kraaige." Dat we bij dat laatste ons woordje atteense uit onze woordenschat moeten bannen, zou wat te hoog gegrepen zijn. We moeten er altijd op gepaste wijze gebruik van kunnen maken. "Atteense! Ge zaait on 't preike," hoor ik daar zeggen.

Laten we nu even het tweede luik van ons woordje atteense openzwaaien. Dat aspect heeft alles te maken met voorzichtigheid. Oplette, jazeker, maar dan in de meer fysieke betekenis van het woord. Wie van ons werd nooit geconfronteerd met de magische formule die we van onze ouders meekregen: "Doet goot atteense as ge auverstekt. Iest no links zeen en den no rechts!"? Ik sluit niet uit dat deze ingehamerde stelregel ma al e poer kiere het leive hei gered. Maar atteense doon vè alles kan aanleiding geven tot saaiheid, zuwel in ons doegelaaiks leive as in het gehiel van ons bestoen. Laten we ervan uitgaan dat we atteense doon zuwel mè moete as mè reigelmoet gebrooike. En er direct aan toevoegen dat zu eet gemakkelaaiker gezeid dan gedoen es.

Rest me te hopen, waarde lezer, dat ik ons woordje atteense in 't schuun daglicht gezet hem dat het verdient.