Column Freddi Smekens: Baa doon

Het overkomt ons allemaal, Brusseleir of ni, waarde lezer, er af en toe eet baa te doon. Mij komt het voor dat het hier om een typisch Brusselse uitdrukking gaat. Of het moest zijn dat iemand anders er een andere voor vindt in het Frans, het Engels of eventueel in ons Algemeen Nederlands.

Met er eet baa doon bedoelen we uiteraard 'overdrijven'. En wie van ons, waarde lezer, heeft af en toe niet de neiging om er eet baa te doon? Ik in ieder geval wel. Goo geweite, zou ik zeggen. Maar er eet baa doon hoeft niet altijd een negatieve bijklank te hebben. Men kan er bijvoorbeeld een of ander idee mee accentueren of eventueel onderstrepen. Aan de andere kant kan er eet baa doon in ons Brussels ook gebruikt worden om iemand op een zij het wat zachte manier terecht te wijzen. Zo zal de uitspraak 'Ge moet er na niks baa doon! in de meeste gevallen nooit als een belediging of, zoals ze dat hier noemen, affront ervaren worden. Men zou haast kunnen stellen dat er eet baa doon niets met stoefe of nen dikke nek te maken heeft. Hoewel het tegendeel natuurlijk ook niet helemaal waar is.

Soms denk ik bij onze uitdrukking er eet baa doon aan de vragen die we af en toe in de winkel voorgeschoteld krijgen. Die gaan dan van 'Mag het ewa mier zaain?' tot ''t Es 'n betsje mier, es da niks?'. In dat geval heb ik altijd de neiging om uit te pakken met 'Mo neije gaa! Doet er nog mo e scheupke baa..' Wanneer de humor en de ironie ons verlaten zullen hebben, zullen wij ons geen Brusselaars meer kunnen noemen. En nu we het toch over dat scheupke hebben, waarde lezer, wou ik even aanstippen dat men ook met er e scheupke baa doon goed weg kan. Wat dat scheupke juist betekent kunt u het best aan uw winkelier vragen.

Graag even over nu naar ons woordje 'baa'. Wat doen we er eigenlijk bij een of andere bewering 'bij'? En waarom hebben we eigenlijk nooit de neiging om er e scheupke af te doon'? Welnu, waarde lezer, volgens mij heeft er eet baa doon alles te maken met meer gewicht en inhoud aan onze bewering te geven. Vandaar dat men dat baa doon altijd, of in elk geval in de mate van het mogelijke, moet doseren. In het andere geval zou men wel eens geconfronteerd kunnen worden met uitspraken of opmerkingen als 'Gaa doot er altaaid eet baa!'. Bij elke negatieve opmerking die ik, zij het uitzonderlijk, naar het hoofd geslingerd krijg, heb ik het antwoord 'Ja, bon! Doet er mo 'n betsje baa gaa!'.

Bij alles wat voorafging hou ik er een toch wel eigenaardige redenering op na, waarde lezer. Zo denk ik bij onze uitdrukking er eet baa doon haast automatisch aan de uitspraak ''t Es bekan niks!'. Een rare kronkel, zult u terecht opmerken. Hoewel... Met ''t es bekan niks' willen we in ons Brussels aangeven dat een gebeurtenis, een voorval, of eventueel een situatie met alles, behalve met niets te maken heeft. In dat geval kan men gerust repliceren met 't Es ni omda 't bekan niks es da 'k er nog eet goen baa doon'.

Laten we er in elk geval van uitgaan, waarde lezer, dat onze geloofwaardigheid niet zal aangetast worden door er van taaid tot taaid eet baa te doon. En laten we er, lezer, niet voor terugdeinzen om ten gepaste tijde eet op te bloeze, op te kloppe, oen te dikke of eventueel e kleurke te geive. Het kan in sommige gevallen eerder baten dan schaden. Zeker omdat er eet baa doon amper of nooit met liegen of bedriegen te maken heeft. Mè stoefe vantaaid nateurlaaik wel, zou ik zo zeggen. Maar zonder naa en den neki te stoefe zouden we zelfs onszelf saai gaan vinden.

Ziezo, waarde lezer, ik goen er ee nemi teveul baa doon, maar ik grijp hierbij de kans om iedereen toe te wensen het af en toe wel te kunnen. Bij alles wat voorafging ben ik even op zoek gegaan naar wat mij het meest bijgebleven is wat er eet baa doon betreft. Eigenaardig genoeg heeft het te maken met er eet af te doon.

En wel hierom, waarde lezer. Onlangs hoorde ik een rasechte Brusselaar de volgende opsomming maken: 'In dei stroet woere er veer kafeis: baa 'Chez Charel', 'Den Trekbiljaar', 'Chez Sofie et Armand' en 'Chez...chez... heu... chez 'k wei g'het nemi.' Op dat ogenblik wou ik echt dat onze vriend er nog eet baa haa gedoen. Kweste van gewuun op d'huugte te blaave.'