Column Freddi Smekens: Chansaar

Met ne chansaar bedoelen we meestal iemand die meestal (of altijd) geluk heeft. Maar we moeten ervan uitgaan, waarde lezer, dat diezelfde chansaar ook iemand kan zijn die maar een keer in zijn leven geluk heeft gehad.

Natuurlijk heeft ons Brusselse woordje chansaar alles met het Franse chance te maken. Als alternatief kunnen we terugvallen op ne gelukzak of eventueel ne peetzak , maar meestal maken we het hier zo ingewikkeld niet, temeer omdat in het Brussels het woordje zak niet zo sympathiek overkomt, en wij het meestal in een andere context gebruiken.

Zoals ik reeds aangaf, valt op ne chansaar geen profiel te plakken. Het is wel zo dat men het niet altijd als een compliment aanvaardt om als ne chansaar omschreven of aangesproken te worden. Wanneer het mij toch eens overkomt, pak ik steevast uit met: "Ik ben op ne zondag gebaure." En dat laatste is dan nog waar ook.

Is het u anderzijds nooit opgevallen, waarde lezer, dat men in de dagelijkse omgang veel vaker te maken heeft met iemand die zegt: "Ik hem nuut gien chaans" dan met iemand die zichzelf ne chansaar noemt? Soms heb ik de indruk dat zelfs den dikste nek of 't gruutste bakkes moeilijk kan toegeven af en toe het geluk aan zijn kant te
hebben. Met andere woorden: de uitdrukking ne chansaar gebruikt men nooit - of hoogst uitzonderlijk - om zichzelf te omschrij­ven.

Een mooie uitspraak die ik onlangs mocht opvangen, was: "Ik probeir de chaans altaaid e stoempske te geive." Wat dat stoempske precies is, hangt natuurlijk van de omstandigheden en de persoon in kwestie af.

Bij wat voorafging, wil ik toch wel onderstrepen dat men zich zeker niet beledigd hoeft te voelen wanneer men als ne chansaar omschreven wordt. En wat chaans betreft hou ik er persoonlijk een nogal speciale filosofie op na: ik weit ni wa mèrge goe bringe, mo mè en betche chaans ben ik er nog vè het te zeen. Natuurlijk kan men, chansaar of ni , niet inschatten hoe lang het geluk dat ons te beurt valt, zal duren. Maar in de regel zal het ons altijd meer plezier doen te horen zeggen: "Gaa zaait ne chansaar" dan: "Ge zaait ne sukkeleir (of 'n sukkeles ). " Want dat laatste reserveert men voor iemand die het geluk altijd aan zich voorbij ziet vliegen. Daaruit kan men het vrolijke besluit trekken, waarde lezer: wee gelukkig es, of zich gelukkig vult, es ne chansaar. Ik denk hier aan iemand die ooit de Lotto won en zich voornam: "Ik goen alles opfrette en alles opzooipe." Toen alles op was, won onze chansaar weer de Lotto en maakte hij zich de bedenking: "Awel, da's wel da. De mizeire goe waal beginne." Zo ziet u maar, waarde lezer, hoe relatief ons begrip ne chansaar wel kan zijn. Wat meteen ook aangeeft da we nuut ni jaloos op ne chansaar moote zaain. Maar doordat onze status van chansaar zo wankel is, hoeven we er niet bang voor te zijn om af en toe eens als ne chansaar door het leven te gaan.

Nu graag even over naar een typisch Brusselse uitdrukking die als volgt luidt: "'k Hem twie meneute chaans g'had." Bij mijn weten bestaat dat gezegde in geen enkele andere taal (maar: aan de lezer om mij terecht te wijzen met een tegenvoorbeeld). Eerlijk gezegd, ziet u iemand al uitpakken met: "I have been lucky for two minutes" of "J'ai eu deux minutes de chance" ? Ik alvast niet, waarde lezer. Maar waarom juist twie meneute ? En gien draa of veer ? Ik prijs mij gelukkig dat ons Brussels mysteries in petto heeft die ik, chansaar of ni , nooit in een handomdraai zal kunnen ontrafelen. Wanneer ik die uitdrukking ontleed, stel ik vast dat ieder van ons die ooit in zijn of haar leven twie meneute chaans gehad heeft, zich alvast voor die twie meneute ne chansaar mag noemen.

Om af te ronden, waarde lezer, wil ik een persoonlijke opmerking in verband met die chansaar meegeven. Ik maak me de bedenking: as we good in ons kopke steike da we ni weite wa da de tookomst ons goe bringe, zaain we op veurhand al ne chansaar. Misschien gaat het hier wel om een heel optimistische benadering, maar het is in elk geval ne goojen truk om o ns ne chansaar te veule.