Column Freddi Smekens: De max

In ons Brussels heeft de uitdrukking de max geen overtreffende trap, me dunkt. Met andere woorden, waarde lezer: er gaat niets boven wat als de max omschreven wordt.

Over het feit dat de max van het maximum komt, hoef ik geen boeken open te slaan. Wel sta ik graag even stil bij wat we allemaal zoal als de max ondervonden en ervaren hebben. Toch mogen we met onze uitdrukking de max niet te onstuimig omspringen. Zeker niet wanneer men beseft dat die max van het ene op het andere ogenblik omgebogen kan worden tot: "In 't faaite was het mo niks." Wanneer ik bijvoorbeeld over een boek zeg: "Da's de max!", dan betekent dat niet dat er geen betere boeken zouden bestaan - het zou maar triestig zijn. Uiteraard ben ik niet de enige om een boek, een vakantieoord of een film aan te prijzen in de bewoordingen: "Da's de max!" Maar zoals iedereen van ons relativeer ik die uitspraak wel.

Uiteraard zijn er ook nog gebeurtenissen of omstandigheden die we ons leven lang als de max zullen omschrijven. Anders is het wanneer het over personen gaat. Zo past het niet om te zeggen: "Daan pei (of dei mei) es de max." Hier hoort ons woordje max vervangen te worden door nen ('n) toffe of eventueel de tofste. En zonder hier de moraalridder te willen uithangen, vind ik de max moeilijk te koppelen aan gevoelens van liefde of genegenheid. Omdat er op dat gebied onvermijdelijk ooit nen andere max komt. "Awel, kweste van ooitleg kan 'k da toch ni gielegans de max noome," hoor ik daar opmerken. En in feite heeft men, zoals meestal, niet helemaal ongelijk. Maar de max is volgens mij ook: de mensen maar laten zeggen wat hun op het hart ligt. Van de gevoelens nu even over naar de natuur. Ooit stelde ik mezelf op een bootreis van Zeebrugge naar het verre Engelse Hull de vraag: "Wa es na de max? De zonsopgang of den ondergang?" Ik ben er nooit uit gekomen. Maar hoeft dat eigenlijk wel, waarde lezer?

In het dagelijkse leven vraag ik me soms af: "As er iene es dee begonne es mè Brussels te spreike, zal er den oek giene leste zaain?" Een vraag die ons uiteraard niet droevig hoeft te stemmen omdat we ervan uitgaan dat het zeker waaile ni zulle zaain. Al bij al komt het erop neer de max, waarmee we onvermijdelijk af en toe geconfronteerd worden, zo zorgvuldig mogelijk in te schatten en te relativeren. Iemand stelde het ooit zo: "De max es ni wa perfect es, mo wa meugelaaik es zonder da we 't haaije verwacht." Dat er Brusselaars bestaan met zo'n duidelijke én filosofische benadering van ons begrip de max, vind ik op zich al de max.

Even over naar de sport nu. Ooit had ik een interview met iemand die veel, zo niet alles van voetbal afwist. Om hem niet nader bij naam te noemen, zal ik hem als den Tuuveneir omschrijven. "Zeede," zei hij, een sigaret opstekend, "de max es ni allien te kunne winne, mo oek te kunne verleeze." Wijze woorden. Over die max zullen we dus amper of niet uitgepraat geraken. En gelukkig maar. Wanneer ik daarbij de opmerking hoor maken dat ik "na vè iene ki gelaaik zou kunne hemme," dan vind ik ook dat op zichzelf weer de max.

Naar goede gewoonte gaan we ook even op zoek naar hoe we het tegenovergestelde van de max kunnen omschrijven. Ik zou het houden op: "Da was mo niks." En daarbij maak ik de bedenking dat we die uitdrukking zo weinig mogelijk in de mond zullen moeten nemen. Eufemismen voor: "Da was mo niks" zijn er overigens genoeg. Maar gebruik ze bijvoorbeeld nooit bij een maaltijd die men, waar dan ook, voorgeschoteld krijgt. Wanneer het ons uitstekend gesmaakt heeft, dan pakken we gerust uit met: "Da was na neki de max!" Maar wat zeggen we in het tegenovergestelde geval, waarde lezer? Hier kan de magische formule: "Awel, 't was good, mo 'n betche waainig" heel goed van pas komen.

Laten we het erop houden dat we de max beter nooit in ontkennende zin gebruiken. Dus zeker niet uitpakken met: "Da sjesteke hei ma goo gedoen" wanneer men door iemand uitgenodigd werd om naar een vervelende film te gaan kijken.