Column Freddi Smekens: E giel spel

W at verstaan we onder e spel, e spelleke of e giel spel in ons Brussels? Alles hangt daarbij af van de specifieke omstandigheden, waarde lezer. ‘Specifiek’ in die zin dat ze, gezien de stad waarin we ons bevinden, een surrealistisch tintje hebben.

Wanneer we voor onszelf, of eventueel voor anderen, de opmerking maken: "Da's hee e giel spel," dan hebben we het niet noodzakelijk over een droevige of onoverzichtelijke situatie. Het kán uiteraard wel, maar e giel spel kan oek eet plezant of absurd hemme. En gelukkig maar, zou ik zeggen.

Het komt dus wel eens voor dat we de opmerking in ons aaige moeke, dat er dus geen derden bij betrokken zijn. In dat geval steekt een soort uitzichtloosheid even de neus aan het venster. Ga dan van de redenering uit: "Da's hee e giel spel, mo we goen da spelleke agaa neki oplosse." Onze uitdrukking e giel spel door een optimistische bril bekeken, dus. Het woord spelleke geeft in dat geval aan da alles wel good komt. En meestal is dat ook daadwerkelijk zo. En in het andere geval geven we er uiteraard niet zomaar de brui aan.

E giel spel kan natuurlijk ook gebruikt worden wanneer de buitenwereld er wél bij betrokken is. Bij evenementen of omstandigheden die ons begrip en inschattingsvermogen te boven gaan, bijvoorbeeld. Wanneer dat voorkomt, kan "Da's hee e giel spel" door ons brein ook hertaald worden in een vraag als: "Wa vè e spel es dat hee?" We merken daarbij op het woordje giel daarbij wegvalt. "En da's nogal weedes!" zal de een of andere aandachtige lezer daarbij opmerken.

Over naar wat anders, nu. Een mooi equivalent voor "Wa vè e spel es dat hee?!" is de uitspraak "Ze zaain hee e schuun stuk on 't speile." Het voornaamwoord ze wordt natuurlijk vervangen door waaile in het geval dat we zelf actief bij da spel betrokken zijn. Op dat ogenblik krijgen we een duidelijk overzicht van wat we oorspronkelijk als e giel spel hadden ingeschat. U zult, net als ik, waarde lezer, zien dat we dus e giel spel kunne kanaliseire, of zeulf regisseire door er een prominente, maar ook eventueel een bijrol in te vertolken. Ambiance is in dat geval uiteraard verzekerd.
Even over naar de verkleinvorm spelleke nu. Daar kan af en toe een bitter of een zuur smaakje aan kleven. Uitdrukkingen als "Hoo lang goet da spelleke hee nog deure?!" en "Da spelleke begint hee maain voote ooit te hange!" staven die bewering volgens mij. Dan gaat het bijvoorbeeld over het wachte op nen tram, de lengte van ne film of e tejoeterstuk, tot en met het leize van nen boek - en u kunt het lijstje vast nog aanvullen, waarde lezer.

Deze Brusselse Kroniek over e giel spel was e giel spel vè er oen te beginne, dat geef ik grif toe. Maar gelukkig maakt licht op het papier zowel u als mij helder, waarde lezer. Anderzijds kan ik me haast zonder moeite schrijvers voor de geest halen die bij het voltooien van een roman, verhaal of toneelstuk - of zelfs een gedicht - in zichzelf zuchtten: "Awel, da was hee e giel spel..." Het kan wat eigenaardig klinken, maar ergens onderken ik in die verzuchting een link tussen creativiteit en haast ongebreidelde speelsheid. En anderzijds, hoe saai zou ons dagelijkse bestaan wel niet zijn moesten we nooit of nimmer met e giel spel geconfronteerd worden, waarde lezer? Ik stel mij in dat geval een school zonder speelplaats voor... Enfin, soit. Lot er ons van ooitgoen da giel ons leive e giel spel es (wat nog niet hoeft te betekenen dat we voortdurend van de ene dag naar de andere huppelen). En sta mij toe voor één keer de moralist uit te hangen. "'Vè iene ki,' zeit hem! Mo hij door niks anders!" Niettemin waag ik het erop. Wanneer we, op het einde van de wandeling in dit ondermaanse, nog de tijd hebben om vast te stellen: "Het was e giel spel, mo dikwaails oek e plezant spelleke," dan zal het al bij al toch e schuin stuk geweist zaain da we gespeld hemme. Ik neem daarbij de dichterlijke vrijheid vè da oan alleman too te weense.
Uiteraard sta ik mezelf niet toe om in mineur te eindigen. Laten we dus van elk giel spel en van alle spellekes die ons nog te wachten staan, met volle teugen genieten. Doek.