Column Freddi Smekens: Gezeen

D e vraag is en blijft, waarde lezer: wannier hemme we eet gezeen en wannier zaain we zeulf gezeen? Misschien klinkt dat wat onlogisch of zelfs onnozel, maar ik wil aantonen wat ons Brusselse woordje gezeen betekent.

Laten we beginnen met het feit dat "Ik ben gezeen" helemaal niet betekent dat men bekeken of opgemerkt wordt. Men kan dus gezeen zaain zonder dat iemand ons opgemerkt heeft. Het komt er hier nu op aan gezeen wat meer vorm en inhoud te geven. Laten we beginnen met een paar uitdrukkingen die verband houden met gezeen of eventueel gezeen zaain. Zo zou men gezeen zaain kunnen vergelijken met gerold zaain of, voor hetzelfde geld, in zakke gedoen zaain. Natuurlijk is men niet altijd het slachtoffer van de omstandigheden - gelukkig maar. Zo kan men gerust uitpakken met "Ik goen a neki eet loete zeen." In dat geval heeft men het over iets onwaarschijnlijks, of eventueel iets wat moeilijk te geloven valt. Wanneer wat men dan toch moot zeen, overeenkomt met een soort van werkelijkheid, zo niet dé waarheid, is men zelf niet gezeen. Maar stelt u zich nu eens even voor, waarde lezer, dat men ons in zakke wil doon. In dat geval kan ik maar één goede raad geven: we moote zuveul meugelaaik zeen zonder gezeen te zaain. Het kan eigenaardig klinken, maar soms heb ik het gevoel dat de meesten van mijn medemensen bij die vaststelling amper of niet stilstaan. Maar laat ik hier niet gaan moraliseren...

Een alternatieve omschrijving voor gezeen is marron. Als ik me niet vergis, kan men het Franse woordje marron in ons Brussels vertalen als kastonjel. Maar hoort u één Brusselaar, waarde lezer, uzelf inbegrepen uiteraard, het hebben over: "Ik ben kastonjel"? Welnu, ik alvast niet. Daarentegen: hoe droevig de omstandigheden ook zijn, uitzonderlijk moet men weleens uitpakken met "Ik ben marron."

Maar laten we niet te veel van ons woordje gezeen afwijken. Als we aan gezeen twee lettertjes toevoegen, dan komen we gezwind uit bij afgezeen. Ik denk daarbij aan de uitspraak: "Ik was zudoenig gezeen da 'k ervan hem afgezeen." Om maar aan te tonen dat ons Brussels de grenzen van het vatbare ver kan overschrijden. Maar zoals de lezer intussen wel weet, hebben alle Brusselse woorden en uitdrukkingen niet alleen een negatief tintje. Zo is het bijvoorbeeld helemaal niet onwaarschijnlijk dat men iemand gelooft die zegt: "Ik hem na neki eet gezeen da nog neemand ni gezeen heit." Niemand die mij wijsmaakt dat men nooit met zo'n uitspraak geconfronteerd is! In dat geval wordt uiteraard onze nieuwsgierigheid geprikkeld. En voor in dat geval heb ik mezelf een pasklaar antwoord aangemeten. Niet dat ik in maain koete wil loete zeen, waarde lezer, maar ik zal u die repliek wel meegeven. Die luidt namelijk: "As ge paast eet gezeen te hemme da nog neemand ni gezeen heit, wil da zegge da g'in faaite nog niks hèt gezeen."

Misschien heb ik het in vervlogen tijden al gehad over onze subtiele Brusselse opmerking "Da zeede van hee." Wat we in dat geval van hee zeen, blijft uiteraard in het ongewisse. Hoe goed we ook kijken, meestal wordt het niets. Blijft nog over: een situatie waarmee men niets te maken wil hebben. In dat geval zijn de uitdrukkingen "Ik weit van niks" en "Da zeede van hee" gelijkwaardig. Wanneer we geconfronteerd worden met omstandigheden die ons verstand of ons gevoel te boven gaan, dan heeft men het over: "Zee da na neki af!" Die uitdrukking hoeft volgens mij zelfs niet met afzeen te maken te hebben.

Bij alles wat voorafging, waarde lezer, hoef ik er niemand op te wijzen dat men zo weinig mogelijk gezeen moet zijn. En dat het Brusselse adagium "We zulle wel zeen" een vrijblijvendheid inhoudt die ons allen, en te allen tijde, kan opvrolijken en geruststellen.

Omdat ik nog wat ruimte overhoud om af te ronden, wil ik er nog even op wijzen dat men zonder enig gewetensbezwaar met "Ik hem niks gezeen" kan uitpakken als men alles gezien heeft en tot in de kleinste details op de hoogte is. Het tegenovergestelde van gezeen zaain, als het ware. Enfin... we zulle wel zeen. Tot ziens, waarde lezer.