Column Freddi Smekens: Kafaar

S oms hebben we het in ons Brussels over: "Ik hem de kafaar". In een wat mildere vorm zouden we die kafaar kunnen omschrijven als de blues of eventueel de flem. Het komt mij voor dat ons Brussels woordje kafaar wel eens van het Franse cafard zou kunnen komen. En wanneer men beseft dat un cafard Frans is voor een kakkerlak, heeft men gauw door dat het hier niet om een aangenaam gevoel gaat.

Maar laat mij direct de lezer even geruststellen. Het is niet omdat ik het over de kafaar heb, dat ik er op dit ogenblik ook mee zit. Wat ik wel wil aanduiden is dat de uitdrukking de kafaar hemme nog altijd niet in onbruik is geraakt. Engelse surrogaten als "'k Ben down" of het voornoemde "'k Hem de blues" maken af en toe hun opwachting. Maar zonder opmerkelijke resultaten. Wanneer men iemand hoort uitpakken met "'k Hem de kafaar" volgt daar meestal, maar zeker niet altijd, een soort van uitleg bij. Indien wel kan die gaan van "Niks trekt op niks nemi" over "'k Haa vandoeg beiter in maaine nest gebleive" tot "Ik zeen niks nemi zitte. Zeulfs maain aaige ni". Maar bij al dat negatieve moet ik toch met vreugde vaststellen dat iemand die er bovenop is, zeker niets zal zeggen in de zin van "Awel, da's bizaar! 'k Hem de kafaar nemi".

De redenen waarom we af en toe met de kafaar kunnen geconfronteerd worden, hoef ik hier warempel niet uit de doeken te doen. Van een Brussels filosoof kreeg ik ooit te horen: "Ge meugt er van paase wa ge wilt, mo er zaain minder reidene vè de kafaar 't hemme as vè ons plezant te veule".

Bij wat voorafging, waarde lezer, stond ik even stil bij het feit dat de kafaar ook wel eens met heimwee kan te maken hebben. En om mijn gedachten wat verder te laten doordrammen kom ik tot de vaststelling dat er voor heimwee eigenlijk geen specifiek Brussels woordje bestaat. Maar het zou uiteraard niet de eerste keer zijn dat ik mij vergis. Ni vè 't ien of 't ander, maar de omschrijving "'t Weut taaid da 'k wei thoois ben" lijkt mij wat omslachtig om 'heimwee' te hertalen. Misschien kan de lezer mij helpen om er eentje te vinden.

Over naar iets anders nu. Wanneer men aangesproken wordt door iemand die zegt "'k Hem de kafaar", dan valt het antwoord "Da zal wel auvergoen" te verkiezen boven "En vèwa hei de kafaar?". De ervaring die ik op dat gebied vergaard heb, leert mij dat iemand die auver zaaine kafaar sprekt, hem allien mo gruuter mokt. Wat niet belet dat wanneer men beseft dat die kafaar met echt verdriet te maken heeft, een luisterend oor wel past. Laat ons wat dat betreft wel wezen.

Een andere bedenking die ik mij maak, is of ons woordje kafaar met melancholie te maken heeft. Om dat probleem van de baan te ruimen stelde ik onlangs: "Melancholee zit in de kop. De kafaar in het moment". Dat men toen opmerkte "Da's na neki 'n theoree vè triestig van te weudde!", mag niemand verwonderen. Vooral niet omdat ik er moet aan toevoegen dat die uitspraak niet toevallig van nen kafardeuze pei kwam. Want er bestaan nu eenmaal mensen die als kafardeus door het leven gaan. Met andere woorden, zij die geen enkele aanleiding nodig hebben om mè ne kafaar rond te luupe. Niet dat ik iets tegen die mensen heb, maar ik zal er mij wel voor hoeden veel te lang in hun buurt te blijven. Ervan uitgaande dat de kafaar, althans in sommige gevallen, besmettelijk kan zijn.

Het blijft uiteraard onder ons, waarde lezer, mo van al da geschraaif auver de kafaar weut ik 'n betche stillekes. En het is zeker ook niet mijn bedoeling dat u van mijn uiteenzetting de kafaar zou kraaige. Maar laat ons wel wezen. Het kan soms wel eens interessant zijn het even over iets anders te hebben dan over de afstand der planeten en de vrolijke dingen des levens. Mijn eerste gedacht wanneer ik mij voornam om over de kafaar te schrijven was de volgende. "Wee da uut mè de kafaar zit moot allien mo paaze on wa d'a 'k er auver goen schraaive. En den... wég kafaar!" IJdelheid, niets dan ijdelheid natuurlijk. Maar ergens hoop ik dat het nog zou kunnen lukken ook, waarde lezer. De dichter in mij zegt dat die kafaar vies en lomp is als een kakkerlak, maar ook vluchtig als een vlinder.