Column Freddi Smekens: Kwaait

Net als in ons Algemeen Nederlands wordt er in het Brussels een onderscheid gemaakt tussen iets verloren hebben en iets kwijt zijn. Bij ons gaat het dus bijvoorbeeld van “Ik ben eet kwaait” en in het andere geval “Ik ben eet verlaure.”

De lezer zal mij niet tegenspreken wanneer ik beweer dat het verschil eerder subtiel is. Maar het hoeft geen betoog dat we ons in beide gevallen op ons ongemak, dan wel droevig of - in het slechtste geval - zelfs wanhopig voelen. Elk van ons, waarde lezer, kan herinneringen plakken op eet kwaait speile en eet verleeze. En die herinneringen zijn we in de meeste gevallen leever kwaait dan raaik.

Veel heeft bij dat laatste te maken met het feit dat we ervan uitgaan, althans in eerste instantie, nuut nemi wei te vinne wa we just kwaait gespeld zaain. En daarin
ligt ook ergens het onderscheid tussen eet kwaait zaain en eet verlaure zaain. Zelf zie ik het zo dat eet verleeze iets onherroepelijks heeft. Het verlies van iemand die ons dierbaar is omdat de persoon in kwestie is overleden, kan hierbij als voorbeeld gelden.

Maar ook in dat geval geeft de taal zich niet gewonnen wat subtiliteit betreft. Zo is het, althans volgens mij, niet ongepast om in voornoemd geval uit te pakken met "We zaain heu (of hem) vè goot kwaait." Laat het me gerust zo stellen dat da toch 'n betche mier meileive inhaaft as "We zaain ervan af."

De lezer heeft op dit ogenblik van mijn betoog zeker geen ongelijk wanneer hij opmerkt da 'k het na genoeg auver tristige dinge hem gehad. Vandaar graag even over naar de meer praktische of, beter geformuleerd, de meer alledaagse kanten van respectievelijk eet kwaait zaain en (wat in feite op hetzelfde neerkomt) eet kwaait gespeld zaain.

Waar men die rare combinatie van het werkwoord speile met kwaait vandaan gehaald heeft, is mij tot hiertoe een raadsel gebleven, en dat zal waarschijnlijk ook altijd zo blijven. Vermits ik ook eet kwaait zaain altijd als een veeleer nare ervaring beschouwd heb, verkies ik de uitdrukking "Ik ben eet kwaait gerokt" boven "Ik ben eet kwaait gespeld." In elk geval zal het ongemak er in beide gevallen, hoe men ze ook omschrijft, niet minder op worden. En misschien kan ik in dat geval wel weten waarover ik spreek.

Verre van mij om te gaan beweren dat eet kwaait speile of eet kwaait geroeke als mijn handelsmerk beschouwd moet worden. Dat mag uiteraard wel, maar ik wil de vriendelijke lezer hierbij toch vragen die omschrijving aan mezelf over te laten. Een en ander sluit echter niet uit dat ik mij bij het begin van de dag afvraag: "Wa goen ik vandoeg wei kwaait geroeke?" Tijdens bepaalde periodes, in mijn weliswaar jongere jaren, ben ik in díé mate dinge kwaait gerokt dat zelfs de vraag "Wa goen ik vandoeg wei weivinne?" helemaal niet uit den boze was.

Alvorens nog wat door te gaan over kwaait geroeke sta ik toch graag even stil bij de heuglijke gebeurtenis die alles met weivinne te maken heeft. Hoe ambetant eet kwaait geroeke of kwaaitspeile oek es, zo hartverwarmend kan eet weivinne zijn. Temeer omdat weivinne op een even onvoorspelbare manier als kwaaitspeile kan gebeuren. Ik denk bijvoorbeeld aan het terugvinden van een voorwerp waarnaar men jaren geleden al vloekend op zoek is geweest en dat nu plots uit het niets en het nergens opduikt.

Mijn eerste reactie in dat heuglijke geval is "Loete ligge woe dat het leit, anders ben ik het binne de keutste kiere wei kwaait!" Ik moet daarbij toegeven, waarde lezer, dat ik geen overschot aan zelfkennis heb. Maar wat eet kwaait geroeke betreft kan ik gerust mijn mannetje staan, althans met het relativeren ervan. Zo durf ik er bijvoorbeeld niet van uit te gaan alles wei te vinne wa da 'k uut zaain kwaaitgerokt. Natuurlijk zijn er dingen dee ik ben kwaaitgerokt waar ik af en toe met een vleugje nostalgie aan terugdenk.

Maar de overgrote meerderheid is in de loop der tijden gelukkig in de vergeetput naast het geheugen beland. En zelfs mocht ik erin kunnen afdalen, dan nog betwaaifel ik of ik het zou doon.