Column Freddi Smekens: Lache

W anneer ik, al dan niet toevallig, een lezer tegen het lijf loopt die zegt: “Awel, ni vè ’t ien of ’t ander, mo ik hem goog gelache mè a stukske in ‘Deize Weik’” , kan ik een glimlach moeilijk onderdrukken. Die glimlach heeft echter niets met ons Brussels woordje lache of de uitdrukking mei lache te maken. Uiteraard wordt er, hier en elders en af en toe duchtig wat afgelachen, waarde lezer. Het tegenovergestelde zou ons nogal droevig stellen, me dunkt.

Maar het is ook zo dat ons woordje lache altijd in een bredere zin kan geïnterpreteerd worden. Zo kan mei lache gerust betekenen: "Ik trek het ma ni oen" . Wanneer men anderzijds uitpakt met "'t Es ni vè mei te lache!" geeft men duidelijk aan dat men over iets ernstigs aan het spreken is.

De manier waarop men lacht kan in ons Brussels ook op verschillende manieren omschreven worden. Een van de meest betekenisvolle manieren om ons lachen te verduidelijken gaat van: "Ik lach ma hee 'n kreek" .


Waar de Brusselaars die kreek vandaan halen om hun lachen te omschrijven is mij altijd een raadsel gebleven. Suggesties van lezers zijn wat dat betreft uiteraard altijd zeer welkom.

Behalve over die kreek kan men het natuurlijk zeggen: "Ik hem ma duud gelache" . En, gelooft u het of niet, waarde lezer, er zijn op medisch gebied gevallen vastgesteld van mensen die zich letterlijk duudgelache hemme . We paaze vandoeg on heule...

Dat lache veel of alles met humor te maken heeft, moet ik hier niet onderstrepen. Dé specifieke humor die we in het Brussels hanteren omschrijven wij als zwanzen . Die zwanze heeft eigenlijk altijd met relativeren en ook met een soort zelfspot te maken.

Maar ook hier, waarde lezer, komt de subtiliteit van ons Brussels bovendrijven. Hoe voelt men bijvoorbeeld het verschil aan tussen "'t Was mo vè te lache" en "Ik was mo on 't zwanze" ? Aan iedereen van ons om daar zelf een oordeel over te vellen.

Nu graag even over naar de uitroep "Mei lache!" . Die gebruikt men in het Brussels wanneer men met een bewering of situatie helemaal niet akkoord gaat. Men zou, anders gezegd, onze uitdrukking "Mei lache!" gerust kunnen vergelijken met "Lot vale" .

Bij dat alles vergeet ik uiteraard de opkikker "Ge kunt percees nemi lache?" wanneer men met iemand te maken heeft die het bleite keuter dan het lache stoet . En bij de combinatie vreugde-verdriet moet men het hier natuurlijk ook hebben over de uitspraak "'k Hem ma troene gelache" . Iets wat ons hopelijk allemaal af en toe wel overkomt.

Nu is het ook wel zo, waarde lezer, dat wie in lachen uitbarst, eerder navolging zal krijgen dan iemand die in tranen uitbarst. Ik zou zeggen: "As ge ni kunt lache mè serieuze dinge zaaide giene serieuze mens" . Reken maar dat die bedenking mij in de loop der jaren al van pas gekomen is!

Naast de lach bestaat er uiteraard ook de glimlach. Iemand zei ooit: "De lach es het laaif en de sourire es de zeel" . Om maar even aan te geven dat we in het in het Brussels eerder terugvallen op ne sourire dan op ne glimlach . Een uitzondering op die regel: "Nen hond glimlacht mè zaaine sjeit" .

Bij wat voorafging, waarde lezer, vroeg ik mij plots af wanneer ik voor de laatste keer de slappe lach hem g'had . Neemt u zelf maar eens de proef op de som. Ik bedoel de som van de kiere da we al neki de slappe lach gehad hemme .

Maar nu even over naar een minder aangenaam aspect van ons woordje lache . Dat aspect heeft namelijk te maken met ooitlache . Enerzijds ga ik er mee akkoord dat nen dag zonder lache ne verlauren dag es . Maar anderzijds, waarde lezer, kleef ik de stelling aan dat een dag waarin men iemand heeft uitgelachen nen onnuzelen dag es . Mijn standpunt kan niet anders dan duidelijk zijn: "Niks es belachelaaiker dan eemand probeire belachelaaik te moeke" . Wat de Brusselaar uiteraard niet mag weerhouden om met zichzelf af en toe de spot te drijven. Want als we hier iets absoluut in ere moeten houden, dan is het wel de zwanze waarover we het hierboven hadden.

Ziezo, waarde lezer, mij rest te hopen dat ik enkele sourirs op de lippen heb kunnen toveren maar vooral ook da neemand hem of heu letterlaaik duudgelache heit .