Column Freddi Smekens: Raar

Ons Brussels woordje raar heeft alles te maken met het Nederlandse ‘eigenaardig’. Hoewel ‘raar’ uiteraard ook in het Algemeen Nederlands gangbaar is. Maar raar heeft wel degelijk een aanzienlijke plaats in onze Brusselse streektaal veroverd. “Da’s raar da ge da paast,” hoor ik daar zeggen. Maar de lezer zal het mij ongetwijfeld gunnen om even bij raar stil te staan.

Wat als raar overkomt of omschreven wordt, beslissen we eigenlijk zelf. Wanneer we op een bepaald eet raar vinne kan dat bijvoorbeeld onmiddellijk tegengesproken worden met de woorden "Mo enfin! Doe es toch niks raar oen?!"

Wat voor situaties, omstandigheden en voorwerpen opgaat, kan natuurlijk ook gelden voor mensen. Iedereen van ons zal al wel eens iemand omschreven hebben als ne rare pei of e raar madammeke. En het mag ons zeker niet verwonderen, waarde lezer, dat wijzelf ooit onder deze benaming en beschrijving door het leven zijn gegaan. Mo het zou spaaitig zaain moeste we ons van da leste eet oentrekke. Want alles wat we raar vinne kan even goed interessant zijn. En meestal is het dat ook.

Ons woordje raar zou wel eens te maken kunnen hebben met de Franse term rare. Wat zoveel wil zeggen als 'niet veel voorkomend'. En iets wat niet alledaags is, kan nu eenmaal weinig anders dan interessant zijn. Dat is althans wa ik er van paas. Ook heeft raar, ne rare of eventueel eet raar altijd iets mysterieus. Stel dat men uitpakt met "Ik hem deize nacht ne raren druum g'had". Bedoelt men in dat geval een nare droom, een nachtmerrie of een pracht van een droom? Aan ons om dan de nieuwsgierige toehoorder te vertellen wat raar in dat geval inhoudt. Hetzelfde geldt uiteraard voor rare gedachte of e raar geveul. Met raar kan men dus werkelijk alle kanten op.

Neem nu een vorm van ongerustheid. Die uit zich duidelijk in de uitspraak "'t es Wel raar da men hem (of heu) al zu lang nemi gezeen hemme..." Het kan wat eigenaardig klinken, maar iedereen van het gezelschap waar we ons naar richten zal dat automatisch ook raar vinden.

Natuurlijk zijn er andere woorden en uitdrukkingen die raar kunnen vervangen of meer inhoud geven. Zo kan men het hebben over bizaar. Misschien raar maar waar, waarde lezer, maar persoonlijk zou ik raar en bizaar als evenwaardig beschouwen. Hoewel velen van jullie dat ongetwijfeld ook zullen doen.

En dan zijn er ook de rare antwaude die men af en toe te horen krijgt. Zo kreeg ik bij mijn opmerking "Schuun weir vandoeg!" als wederwoord: "Wa wilde doe mei zegge?". Net toen ik dacht dat mijn mond gesnoerd was, kon ik antwoorden: "Awel da's na raar zi! Ik weit het zeulf ni... Gaa masscheen wel?"

Zo zie je maar dat raar een surrealistisch tintje kan hebben. Maar ook iets universeels. Men hoort bijvoorbeeld niet zelden opmerken: "We leive toch in ne rare weireld". Ook in dat geval kan men het woord raar op haast ontelbare manieren interpreteren. Maar meestal zijn interpretaties als 'zonderling' of 'gek' nooit ver weg.

En bij dat alles vergeten we uiteraard de dooddoener ne rare kwast niet. Om die uitdrukking van het Algemeen Nederlands te onderscheiden, heeft men het in ons Brussels eerder over ne rare Charel. Waar men die Charel dan wel heeft opgediept en waarom het bijvoorbeeld niet François, Lowee of Jef is geworden, laat ik in het midden. Temeer omdat het voor mij altijd een raadsel zal blijven. En voor alle Charels in mijn kennissenkring waarschijnlijk ook. En dan blijft er natuurlijk ook de vraag waarom die rare Charel geen vrouwelijk equivalent heeft. En ook waarom e raar gedacht evengoed e good as e slecht gedacht kan betekenen. Bij dat alles hoop ik dat we nooit verplicht zullen zijn om alles wa we in ons leive raar hemme gevonne ooit op een rijtje te moeten zetten. Het valt meteen aan te voelen dat dat geen klein lijstje zou zijn.

Ziezo, waarde lezer, er zullen door middel van mier rare kroenkels mogelijkheden zijn om raar en ne rare of 'n rare beter te vatten. Maar ere aan het woord dat ere toekomt. De dag dat we niet meer met da's na nek eet raar kunnen uitpakken, zal eentonigheid troef zijn.