Column Freddi Smekens: Stoem stoen

A f en toe hebben we allemaal met verwondering te maken, en gelukkig vormen de Brusselaars daarop geen uitzondering. Natuurlijk heeft de Algemeen Nederlandse uitdrukking “Dat verwondert mij” heel wat varianten en subtiele kronkelingen. Zo ook in het Brussels, uiteraard. Die allemaal op een rijtje zetten zou ons wat ver leiden, maar enkele willen we er toch graag aanhalen.

De oer-uitdrukking is: "Doe stoen ik stoem van!" Wil men die ietwat kruiden, dan kan men zeggen: "Doe stoen ik na neki stoem van." Bij dat laatste zou ons woordje neki uiteraard kunnen wijzen op het feit da we nuut hemme stoem gestoen. Wat mij zeer zou verwonderen, waarde lezer. Maar trekken we de lijn even door zonder buiten de lijntjes te kleuren... Wie er nog e scheupke wil baa doon, kan gerust uitpakken met: "Doe stoen ik na neki gielegan stoem van!" In dat geval geeft ons woordje gielegan uiteraard de overtreffende trap van stoem stoen aan. Dit alles om onze Brusselse uitdrukking stoem stoen even in de juiste context te plaatsen.

Van het wat schakelen we even over op het waarom. Uiteraard zijn er ontelbare situaties, gebeurtenissen, toevalligheden, ontmoetingen..., noem maar op, woe da we stoem van stoen. En gelukkig is het aantal keren waarbij de verwondering ons heeft overvallen en ons nog altijd overvalt, haast niet te tellen. Natuurlijk komt het sympathieker over wanneer iemand ons zegt: "Awel, ni vè 't ien of 't ander, mo ik stoen stoem da'k nog leif" dan dat diezelfde (of een andere) persoon zou zeggen: "Ik stoen stoem da gaa nog leift!" Toch kan dat laatste nog altijd geïnterpreteerd worden in de zin van: "Ik ben blij-verwonderd je nog eens te ontmoeten."

Bij dat alles vergeten we uiteraard niet dat ons woordje stoem alles met het Algemeen Nederlandse stom en niet met dom te maken heeft. Met andere woorden, stoem stoen verwijst naar een vorm van sprakeloosheid. Die laatste stelling wil ik graag bewijzen met het feit dat niemand van zichzelf zou beweren dom te zijn, van het teigenauvergestelde zou ik echt stoem stoen. Maar uiteraard is het ook met het woordje stoem in stoem stoen opletten geblazen. Neem nu de aantijging: "Ik stoen er stoem van hoo stoem da ge zaait." Dát stoem, op het einde van de zin, moet wel degelijk als 'dom' geïnterpreteerd worden.

Laten we nu even het filosofische aspect van stoem stoen onder de loep nemen. De lezer beseft ongetwijfeld dat ons dagelijkse leven er heel wat saaier en eentoniger zou uitzien als we nooit stoem zouden stoen. Misschien is stoem stoen wel, samen met lachen, eigen aan de mens. Ik kan mij daarin vergissen, 'k zou er ni stoem van stoen moest het zu zaain. In elk geval is het mooie daarbij dat we over de meest subtiele ervaringen stoem kunne stoen. Volgens een oude Griekse filosoof - 'k zou er ni stoem van stoen moest het Plato zaain - zou stoem stoen weleens het begin van de filosofie geweest kunnen zijn. Welnu, waarde lezer, volgens mij mag stoem stoen alles doen, behalve ons afschrikken. Dat hoop ik tot hiertoe voor een stuk bewezen te hebben.

Ook wanneer iemand ons aanspreekt met: "Ik goen a neki eet zegge woe da ge écht stoem van goet stoen!", mag men zich niet afgeschrikt voelen. In dat geval gaat het meestal om een mededeling waarvan we al alles wisten en kenden. Natuurlijk kan het heel uitzonderlijk wél zo zijn dat we bij die mededeling van onze stool valle. Maar van dat laatste zou ik echt stoem stoen.
U zult het wellicht gemerkt hebben, waarde lezer: met stoem stoen kunnen we alle kanten op, en dus zijn we er nog wel een tijdje zoet mee. Ik hoop dus van harte dat ieder van ons de nodige tijd neemt om af en toe van eet stoem te stoen. Sta mij toe hierbij het voorbeeld te geven. Ik stoen er stoem van da 'k auver stoem stoen hee zu nen dooidelaaike ooitleg gegeiven hem. En uiteraard zou ik er ook niet stoem van stoen als ik door een enkeling "Stoefer!" hoor fluisteren, of zelfs uitroepen. Welnu, het zij zo.

Om te besluiten wou ik u nog iets meegeven waar ik zeker ni stoem van stoen. Namelijk da het ni vè merge es da ons Brussels de paaip on Mettes goe geive.