Column Freddi Smekens: Stoem stoen

H et moet wel peur tooval zaain , waarde lezer. Maar toch loop ik al een tijd met het idee rond om het over onze Brusselse uitdrukking, jawel, stoem stoen te hebben. Het toeval bestaat er nu in dat het just ne Franse stoeme film es dee den Oscar wint .

Dat alles zet mij aan tot een greintje nadenken over het onderwerp van deze Brusselse Rubriek. In die zin namelijk dat ons Brusselse woordje stoem af en toe met het Algemeen Nederlandse dom wordt verward. En ik leg hierbij wel de nadruk op 'af en toe'. Of, anders gesteld, van taaid tot taaid . Neem nu de uitdrukking ne stoemerik . Daarmee verwijst men, om het met een eufemisme te zeggen, naar een persoon dee ni van de slumste es . En dat iedereen af en toe over onze medemens een subjectief oordeel klaar heeft, laat ik hier zelfs niet in het midden.

Terloops graag even terug naar het medium film. Iemand die het ongetwijfeld kan weten, maakte mij onlangs attent op een merkwaardige evolutie in onze moedertaal. Ik verklaar me even nader. De term stomme film zou in het Nederlands vervangen worden door stille film . Ik spreek mij hier verder niet uit over die aanpassing, noch over de draagwijdte ervan. Mo ik wil er wel baa zegge da we in het doegelaaiks leive ne stoeme en duuve nooit zullen associëren met iemand die dom is. Nateurlaaik zulle er altaaid wel stoemerike zaain dee da wel doon . Maar hun aantal grenst gelukkig aan nul.
Stoem in de betekenis van 'stil', dus. Masscheen ben ik van maain onderwerp on 't afdwoele , waarde lezer, mo da's na iene ki de beste maneer vè on de fond van de faaite te komme . Vandaar graag even terug naar onze Brusselse uitdrukking stoem stoen .Als duidelijkste omschrijving zou ik willen meegeven: "Ik sta zonder woorden." En hier nemen de verwondering, het ongeloof en eventueel ook de verbijstering de bovenhand.

Maar er is natuurlijk meer dan in sommige gevallen niets meer te kunnen uitbrengen. Niet dat zo'n situatie altijd negatief hoeft te zijn. Zo kan men ook van iets moois of overweldigends stoem stoen . Wanneer dat gebeurt, is het wel belangrijk zo vlug mogelijk zijn of haar gedachten bij elkaar te scharrelen en de nodige felicitaties of emoties te uiten. "Wa da ni altaaid gemakkelaaik es," zal de lezer terecht opmerken. Het zij zo.

We hadden het net over verwondering. Zonder echt een kenner te zijn, wil ik toch even aanstippen dat ik stoem stoen altijd in de ogen van baby's en stokoude mensen heb kunnen aflezen. Masscheen heit dat allemoe te moeke mè het stoem stoen en de verwondering van komme en goen , wie zal het zeggen, waarde lezer?

Het mag niemand verwonderen dat ik over stoem stoen nog even wil doordrammen. Ik heb stoem stoen altijd als een schitterend gevoel ervaren, en ik zal zeker niet de enige zijn. Hier gaan we dan. Neem nu de uitspraak "Ik stoen van niks nemi stoem!" Heeft die te maken met een zekere gelatenheid? Of hebben we misschien te maken met een persoon dee alles al gezeen heit ? Moeilijk om daar een oordeel over te vellen. Maar ook hier moet men iedereen het voordeel van de twijfel gunnen. Af en toe probeer ik mij iemand voor te stellen dee nuut ni stoem stoet, zeulfs ni van zaain aaige . Naar mijn gevoel hoeft het dan niet per se te gaan over een buitenaards wezen, maar het heeft zeker wel iets droevigs.

Stel nu dat men iemand ontmoet die men al jaren uit het oog verloren is. Volgens mij past dan één uitdrukking niet, namelijk: "Awel, ik stoen stoem da 'k aa zeen." Bij een ontmoeting is het gepast ni stoem te stoen. Ik geef de lezer graag mee dat het niet altijd gemakkelijk is om een equivalent te vinden. Persoonlijk zou ik terugvallen op het meer cordiale "Ge stoet nog ni stoem van ma te zeen?" Op die manier sluit men in zekere zin de cirkel.

Het mooie aan wat voorafging, is dat niemand van ons ooit zal kunnen voorspellen woe we de volgende ki stoem van zulle stoen . En gelukkig maar, zou ik zeggen. Ik hem na veul auver stoem stoen geschreive. Naa stoen ik toch neki stoem woe da 'k de noste ki goen baa stil stoen.