Column Freddi Smekens: Taaid

A f en toe – of van 'taaid tot taaid' zoals we het hier zeggen – moeten we even bij ons woordje 'taaid' stilstaan. Wanneer we het over een ver verleden hebben, gebruiken we, al dan niet met een zekere nostalgie, 'in den taaid'.

Wie nog wat verder wil terugkrabbelen, kan het hebben over in den aaven taaid - een uitdrukking die aangeeft hoe relatief de Brusselaar den taaid kan inschatten en evalueren. Want hoezeer ik mij er ook het hoofd over breek, in het Algemeen Nederlands zou men het nooit over in de oude tijd hebben. Dat dus wat het verleden betreft. Alvorens we het over het heden hebben, werpen we even een blik op de toekomst.

Een optimistische benadering van den taaid kunnen we verwoorden met uitdrukkingen als: "W'hemme nog taaid genoeg", en natuurlijk kan ook: "Ik hem nog taaid genoeg" of: "G'het nog taaid auver." In dat geval zal den taaid eerder onze vriend dan onze vijand zijn. Wie dat optimisme wat meer pigment wil geven, zegt best: "Alles op zaainen taaid!" Kwestie van den taaid de nodige afstand te geven. Mijn vriend Willem Frederik Hermans had er trouwens een mooie metafoor voor ontdekt. "Tijd is voor de Zwitsers," schreef hij.

We gaan even over naar de situatie waarin den taaid ons tot spoed aanmaant. Op zo'n ogenblik valt men in ons Brussels terug op: "'t Es taaid." In het geval dat men eindelijk een antwoord op een vraag krijgt, pakt men uit met: "Awel, 't es bekan taaid!"

Wat ons Algemeen Nederlandse woordje soms betreft, stel ik mij overigens één klein vraagje, waarde lezer. Temeer omdat er in het Brussels twee uitdrukkingen van pas kunnen komen om dat soms te verwoorden: vantaaid en van taaid tot taaid. Persoonlijk voel ik het zo aan dat van taaid tot taaid een hogere frequentie van soms aangeeft dan vantaaid. Maar het is uiteraard aan de lezer om daarover te oordelen.

Tot hiertoe hebben we het over de veeleer optimistische aspecten van taaid gehad. Vandaar dat we nu even de haakjes openen, om ze zo vlug mogelijk weer te sluiten. Neem nu de dooddoener: "'k Hem gienen taaid!" Uit ervaring weet ik dat die meestal in de mond genomen wordt door mensen die amper of nooit iets omhanden hebben. Mijn antwoord op zo'n domme uitspraak is steevast: "Mokt den taaid!" Wanneer men dan als nieuw antwoord krijgt: "'k Hem gienen taaid vè taaid te moeke," dan zit men uiteraard in een doodlopend straatje.

Iets vrolijker dan: "'k Hem gienen taaid" klinkt de uitspraak: "'k Hem taaid genoeg." Maar hoe positief die uitspraak ook klinkt, waarde lezer, toch heb ik geleerd om er voorzichtig mee om te springen. Veel rea­listischer klinkt: "'k Hem nog 'n betche taaid." Als men iemand niet wil opjagen, komt: "Pakt gerust aan taaid" natuurlijk heel sympathiek over.

Dat we het allemaal af en toe - of zelfs vaker - over den taaid hebben, hoeft geen betoog. Op dat gebied heb ik ooit een mooie discussie meegemaakt. Toen iemand opperde: "Taaid es geld," kreeg hij onmiddellijk lik op stuk met: "Da's allemoe good en wel wa ge naa on 't zegge zaait. Mo ni vè 't ien of 't ander, as ik no maain aaige zeen, moon ik zegge da 'k mier taaid hem as geld." Of den taaid na vleegt of ni, we worden allemaal verondersteld om mè onzen taaid mei te goen.

Een andere opmerking die ik zou willen maken, is dat: "Ik goen die maainen taaid ni in steike" geen rechtstreeks tegenovergestelde heeft. Zo kan men niet gewagen van: "Ik goen doe maainen taaid in steike." Natuurlijk zou het wel kúnnen, maar de lezer zal met mij toegeven dat die uitspraak in het Brussels wat houterig overkomt.

In mijn jongere jaren kreeg ik soms de aanmaning: "Ge meugt booite speile, mo ge moet veu den doenker binne zaain." Dat tijdsbegrip veu den doenker heb ik nooit goed kunnen inschatten. En waarom het nu juist veu den doenker moest zijn, al evenmin. In den taaid dacht ik dat het zo moest zijn omdat de mensen bang zouden zijn om mij in den doenker teige te komme. Maar mè den taaid drong het stilaan tot mij door dat het eigenlijk om mijn veiligheid ging. Zo ziet men maar hoe relatief ons begrip taaid wel kan zijn.