Coronacrisis heeft sociale ongelijkheid in Brussel nog versterkt

De coronacrisis heeft heel wat pijnpunten in het Brussels Gewest blootgelegd en versterkt. De wooncrisis zet verder door en de kloof tussen arm en rijk wordt nog breder. Dat blijkt uit een analyse van perspective.brussels.

In een nieuw rapport analyseerde perspective.brussels de gevolgen van de gezondheidscrisis op het leven van de Brusselaars, zowel op demografisch, economisch en sociaal vlak, als op het vlak van gezondheid en de impact ervan op het gewestelijk grondgebied. De heersende armoede en sociale ongelijkheid kwamen nog duidelijker aan de oppervlakte en werden zelfs versterkt.

Sommige wijken van het centrum, het noorden en het westen hebben minder toegang tot gezondheidszorg, onderwijs, sport- of culturele voorzieningen dan de rest van het gewest. Er is bijvoorbeeld een tekort aan huisartsen, wat door de coronacrisis extra zichtbaar werd.

"De crisis heeft de sociale problemen in de meest achtergestelde buurten vergroot," klink het bij het kabinet van Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS). "Dat aanvoelen hadden we uiteraard al, maar de cijfers bevestigen het nu ook. Dit is natuurlijk nooit prettig om te zien en het is vast en zeker een waarschuwing voor ons sociaal beleid."

Ook de heersende armoede in Brussel werd zichtbaarder. Ongeveer een derde (31 procent) van de Brusselse bevolking leeft van een inkomen dat onder de armoederisicodrempel ligt (1.284 euro per maand voor een alleenstaande en 2.696 euro per maand voor een koppel met twee kinderen). In Vlaanderen is dat 10 procent en in Wallonië 18 procent.

Om de financiële impact te beperken, waren er wel verschillende steunmaatregelen, zoals de tijdelijke werkloosheid voor werknemers en het overbruggingsrecht voor zelfstandigen, maar er zijn ook veel mensen die door de mazen van het sociale zekerheidsnet vallen. Zo waren er kunstenaars, studenten, zwartwerkers, daklozen en mensen zonder papieren die geen beroep konden doen op die steunmaatregelen. Die groepen zijn in het Brussels Gewest oververtegenwoordigd in vergelijking met de andere gewesten.

Leefloon en voedselhulp

Er wordt steeds meer beroep gedaan op een leefloon. Ook dat was al voor de coronacrisis het geval, maar de stijging van de voorbije jaren is opvallend. Tussen januari 2020 en januari 2021 bedroeg de groei van het aantal Brusselaars met een leefloon bijna 12 procent. Ook de vraag naar voedselhulp is sterk gestegen. Nationaal nam het met 51 procent toe tussen september 2020 en maart 2021. Brusselse cijfers zijn er niet, maar volgens de onderzoekers is die toename, gezien het aantal mensen met een leefloon, nog hoger.

11 procent van de Brusselse bevolking kan bovendien de rekeningen niet op tijd betalen (tegenover 3,5 procent in Vlaanderen en 8 procent in Wallonië) en 44 procent is financieel niet in staat het hoofd te bieden aan een onverwachte uitgave (tegenover 13 procent in Vlaanderen en 36 procent in Wallonië). Tijdens de coronacrisis was een er tijdelijk moratorium op gas- en elektriciteitsonderbrekingen en op wateronderbrekingen. Dat liep af in mei 2021, met grote gevolgen. Tussen juni en september 2021 werden 2.341 gezinnen getroffen door een stroomonderbreking, die in de meeste gevallen ook gepaard ging met een onderbreking van het gasnet.

Stijgende huurprijzen

Door de heersende armoede zijn de hoge huurprijzen extra voelbaar. De huurprijzen stijgen jaar na jaar, en dat vooral bij het meest betaalbare segment van de markt. Zo bleef in 2020 de gemiddelde stijging beperkt tot 1 procent. In het goedkoopste segment van de markt evenwel bedroeg de stijging maar liefst 7 tot 8 procent.

De hoge kost van de huisvesting weegt zwaar op het budget van de Brusselse gezinnen. Een derde van de Brusselaars leeft in een huishouden waar de woonkosten meer dan 40 procent van het beschikbare inkomen uitmaken.

Veel Brusselaars gaan daarom op zoek naar een sociale woning. Het aantal huishoudens op de wachtlijst voor een sociale woning stijgt jaar na jaar, vandaag zijn het ongeveer 51.000 huishoudens. De coronacrisis leidde ook tot vertragingen van renovatie en toewijzing van sociale woningen.

Het Gewest heeft de ambitie om tegen 2024 in elke gemeente 15 procent sociale huisvesting te realiseren. Dat doel wordt nu slechts in vijf gemeentes gehaald: Anderlecht, Ganshoren, Sint-Jans-Molenbeek, Sint-Joost-ten-Node en Watermaal-Bosvoorde. Om het beoogde doel te halen, zou het Gewest iets meer dan 22.000 extra woningen moeten bouwen of aankopen.

Dakloosheid in Brussel is verergerd door de armoede en stijgende huurprijzen. De laatste telling dateert van 9 november 2020. Er werden 5.313 mensen geteld, een stijging van 28 procent sinds 2018. Zij waren in de piek van de crisis een pak kwetsbaarder voor de gevaren van corona. Ook hadden de maatregelen, zoals de beperking van het aantal plaatsen in opvangcentra, een grote impact op hen.

Telewerken en online les

Naast de prijs, is ook de kwaliteit van huisvesting in Brussel problematisch. Ongeveer een vierde van de Brusselse huishoudens woont in een ontoereikende woning, met bijvoorbeeld lekkende daken en vochtproblemen. Bovendien is 7 procent van de Brusselaars niet in staat om zijn woning voldoende te verwarmen.

De impact van gebrekkige huisvesting was door de lockdown groter tijdens de coronacrisis. Iedereen moest thuisblijven, en telewerken werd de norm. Ook schoolgaande kinderen moesten online lessen volgen. Een derde van de ouders is van mening dat zijn kinderen tijdens de lockdown geen online cursussen konden volgen, omdat ze geen toegang hadden tot een computer en internetverbinding of omdat ze geen rustige werkplek ter beschikking hadden.

De bedoeling is dat het Brussels Gewest verder aan de slag gaat met de resultaten uit deze studie. "De Brusselse regering heeft tijdens een seminarie een reeks maatregelen bekrachtigd die in de lijn liggen van de diagnose. Net daarom hebben we een update gevraagd van de diagnostiek," aldus het kabinet Vervoort.