De digitale corona-kloof: 'Wat heb je aan info via websites zonder computer?'

“Meer info op www.info-coronavirus.be”. De Brusselse straten hangen vol met dit advies. Maar wat als je deze dagen niet online kan, zoals heel wat daklozen of mensen zonder internet? De quarantainedagen maken de digitale kloof in Brussel pijnlijk tastbaar.

Directeur Sven Moens rijdt al dagenlang rond met zijn autootje. Hij heeft voor zijn leerlingen op het moment van interviewen zo’n 22 tweedehands laptops opgehaald bij particulieren, die daarmee zijn leerlingen uit de nood willen helpen. Zijn school, 'Paviljoen' in Schaarbeek, bestaat uit 4 kleuterklasjes, een eerste en een tweede leerjaar.

Maar liefst 80% van de leerlingen op Paviljoen groeit op in een kansarm gezin, waarin ook de volwassen niet altijd over een computer beschikken. Veel van hen missen niet alleen het nodige materiaal, maar ook de dagelijkse structuur. Proximus en Telenet zetten ondertussen wel hun netwerk open voor thuisonderwijs, zodat de tweedehands laptop goed van pas komt.

“Voor de crisis wisten we eigenlijk al welke leerlingen onder die digitale kloof leden, want we zagen dat ze die de platformen thuis nooit consulteerden”, vertelt Moens. “Sommige kinderen kunnen enkel de smartphone van mama, broer of zus gebruiken om hun lessen op te volgen. In kansarme gezinnen komt nochtans een groot deel van de kennis over de wereld binnen via de school. We proberen veel na te denken over de content die we hen meegeven maar vooral ook het bereiken van maximale interactie tussen leerkrachten en kinderen. Mama’s en papa's moeten mama’s en papa's kunnen blijven, en geen leerkracht worden.”

Ook in het kleuteronderwijs moet er natuurlijk opgevoed worden: sociaal gedrag moet worden aangeleerd, en het taalgevoel van de jongste Brusselaars moet op peil komen. Dat lijkt te worden vergeten door de politiek, maar is momenteel een gigantische uitdaging.

"Ik houd mijn hart pas echt vast voor wanneer er na de paasvakantie nieuwe stof mag worden gegeven. Scholen met rijke kinderen gaan vooruit gaan. Voor die arme gezinnen is het belangrijk om de balans tussen spanning en ontspanning te controleren. 95% van onze kinderen spreekt thuis geen Nederlands, dat is voor hen enkel een schooltaal. Daarom zijn onze voorleesverhaaltjes voor de kleuters nu extreem belangrijk, en simpelweg kijken naar Ketnet is nu de heilige graal geworden. En ik hoop dat ze thuis de liedjes nog zingen die ze in de klas hebben geleerd.”

Daklozen

Daan Vinck werkt bij dagopvangcentrum Hobo. Zij tekenden een kaart met wifi-hotspots uit voor de daklozen.

“Sommige daklozen wisten niet eens wat er gebeurden toen de coronacrisis uitbrak”, vertelt hij. “Ze gebruiken normaal gezien onze computers net zoals jij en ik, om nieuws te consumeren, naar Youtube en Facebook te surfen, gewoon omdat ze net als jij en ik nieuwsgierige mensen zijn. Als de straten dan leegstromen, weet ze ook wel dat er iets gaande is."

Maar sinds het uitbreken van de coronacrisis is het voor daklozen moeilijk om nog internet te gebruiken. "Alle openbare wifipunten zoals bibliotheken, maar ook koffiezaken zijn nu gesloten", legt Vinck uit. "We krijgen enorm vaak de vraag of ze bij ons even mogen komen surfen, en dan moeten we hen jammer genoeg teleurstellen. In de eerste week van de quarantaine was het dus onze taak om mensen zo veel mogelijk te informeren over wat er gaande was en hoe ze de maatregelen moesten opvolgen. Ik hing een kaart op met alle wifipunten die nog bereikbaar zijn, in metrohaltes bijvoorbeeld. Die zijn nu essentieel.”

Het gebruik aan nieuwsgaring voor daklozen en mensen in armoede is één ding. "Maar het grootste probleem is dat de dak- en thuislozen die bij ons langskomen en die we begeleiden, het internet gebruiken om uit hun kwetsbare situatie te geraken", stelt Vinck. "Maar de hele tewerkstellingssector ligt nu plat.”

Auto of wifi?

Melinda(*) is 54 en sinds 2 jaar werkloos. Ze was ooit zelfstandige caféhoudster maar haar zaak ging 2 jaar geleden overkop. Makkelijk was het niet om als 54-jarige vrouw een nieuwe job te vinden, dus kwam ze al snel bij het CAW terecht. Ze leeft momenteel op een uitkering, na een tijdje in een begeleide woning van het CAW te hebben gewoond. Begin dit jaar moest ze de keuze maken tussen het kopen van een tweedehands autootje en de aanschaf van een vaste internetverbinding. Ze koos voor het eerste - dat geeft haar een groter gevoel van vrijheid, en daarmee kon ze makkelijker 'onder de mensen komen'. Maar als risicopatiënt spendeert ze nu de dagenlang haar uren alleen binnen, en daar wordt ze naar eigen zeggen gek van.

“In armoede moet je keuzes maken”, vertelt Melinda. “Mijn volgende grote uitgave zal een matras zijn - geen wifiverbindingen. 'Eerlijk: er is niks dat ik niet kan zonder internet. En je moet leren genieten van de dingen die je wel nog hebt”, stelt ze.

Wat haar wel parten speelt, is het feit dat ze inderdaad niet verder kan solliciteren. “Ik kan niet meer naar mijn jobcoach gaan, mijn psychische begeleiding stuurt me gelukkig nog taakjes mee”, zegt ze. “Ik kan ook niet meer naar de bib of een koffie gaan drinken om verbinding te hebben met het internet. Dat is frustrerend. Dit lijkt enorm uitzichtloos.”

De afgelopen dagen leek ze zich wat grieperig te voelen, maar zoals velen kon ze niet verifiëren of het virus nu was toegeslagen of niet. Veel afleiding was er niet te vinden, maar eigenlijk was ze te moe om iets anders te doen dan te suffen en te slapen. Zoals veel mensen zonder vaste verbinding heeft Melinda wél toegang tot 4G via haar smartphone. “Het is maar een vals gebrek aan verbondenheid”, lacht ze. “Ik kan eigenlijk met mijn smartphone alles wat nodig is”. Maar internetverbinding of niet: het is vooral het fysieke contact met mensen dat haar het meest parten speelt. “Ik ben niet gemaakt om alleen te zitten.”

Zorgen

"Ik maak me ernstige zorgen over de sociale impact van deze crisis", zegt Kris Gysen, inhoudelijk directrice van het CAW. "Mensen die in kraakpanden wonen, mensen die met alzheimer thuis zitten, mensen in begeleiding die niet mobiel zijn en geen gsm hebben...hoe moeten we die nu bereiken? Nieuwe daklozen die geen asiel kunnen aanvragen zonder gsm. Als een dakloze al een gsm heeft, wordt die al te vaak gestolen. Die mensen zijn voor goede raad meestal aangewezen op hun netwerk buitenaf. En dat kunnen ze nu niet altijd meer aanspreken. Er is enorm veel psychosociale rommel die komt bovendrijven, zo moet ik het jammer genoeg stellen. Het suïcidegevaar ligt momenteel hoger. We proberen gsm's ter beschikking te stellen van de mensen, maar dat lukt niet altijd. Ik zou willen dat tenminste wifi voor iedereen beschikbaar is, zodat mensen op z'n minst de noodnummers kunnen vinden."

*Melinda is een schuilnaam

*Wie vragen heeft over zelfmoord, kan terecht op het telefoonnummer 1813.