De zwaarte van de mondmaskerplicht: 'Dit gaat het draagvlak bij mensen ondergraven'

Sinds woensdag geldt in Brussel een algemene mondmaskerplicht in het hele Gewest. Artsen zijn tevreden, al komt de beslissing volgens hen "veel te laat", andere experten zien de mondmaskerplicht als "een groot kanon op een relatief kleine mug".

Kenneth Coenye, hoofdarts van de Sint-Jan kliniek is opgelucht, maar voor hem komt de beslissing voor de invoering van een algemene mondmaskerplicht te laat: “We zijn ondertussen al overgegaan naar een nieuwe fase. In ons ziekenhuis zijn we in korte tijd van 4 naar 11 bevestigde gevallen van corona gegaan. Maar goed, nu is er duidelijkheid, geen discussie en geen twijfel meer mogelijk”.

Toch vinden verschillende experten de algemene mondmaskerplicht een brug te ver. Onder andere biostatisticus Geert Molenberghs stelt in De Morgen vragen over de effectiviteit van een algemene mondmaskerplicht: “De mondmaskerplicht is een fetisj. Het heeft geen zin om een mondmasker te dragen als je gaat wandelen in het Terkamerenbos,” zegt hij in de krant, waar hij pleit voor juist kleinere sociale bubbels in plaats van de mondmaskerplicht. Ook VUB-professor Huisartsengeneeskunde Dirk Devroey pleitte dinsdag voor soepelere regels in groene ruimtes in de stad, en hamerde tegelijkertijd op strengere horeca-maatregels zoals een verplicht sluitingsuur om 23 uur.

“Ik ben het eens dat het dragen van een masker niet altijd even nuttig is. Maar we hebben het nu eenmaal nodig voor de duidelijkheid en om de regels te kunnen afdwingen,” reageert Coenye.

Duidelijkheid is niet alles

Ignace Glorieux, professor sociologie aan de VUB, heeft het moeilijk met die redenering. “Natuurlijk zijn duidelijke regels belangrijk, je merkt dat mensen het anders soms moeilijk hebben om die te volgen. Maar er is geen consensus over het nut van een mondmasker in de openlucht en er is onvoldoende geïnvesteerd in het overtuigen en informeren van de bevolking. Het is, zoals filosoof Ignaas Devisch zei in De Standaard, als schieten met een kanon op een kleine mug. Ik vrees dat deze algemene plicht het draagvlak voor de maatregelen, dat al langzaam aan het eroderen is, volledig zal afbreken.”

“In het huidige klimaat is dit een zware maatregel, die de legitimiteit van andere maatregelen kan ondergraven. Natuurlijk is duidelijkheid de gemakkelijkste weg, maar een opbod tot de ‘stoerste’ maatregelen helpt het algemene draagvlak niet vooruit. Een betere aanpak zou zijn om nieuwe maatregelen beter te onderbouwen of meer te vertrouwen op het gezond verstand van de mensen: hou afstand en draag een mondmasker als dat niet kan. Maar ik vrees dat door de wirwar van maatregelen dat kalf al verdronken is.”

Van regelpolitiek naar contract met de burger

Psycholoog Koen Lowet, hoofd van de Vlaamse Vereniging van Klinische Psychologen en deel van expertengroep ‘psychologie en corona’ die advies geeft aan de GEES, ziet wat in beide argumenten. “Een mondmasker heeft een duidelijke signaalfunctie en toont duidelijk aan dat we in een andere fase van de maatregelen zijn gekomen. Maar het hangt af van de communicatie van die maatregel: dat zal beïnvloeden of deze het draagvlak in stand houdt of juist ondermijnt."

Vanuit de hoek van de psychologen maken ze zich zorgen over wat Lowet de ‘regelpolitiek’ van de regering noemt: “Mensen hebben het gevoel dat ze geen controle of perspectief hebben en worden van de ene set van regels naar de andere geduwd. Wij pleiten meer voor het inzetten op het duurzaam aanleren van principes en een meer preventieve aanpak."

Lowet spreekt zelfs van een meer ‘contractuele’ aanpak waarbij bepaalde afspraken worden gemaakt met de bevolking: “Bijvoorbeeld als we een alarmdrempel overschrijden gaan deze principes in, als we weer onder de drempel gaan worden die terug opgeheven. Dat geeft mensen perspectief en een gevoel van duidelijkheid en zekerheid. We moeten kijken naar de lange termijn, want de kans is reëel dat we dit nog even moeten volhouden."