Elsene in overtreding door verwijderen standbeeld Emile Storms

Het gemeentebestuur van Elsene besloot eergisteren, op 30 juni, dag van de onafhankelijkheid in Congo, om de buste van Emile Storms te verwijderen van de de Meeûssquare. Het beging daarbij evenwel een stedenbouwkundige overtreding, wat hen een proces-verbaal van Urban.brussels oplevert. Op het kabinet Doulkeridis valt men uit de lucht.

30 juni 2022. Niet toevallig op de Congolese dag van de onafhankelijkheid, besluit het Elsense gemeentebestuur de buste van generaal Emile Storms van z’n sokkel te halen op de de Meeûssquare. Storms, een gecontesteerd figuur in de koloniale geschiedenis van Congo en België, veroverde in opdracht van koning Leopold II op drieste wijze grote delen van Congo-Vrijstaat, daarbij het geweld niet schuwend. Zijn buste op de de Meeûssquare in Elsene werd daarom al vaak met verf beklad.

Als het van burgemeester Christos Doulkeridis (Ecolo) afhing, zou het sinds 1972 beschermde monument van Emile Storms al op 30 juni 2020, bij de zestigste verjaardag van Congo’s onafhankelijkheid, worden verwijderd. Brussels staatssecretaris voor erfgoed, Pascal Smet (One.brussels-Vooruit) vroeg toen evenwel te wachten op de conclusies van de werkgroep dekolonisatie en het daaropvolgende actieplan van de regering.

Die werkgroep kwam er in 2020 op initiatief van Smet en formuleerde in februari 2022 hun aanbevelingen over hoe koloniaal erfgoed benaderd moet worden. Normaal zou de Brusselse regering nog een standpunt innemen bij deze aanbevelingen alvorens het gewestelijk agentschap Urban.brussels een actieplan zou uitwerken in overleg met andere gewestagentschappen en –administraties.

Op die laatste etappe heeft Doulkeridis echter niet willen wachten. “De conclusies zijn er ondertussen en ze stemmen overeen met wat ik vind over deze kwestie: er is geen reden om dit standbeeld in de openbare ruimte te laten staan,” zei hij in mei van dit jaar al aan BRUZZ. Gisteren, op 30 juni 2022, voegde hij de daad bij het woord en liet de buste verwijderen.

“Dat verliep niet helemaal volgens het boekje,” weet Valérie Mertens, woordvoerster van Pascal Smet. Het levert de gemeente vandaag een proces-verbaal van de ISA (het sanctie-orgaan binnen Urban.brussels) op.

Stedenbouwkundige overtreding

“De gemeente Elsene heeft met de verwijdering van het monument van Emile Storms een overtreding begaan,” bevestigt Thierry Wauters. Hij is directeur Cultureel Erfgoed bij Urban.Brussels, de dienst die het adviesorgaan Koninklijke Commissie van Monumenten en Landschappen (KCML) beheert.

“Voor het verwijderen van een beschermd standbeeld is een stedenbouwkundige aanvraag nodig, die de gemeente verzuimd heeft aan te vragen, terwijl men goed op de hoogte is van de procedure. De KCML geeft normaal een advies, en er moet ook een openbaar onderzoek worden gehouden, omdat het om een beschermd plein gaat,” legt Wauters de procedure uit.

Nog geen standpunt van het parlement

Bovendien heeft het parlement nog geen akkoord bereikt over wat te doen met de standbeelden, weet Wauters. “Het parlement heeft nog geen standpunt ingenomen op basis van de adviezen die de werkgroep dekolonisering in februari heeft geformuleerd,” zegt ook Mertens.“Vanuit het Gewest is vandaag een brief verstuurd naar het parlement om te horen welk standpunt het parlement zal innemen.”

Wauters verwacht op zijn beurt tegen september een beslissing van de regering inzake de dekolonisering van de publieke ruimte. “Elsene heeft te snel gehandeld,” besluit hij. “Door het standbeeld eigengereid te verwijderen, fnuikt men het publieke debat omtrent de dekolonisering van de publieke ruimte.”

Het ziet er evenwel niet naar uit dat Storms ooit nog terug op zijn voetstuk wordt geplaatst. “Er wordt nu bekeken hoe de overtreding te regulariseren,” stelt de woordvoerster van Pascal Smet. De bedoeling is dat de buste verhuist naar een museum.

‘We hebben geen pv ontvangen’

Bij het kabinet Doulkeridis komt men echter uit de lucht vallen. “Wij hebben tot op heden nog geen pv mogen ontvangen van Urban.brussels,” zegt Aline Lacroix, woordvoerster van burgemeester Christos Doulkeridis.

“We hebben een stedenbouwkundige aanvraag ingediend in 2020, waarin toen drie voorwaarden stonden geformuleerd voor de verwijdering van het standbeeld. Aan alle voorwaarden is voldaan,” stelt de woordvoerster.

“Ten eerste moest er een historische studie worden gemaakt van het park. Dat is gebeurd.” Daaruit is gebleken dat het marmeren beeld van Storms een kopie is uit 1948 van een oorspronkelijk ouder bronzen beeld uit 1906. “Het huidige beeld is dus niet van die historische waarde dat het in de publieke ruimte moet blijven staan.”

“Vervolgens moesten we wachten op de adviezen van de werkgroep dekolonisering. Hun rapport is in februari al voorgesteld.”

Tot slot moest het standbeeld een plaats krijgen in een museum. “Daar zijn nu twee pistes voor. Zowel het museum van Elsene als de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis hebben aangegeven het beeld in z’n context te willen plaatsen.”