Etienne Christiaens, stedenbouwkundige en masseur

“Half werk bestaat niet voor mij. Niet in mijn eerste leven, waarin alles rond mijn intellect draaide. Niet in mijn tweede leven, waarin ik het lichaam heb ontdekt: aanraken en meditatie.” Etienne Christiaens, ingenieur-architect, werkt als stedenbouwkundige op de federale dienst Grootstedenbeleid en mag zich een van de vier in België erkende practici in Tragermassage noemen. Het verhaal van een diepgaande reconversie.

Z ijn diploma van ingenieur-architect behaalde Etienne Christiaens, geboren en getogen Deinzenaar, in Leuven. Vervolgens ontdekte hij Brussel. "Ik ben van huis uit perfect tweetalig, omdat mijn moeder een Waalse is. Het leek me daarom een goed idee stage te lopen bij een Brussels architecten­bureau. Zeker omdat in die tijd - ik ben afgestudeerd in 1976 - sociaal bewogen architectuur nog steeds actueel was. Mijn stage paste bovendien bij mijn streven om in contrasten te leren leven: het architectenbureau werkte voor vastgoedontwikkelaars, terwijl ikzelf vastgoedontwikkelaars uitspuwde."

"Na mijn verhuizing naar Brussel ben ik ook al gauw op de bres gaan staan met het verweercomité van Sint-Gillis. We protesteerden tegen de impact van de plannen voor het doortrekken van de metro van het Zuidstation tot in Vorst. We gingen ervan uit dat metroaanleg dikwijls een voorwendsel was om grote kuis te houden in de buurten, om komaf te maken met al die 'oude brol'. Molenbeek was daar een pijnlijk voorbeeld van: het heeft lang geduurd voor die wonde geheeld was. Het was een harde periode, zeker in het begin: de vergaderingen met de politie erbij, om ons in toom te houden, zijn niet op de vingers van mijn twee handen te tellen."

"Door mijn engagement heb ik geleerd hoe een stad in elkaar zit, wie er woont, dat er winnaars zijn en verliezers. Een van mijn grote credo's is endogene ontwikkeling, ontwikkeling van binnenuit. Dat is niet de zienswijze van Charles Picqué: met zijn internationaal plan aast Picqué op exogene ontwikkeling. Veel grote steden - en zeker Brussel - denken dat zowat alle heil zal komen van rijkdom van buitenaf. De investeerder, de toerist, de tweeverdieners... Terwijl ik denk dat het belangrijk is om in eigen boezem te kijken. Wat is onze rijkdom? Hoe kunnen we het potentieel van onze buurten, van de mensen ter plekke benutten? Daarmee wil ik niet zeggen dat we ons moeten beperken tot puur endogene ontwikkeling, neen, een van de grote uitdagingen is exogeen en endogeen goed op elkaar afstemmen. Het is toch opvallend hoe weinig de Europese wijk aansluit op haar onmiddellijke omgeving? Enorm veel kansen zijn er al gemist. En dat raakt me, want Brussel betekent veel voor mij, enorm veel."

Slaan en zalven
Na zijn stage heeft Christiaens zijn hesje van militant een tijdje geruild voor dat van gewetensbezwaarde. Hij deed zijn burgerdienst in Algerije, waar hij lesgaf in architectuur en sociologie. "Alweer dat contrast. Van een kapitalistisch-katholiek land naar een socialistisch-islamitisch. Van de regen naar de zon. Het heeft me ook geleerd wat het is om luxemigrant te zijn, in tegenstelling tot wat het is om een arme migrant te zijn."

"Terugkeren was bevreemdend. Het was moeilijk om de drive terug te vinden. Gelukkig ben ik na een poos in een BTK-statuut (Bijzonder Tijdelijk Kader) aan de slag kunnen gaan in het mij zo vertrouwde verweercomité. Ik leefde weer op."

"Vervolgens heb ik mijn kans gewaagd bij de gemeente Sint-Agatha-Berchem, op de stedenbouwkundige dienst. Mijn argument voor de jury: 'De stropers zijn de beste boswachters.' Dat was gewaagd, maar toch heb ik de baan gekregen."

"Doordat Sint-Agatha-Berchem een kleine gemeente is, moest ik er niet alleen adviseren rond bouwvergunningen, maar ook rond milieuvergunningen, BPA's en dies meer. Het was leerrijk, maar tegelijkertijd vervelend en moeilijk, omdat ik moest leren leven met het beleid. De burgemeester had me weliswaar gezegd: 'De wet en niets dan de wet', maar toch had ik de indruk dat ze me soms vroegen een draai te geven aan diezelfde wet. Ik ben daarmee omgegaan op mijn manier. Ik kweet mij gewetensvol en creatief van mijn taak, maar tegelijkertijd liep ik niet gedwee in de pas. Zo heb ik hier en daar vastgoedontwikkelaars stokken in de wielen kunnen steken, heb ik kunnen bijdragen aan een nieuwe 'bedrijfscultuur'. Bijna tien jaar lang heb ik het volgehouden, toen was ik het strelen en slaan van de burgemeester beu."

"Ondertussen was ik ook al een aantal jaar met vrouw en twee kinderen verhuisd naar de Europawijk. Goedkoop een huis gekocht bij de Schumanrotonde - en ook daar weer gaan militeren. Veel veldslagen hebben we niet gewonnen, maar toch enkele. Net als in Sint-Gillis. Ik ben toen voorzitter geworden van een huurdersunie in Sint-Gillis op vraag van professor Albert Martens, en ik was ook nog eens actief in de GAQ, de Groupe d'Animation du Quartier Nord-Ouest."

Gespleten
Professioneel volgden nog heel wat uitdagingen. Te beginnen bij Mens en Ruimte: consultantenwerk binnen een multidisciplinair team. Christiaens werkte er onder meer aan een studie over de economische impact van de Europese instellingen, een studie die op het bureau van zowat elke lobbyist is beland.
"Alweer heel boeiend, maar toen is Mens en Ruimte opgeslorpt door Groep Planning uit Brugge. Een botsing van bedrijfsculturen. Vrijheid en verantwoordelijkheid tegenover paternalisme. Het gevolg voor mij was dat ik samen met twee collega's ben weggegaan en een eigen bureau heb opgericht: Iris Consulting."
"Het was een stresserende periode; ik werd ertoe gedreven een ploeg te leiden. Zeer krampachtig werd ik erdoor, en uiteindelijk gaapte er een gat. Ik was 48. 'Waar ben ik nu mee bezig, waar leidt het me toe? Is dit de essentie van mijn leven?' Ik heb toen ervaren dat ik in feite mijn hoofd, mijn intellect had geprivilegieerd. Mijn lichaam had jarenlang mee gefunctioneerd zonder dat ik ernaar luisterde: eten om te eten, slapen om te slapen. Ronduit gespleten was dat."
"De flits om het roer om te gooien is er gekomen door gezinstherapie. Echt, een flits. De therapeute stelde me voor eens vijf minuten te stoppen, stil te zijn, met mezelf bezig te zijn. Even te mediteren."

Aanraken, aangeraakt worden
Dat, en Christiaens' groeiende belangstelling voor massage, deden hem het roer omgooien. "Aanraken, aangeraakt worden. Lichamelijk contact. Van een totaal andere orde dan wat ik gewend was. Een revelatie. Stilletjes aan begon ik een professionele vorming te overwegen; ik heb de daad bij het woord gevoegd en heb mijn diploma holistische massage behaald. Een heel mooie vorm van massage is dat. Zacht: je moet de persoon die zich overgeeft aan je handen, nemen in al zijn aspecten. Lichamelijk, mentaal, energetisch, emotio­neel, spiritueel..."

Getroffen door het belang van het raken in een therapeutische behandeling, is Christiaens uiteindelijk bij de Tragertechniek uitgekomen. "Uitgevonden door de Amerikaan Milton Trager. Hoe kan het allemaal lichter, zachter? Hoe kan het trager...? Al het overbodige eruit. Door te raken, door luisterend te raken. Luisteren naar wat het lichaam van die persoon je zegt, wat zijn essentie je zegt. De bewegingen kunnen gaan van samendrukken tot uitrekken. Het is alsof het lichaam gaat sprankelen, dat er opnieuw wat lucht tussen komt, dat de mensen weer vrijer kunnen ademen, spanningen loslaten. Lichter, zachter."
"Ik ben een nieuwe richting ingeslagen, en nu vind ik er stilaan mijn draai in. Ik werk nog altijd op het federale Grootstedenbeleid, maar dat lichamelijke en mediterende overheersen nu toch mijn leven. Na de flits van 2000 heeft mijn leven ook privé een andere wending genomen. Gescheiden, een nieuwe vrouw ontmoet. Zij wou de natuur vinden, ik bleef een stadsmens. Ons compromis was deze tuinwijk, in de jaren 1950 gebouwd als coöperatieve buurt. En het bloed is alweer gekropen waar het niet gaan kan: ik ben het engagement aangegaan om de buurt duurzamer te maken, om het samenleven tussen de bewoners te bevorderen."