Freddi Smekens: Ooitlegge

N atuurlijk is het mogelijk dat er in ons Brussels een subtiel verschil bestaat tussen ooitlegge en eksplikeire. Maar zelf voel ik dat niet duidelijk aan. Zelfs niet wanneer ik de twee uitdrukkingen hardop gebruik.

Maar de lezer weet hopelijk, samen met mij, dat onze streektaal tal van creatieve uitwegen te bieden heeft. Toch sta ik even stil bij het feit dat ik "Ik goen a neki eet ooitlegge" verkies boven "Ik goen a da neki eksplikeire." Ook al valt er, in het slechtste geval uiteraard, niks ooit te legge. In elk geval is het zo, waarde lezer, dat we op elk ogenblik bereid en voorbereid zijn om op alles nen ooitleg te geive. Natuurlijk is dat geen gave die alleen voor de Brusselaar weggelegd is. En da's mo good oek, zou ik zeggen.

Wat ooitlegge (of eventueel eksplikeire) betreft, hoeft men echt niet stil te staan bij wat wij daarop uit onze mouw zullen schudden. Met nen ooitleg kan men namelijk altijd alle kanten op. En ik wou er even op wijzen, waarde lezer, dat er twee mogelijkheden zijn om de aandacht van de onwetende toehoorder vast te houden. Hierbij een hint die nuttig kan zijn. Gebruik eerder de slagzin "Ik goen a da neki good ooitlegge" dan het wat minder pragmatische "Ik goen a dat ee neki probeire ooit te legge." Met ons woordje probeire bouwen we al een kleine achterstand in, die naderhand moeilijk in te halen zal zijn.

Ten tweede ook dit, waarde lezer. Begin den ooitleg dee ge goe geive met te stellen: "As ge maaine ooitleg ni kunt volge, mood'et ma zegge." Niemand durft het risico te nemen aan te geven zo dom te zijn om nen ooitleg, hoe onwaarschijnlijk die ook mag zijn, niet te kunnen volgen of te snappen. Vandaar dat het ook handig is om bij nen ooitleg af en toe de dooddoener "Verstooj ma?" in te lassen.

Ook in het tegenovergestelde geval zal de toehoorder het geen ogenblik in zijn hoofd halen om hierop negatief te reageren. De meesten van onze stadsgenoten gaan er nu eenmaal van uit dat nen ooitleg in eerste instantie overbodig is.

Maar wat te doen in het geval da onzen ooitleg ni gielegans pakt? Want het is nu eenmaal zo dat men af en toe met sceptische mensen te maken krijgt. Welnu, op de perverse reacties "Ik verstoen er nog altaaid niks van" of, nog erger, "Da's allemoe good en wel, mo naa verstoen ik er nog minder van", kan ik u een remedie geven die van nut kan zijn. Aan u om ze in de praktijk uit te proberen, waarde lezer. Daarvoor hebt u pen en papier nodig. We gaan er dus van uit dat uw toehoorder niet over de parate kennis beschikt vè aan ooitleg te kunne volge. Op dat ogenblik komt u gevat uit de hoek met "Verstooj er nog niks van?! Awel, ik zal a e tiekeninkske moeke." Met het voornoemde materiaal gaat u dan aan de slag.

Er bestaan vele mogelijkheden om nen ooitleg in te pakken of gebruiksklaar te maken. Maar opgepast, waarde lezer: bij het tiekeninkske dat den ooitleg moet illus­treren, moeten een paar strikte regels in acht genomen worden. Primo: zorg ervoor dat het tiekeninkske in kwestie volstrekt niets met het onderwerp zelf te maken heeft. Twiezio: vraag regelmatig, tijdens de uitvoering van het tiekeninkske, of de toehoorder den ooitleg nu eindelijk kan vatten. En draazio: bij de laatste pennentrek scheurt u het tiekeninkske aan flarden met de woorden: "Awel awel, ge zaait veul slummer as da 'k paasde! Ik ben kontent da ge maainen ooitleg verstoen hèt. En ierlaaik gezeid, ik aai ni mier van aa verwacht. Profeeciat!"

Misschien kleeft er nog een moraal aan alles wat voorafging, waarde lezer. En die zou ik als volgt willen formuleren: "Vroegt nuut on neemand nen ooitleg." De beste reactie wanneer men een redenering niet kan volgen, ligt besloten in één enkel simpel zinnetje: "Da's allemoe good en wel, mo ge zaait on 't zievere..." Uitproberen maar - succes gegarandeerd, waarde lezer!

Ik wil natuurlijk niet stellen dat nen ooitleg, of eventueel een kanttekeningetje, niet af en toe van pas kan komen. Maar laten we er vooral voor zorgen om niet al te vaak nen ooitleg te geive. Dat is namelijk dé methode om niet in herhaling te vallen en - vooral - de tekenaar die in elk van ons schuilt, niet wakker te maken.